سید هادی خامنه ای در اولین شب از مراسم عزاداری شهادت حضرت فاطمه (س) در دارا لزهرا موضوع اخلاق را برای سخنرانی خود انتخاب کرده بود و برخی از موضوعات و چالش های مطرح در کشور از جمله حجاب، مطالبات مردم و مطرح شدن برخی موضوعات از تریبون نماز جمعه را مورد انتقاد قرار داد.
دبیر کل مجمع نیروهای خط امام تأکید کرد: وقتی در جامعه اخلاق غیبت دارد، عده زیادی نمی دانند که اولویت ها چیست. در شرایطی که داریم «الغیبه اشدّ من الزنا» غیبت و تهمت این همه رواج دارد و ربا خواری که آن تعابیر در مورد آن هست، وجود دارد و کسی با آنها کاری ندارد اما یک مقدار بی حجابی را با برخوردهای ناشیانه به گونه ای برخورد می کنند که به مسأله مهمی در جامعه تبدیل شود.
به گزارش خبرنگار جماران، حجت الاسلام و المسلمین سید هادی خامنه ای در مراسم عزاداری شب گذشته حسینیه دارالزهرا (س) گفت: پیامبر اکرم (ص) رسما اعلام فرمود که من برای اینکه مکارم اخلاق را در جامعه به تکامل برسانم آمده ام. این سخن تعارف آمیز نبوده و نیست و حکایت از نقش اخلاق در جامعه دارد.
دبیر کل مجمع نیروهای خط امام تصریح کرد: اصولا به جز پاره ای از قوانین و مقررات که در همه جای دنیا پیدا می شود، آن چیزی که ضامن اجرای تمام مقررات و تضمین کننده سلامت روابط اجتماعی انسان ها با یکدیگر است، اخلاق است. البته وقتی می گوییم اخلاق منظورمان حسن سلوک و حسن برخورد در مسائل عادی زندگی فقط نیست. یک سلسله بایسته ها است که اگر بخواهیم به عنوان نمونه بگوییم همه چیزهایی که در جامعه ما ضرورت دارد را شامل می شود؛ راستی، درستی، تعهد، انصاف، تقوی، ادب، دلسوزی، تعهد، انتقاد سالم و دهها مفهوم اجتماعی دیگر که به سالم سازی روابط و مدیریت جامعه کمک می کند. در نقطه مقابل پرهیز از دروغ، تهمت، بی انصافی، ریا، بزرگنمایی چیزهای کوچک، کوچک نمایی مسائل بزرگ و مهم، سیاه نمایی و امثال آن قرار دارد.
وی ادامه داد: اینها مباحث اخلاق است که فقط در یکی دو نماد ظاهری در روند ارتباطات ساده خلاصه نمی شود. پیامبر(ص) فرمود، من آمده ام اخلاق را رشد دهم نفرمود که آمده ام سیاست، مسائل اقتصادی و مسائل زندگی روزمره را تدوین کنم؛ که آنها هم مهم است. اما شرط اساسی موفقیت در همه آنها که جزو وظایف مدیریتی همه مدیران در همه زمان ها و مکان ها است، این است که این مسائل رعایت شود.
سید هادی خامنه ای اظهار داشت: گفتنی است در آیه شریفه قرآن که می فرماید «ما رسولان و کتاب را فرستادیم، با این هدف مهم و اساسی که مردم قیام به عدالت و قسط کنند»، خود عدالت و قسط از جمله ارزش های اخلاقی است که این ارزش های اخلاقی از مقوله قانون خارج هستند. در هیچ کشوری عدالت، انصاف، تقوی و راستی و درستی را نمی شود با قانون تدوین کرد. قرآن می گوید خود مردم باید قسط را اقامه کنند. مردم باید در شرایطی قرار بگیرند که بتوانند این مهم اخلاقی را برپا کنند.
وی با تأکید بر اینکه قسط چیزی نیست که با دستور و کارهای اداری درست شدنی باشد، تصریح کرد: حتما باید مجاری و مسیرهای نیل به قسط و عدالت که یکی از آرزوهای بشر بوده است توسط خود مردم هموار و آماده شود و تا خود مردم نخواهند این کار شدنی نیست. لذا در جای دیگری آیه شریفه می فرماید خداوند در قومی تغییر نمی دهد مگر اینکه در خودشان تغییر دهند. باید مردم خودشان بفهمند که جامعه باید خود را به این برساند که همه در حد تلاش و شایستگی به آنچه می خواهد برسد و ما با زور و رانت و مسائل دیگر جلوی رشد مردم شایسته را نگیریم و کسانی که شایستگی ندارند را بالا ببریم.
دبیر کل مجمع نیروهای خط امام یادآور شد: تأکید بر اصلاح خود از چیزهایی است که قرآن بر آن تکیه دارد و خودش یک اصل اساسی در جامعه شناسی است. قبل از آنکه به دیگران نصیحت کنید اول از خودتان شروع کنید و بدانید اگر یک فرد خودش اصلاح شده باشد، حتی اگر کل جامعه فاسد باشند، هیچ گزندی به او نمی رسد. تاریخ نشان داده که تغییر از اشخاص شروع می شود و جامعه یک شبه عوض نمی شود. ما خودمان این مسأله را در مورد انقلاب اسلامی به چشم دیدیم.
وی ادامه داد: مردم با تفکر و اندیشه ای آشنایی پیدا کردند و سال های سال روی آن اندیشه تأکید شد و زمانی که مردم به حدنصاب آگاهی رسیدند یک تغییر اساسی در جامعه ایجاد و تبدیل به 22 بهمن شد. همیشه و در همه جای دنیا چنین است. پس یک انسان صحیح و درست حتما می تواند جامعه را اصلاح کند. تجربه این را ثابت کرد که یک نفر تنها شروع کرد و هیچ کس فکر نمی کرد که این اندیشه و این قیام شانس پیروزی داشته باشد. البته مکتبی را که امام دنبال می کرد همه مکتب اسلام، یعنی عمل به تکلیف و امید به آینده، بود و این اتفاق افتاد و در 22 بهمن 57 به پیروزی رسید.
سید هادی خامنه ای تأکید کرد: غیر از احکام، بقیه مسائلی که در قرآن آمده از مقوله مباحث اخلاقی است و اخلاق مادر تمام ارزش ها است و جامعه اسلامی با ارز ش ها رشد می کند؛ نه با قوانین خشک و آهنین. مقررات و دیوار کشی های تنها حاکم بر سرنوشت انسان نیست و آنچه حاکم است عقاید درونی انسان ها است که با دستورات خداوند متعال این عقاید در دل انسان جان می گیرد و رشد می کند.
وی گفت: گذشتگان ما از فلاسفه و دانشمندان نسبت به اهمیت این موضوع سخن گفته اند. افلاطون اخلاق را از مقوله سیاست و عدالت می داند. اخلاق افلاطونی جنبه عملی دارد. اسلام معتقد است تغییر باید از انسان شروع شود؛ تا انسان ها تغییر نکنند اتفاقی نمی افتد. ما به عنوان مسلمان معتقدیم حسن و قبح واقعی وجود دارد و نسبیت اخلاق را قبول نداریم و معتقدیم خوبی ها در همه شرایط خوب و بدی ها در همه شرایط بد هستند.
دبیر کل مجمع نیروهای خط امام افزود: از نگاه قرآن شرط لازم و کافی اصلاحات اجتماعی اصلاح افراد جامعه است. عده ای معتقدند که با اصلاح ساختار و تکمیل قوانین می توان جامعه را اصلاح کرد. این نوع اصلاح جنبه بازدارنده یا شاید سلبی دارد. یعنی قوانین برای انسان های جامعه ایجاد محدودیت می کنند و این محدودیت ممکن است از انحراف انسان ها جلوگیری کند اما مسلم است که به طور کامل نمی تواند این کار را انجام دهد. باید دانست که اینها زمانی کارساز است که اکثریت جامعه ما با تعالیم اخلاقی رشد کرده باشند. آنهایی که معتقدند از طریق محدود کردن می توان این کار را انجام داد ظاهرا در اشتباه بزرگی به سر می برند.
وی تأکید کرد: اگر در جامعه ای اخلاق سقوط کرده باشد هیچ کس نمی تواند در امنیت به سر ببرد و همه درگیر مشکل هستند. بنابر این هرگونه تلاش برای اصلاح ساختار و اصلاح قوانین بدون تلاش برای تربیت و اصلاح فرد بی اثر است. ما می توانیم آثار بی اثر بودن آن را در جامعه شاهد باشیم؛ کافی است روزنامه ها را باز کنید و مصاحبه ها را ببینید.
سید هادی خامنه ای با بیان اینکه مردم هنوز به ما اعتماد ندارند، تصریح کرد: به خاطر این است که مسائلی که در جامعه اتفاق می افتد با حرف هایی که زده می شود انطباق ندارد. ما بیش از هرچیزی باید آن چیزی که ذهن مردم تشنه آن است را زیاد کنیم. حرف هایی که این روزها درباره حجاب زده می شود نشان می دهد که ما بعد از 39 سال هنوز درگیر مسائلی هستیم که قبلا باید آنها را حل کرده باشیم. موافقت ها و مخالفت ها با بحث حجاب تازگی ندارد. وقتی شهید مطهری 50 سال پیش کتاب حجاب را نوشت یک عده مخالفت کردند و در حالی که همین کتاب در بخش عظیمی از روشن فکران اثر گذاشته بود و طرح کسانی که می خواستند اسلام را سبک جلوه دهند خنثی کرد. خدا رحم کرده که شهید مطهری با شهادتش و تأیید حضرت امام کسی جرأت نمی کند علیه او حرف بزند؛ و الا همین الآن هم همان حرف ها را می زدند.
وی افزود: چرا این بحث در جامعه ما این طور مطرح است؟ ما و امثال ما طرفدار حجاب هستیم و معتقدیم که حجاب لازم و خوب است اما معتقد نیستیم که بی حجابی برخی از مردم یک امر غیر طبیعی است. من بر این اعتقادم که سستی بنیادهای اعتقادی عده زیادی از مردم و مخصوصا جوانان که کم کم از سستی ایمان به اسلام ستیزی نزدیک می شوند، باعث می شود که عده ای هم نماز و هم حجاب را کنار می گذارند. شما می توانید جوانان را مجبور به خواندن نماز کنید؟ مسجدها خالی شده است.. حجاب هم از همان مقوله است؛ با این تفاوت که ممکن است نمود بی حجابی در جامعه مقداری جلب توجه کند. برخورد ما از طریق موعظه و نصیحت امکان پذیر است.
دبیر کل مجمع نیروهای خط امام ادامه داد: من یادم هست در یکی از سخنرانی های انتخاباتی سال 88 به سالن دانشگاه رفتیم و دیدیم که دختر و پسر با حجاب های متفاوت نشسته اند. یکی از سؤالات این بود که نظر شما در مورد حجاب چیست؟ کسانی که این سؤال ها را مطرح کردند از جناح مخالف ما بودند و می خواستند من حرفی بزنم و نقطه ضعف بگیرند. من آنجا گفتم حجاب لازم است و خواهران ما باید رعایت کنند. همان موقع روسری ها جلو آمد و درست شد. منظور من این است که گفتار نرم و سخن از روی دلسوزی و مستدل اثر خود را می گذارد. الآن هم همان راه مسدود نیست؛ البته خیلی از الزامات جانبی و مقارنات دیگر هم وجود دارد.
وی تأکید کرد: وقتی در جامعه اخلاق غیبت دارد، عده زیادی نمی دانند که اولویت ها چیست. در شرایطی که آیه ای داریم که می فرماید، «الغیبت اشدّ من الزنا» غیبت و تهمت این همه رواج دارد و ربا خواری که آن تعابیر در مورد آن هست، وجود دارد و کسی با آنها کاری ندارد اما یک مقدار بی حجابی را با برخوردهای ناشیانه به گونه ای برخورد می کنند که به مسأله مهمی در جامعه تبدیل شود. زمانی که به یک مسأله مهم اجتماعی تبدیل شد، من و شما که دلسوز انقلاب هستیم نمی توانیم بی تفاوت باشیم و آن وقت کار برای همه ما مشکل خواهد شد.
سید هادی خامنه ای یادآور شد: زمانی که ما نماینده مجلس بودیم مردم برای حل مشکلاتشان به دفاتر نمایندگان در تهران و شهرستان ها هجوم می آوردند. برای ما این مسأله بود که چرا باید یک دست خط نماینده برای حل مشکل مردم وجود داشته باشد؟ اگر ساختار اداری ما این مشکل را نمی داشت که جز با پارتی و رانت مسائل حل نمی شود، ما این مشکل را نداشتیم. همه امور روی روال خودش حرکت می کرد و جلو می رفت. چرا باید نیاز به این باشد که برای هر موردی پشتیبانی و توصیه صورت بگیرد؟
وی افزود: در سخنرانی ها و مصاحبه ها می گویند حرف مردم را بشنوید؛ مگر بنا است حرف مردم را نشوند؟ بعد از گذشت 39 سال از انقلاب هنوز درگیر این هستیم که حرف مردم را نمی شنویم؟ این مسأله باید تمام شده باشد. نزدیک نیم قرن از انقلاب گذشته و ما باید این مسائل را حل کرده باشیم؛ نه اینکه بعد از گذشت این همه زمان به همدیگر توصیه کنیم حرف مردم را بشنوید. اینها همه نشانگر این است که کمبودهای بزرگی در جامعه وجود دارد که از حیث قانون نیست.
دبیر کل مجمع نیروهای خط امام اظهار داشت: تعابیری در روزنامه ها در مورد نهادهای فراقوه ای و نهادهای فراقانونی وجود دارد. معنی اصلاحات این است که همه باید به قانون رجوع کنند و در مقابل قانون همه باید به طور مساوی خضوع و خشوع داشته باشند. امام به بنی صدر می گفت اگر تو قانون را قبول نداری، قانون هم تو را قبول ندارد. کسی حق ندارد بگوید قانون را قبول ندارد؛ ولو اینکه قانون غلط است باید مورد احترام باشد.
وی گفت: اینکه عده ای در کسوت امام جمعه یا جاهای دیگر در مورد موسیقی نظر می دهند، در مورد همه چیز نظر می دهند، گویی در همه چیز تخصص دارند؛ این اصلا در یک جامعه سالم قابل قبول نیست. هرکسی باید در رشته خودش حرف بزند و رشته های مربوط به فقه هم آنقدر محدود نیست که یک فرد به تنهایی بتواند در مورد همه آنها نظر بدهد. در مورد حجاب شخصیتی مثل آیت الله مطهری کتاب نوشته و نظر می دهد؛ نه اینکه همه بتوانند نظر دهند و چنان مسأله را بزرگ کنند که یک نفر از من سؤال پرسید شما حجاب را از ضروریات دین می دانید یا نه؟ این مسأله اصلا مطرح نبود. اصطلاحا ضروری دین به چیزهایی می گویند که اگر کسی آنها را منکر شد مرتد حساب می شود و چند چیز مشخص هم بیشتر نیست.
سید هادی خامنه ای ادامه داد: آیا حجاب هم از آن جمله است که اگر کسی منکر شد مرتد است؛ به خصوص اینکه جزو مقولات مشکّک است. یعنی هرکس حجاب را به گونه ای تعبیر و تفسیر می کند و یک حالت استاندارد برای آن مشخص نیست. اگر کسی دنبال نظر امام است، امام نظرش را داده است. من زمانی که امام در پاریس بودند نواری از امام گوش کردم که تعدادی از دانشجویان پیش امام رفتند و از امام در مورد حجاب پرسیدند. امام فرمودند همین طوری که شما هستید، اگر مفسده نباشد درست است. حجاب دختران دانشجوی ما در خارج از کشور چطور است؟ ما نمی توانیم بی بند و باری ها را در جامعه تأیید کنیم اما برخورد با آنها باید مختص کسانی باشد که صلاحیت این کار را داشته باشند.
وی افزود: از ضعف اخلاق و تعهدات اخلاقی در جامعه نمونه های دیگری می شود آورد. در نتیجه نبود ارزش های اخلاقی در جامعه کار به جایی می رسد که بدنه جامعه مانند بدن یک انسان مریض ویروسی می شود که هر علاج و درمانی برای او بی اثر است. یعنی هر راه علاجی را تجویز کنید از یک طرف دیگر چیز جدیدی می بینید. چه در مباحث اقتصادی و چه در مبا حث سیاسی وقتی که جامعه از درون اصلاح نشده باشد این طور می شود.
دبیر کل مجمع نیروهای خط امام اظهار داشت: فرض کنید یکی از بایسته هایی که مسئولین کشور روی آن تأکید کرده و می کنند خصوصی سازی است. در دهه اول نظر مسئولین چیز دیگری بود و بازرگانی دولتی مسأله ای بود که آن زمان درست شمرده می شد. بعدها در نتیجه گذشته زمان، تجربه بیشتر و تغییر مقتضیات همه معتقد شدند که می شود روش را تغییر داد و تغییر داده شد. امروزه هم روی این مسأله تأکید می شود که ما نباید اجازه دهیم بنگاهداری در اختیار دولت باشد. وقتی جامعه در جنبه های دیگر مشکل دارد در همین زمینه سوء استفاده هایی صورت گرفته است.
وی ادامه داد: یکی از اساتید دانشگاه در نامه ای که منتشر کرده و وصیت نامه این استاد هم تلقی می شود به شدت از عدم همراهی علم و اخلاق در جامعه انتقاد دارد. او فقط در دانشگاه مطالعه کرده و خبر ندارد که در همه جای همین طور است. او خطر سقوط دانشگاه را مطرح می کند و خبر ندارد که در سطح جامعه اتفاق می افتد. در برخی از جرائد برخورد مسئولین با مردم طوری است که انگار بچه های نابالغ را نصیحت می کنند. مثلا در بحث دلار گفته بودند که مردم حول نزنند.
سید هادی خامنه ای گفت: مناظره های انتخاباتی در صدا و سیما بحث بسیار زجرآور و تنفرآوری بوده و هنوز هم عده ای وقتی به یاد می آورند از آن نحوه کارها اذیت می شوند. هنوز این کینه ها باقی است و منشأ مسائلی در جامعه شده است و تا وقتی که به صورت اساسی و بنیادین این کینه ها شست و شو داده نشود این مطالب وجود دارد.
وی بیان کرد: در بخش های دیگر، وقتی که اخلاق، ارزش های اخلاقی و صداقت غایب است کسانی در جامعه متصدی تدوین تاریخ می شوند. رسما تاریخ معاصر تاریخی است که عده ای از عناصر، شخصیت ها و عوامل در آن حضور داشتند تا حادثه ای به وجود آید. ما حق نداریم عمدا این عناصر را حذف کنیم. در آن صورت این تاریخ دیگر تاریخ نیست. این شبیه کارهایی است که کمونیست ها می کردند. برای اینکه سیر تاریخ بر اساس آنچه که خودشان فکر می کنند و اندیشه های خودشان باشد عواملی که در تاریخ هست و با آنها معارض است را قیچی می کردند. خیانت به تاریخ توهین به شعور انسان ها است و ما حق نداریم این کار را بکنیم.
دبیر کل مجمع نیروهای خط امام تأکید کرد: مجموعه این اتفاقات برای این می افتد که ما به اصالت اخلاق در جامعه اهمیت ندادیم و اصالت مواردی که آنها را به عنوان مصادیق اخلاق شمردم را نادیده گرفتیم. همه نظردهندگان در مباحث اخلاق می گویند که مباحث اخلاقی به همدیگر مرتبط هستند. کسی که دروغ را برای خودش مجاز می شمارد، غیبت هم می کند، تهمت هم می زند، بی انصاف هم هست و هرجایی که کاری از او بر بیاید بدترینش را انتخاب می کند و انجام می دهد. انسان در همه مواطن و عرصه ها باید صدق و صداقت داشته باشد. مسئولینی که فردی را منصوب می کنند رعایت کنند که اگر این فرد ضعیف است فرد قوی تری را بگذارند. شما چه اندازه رعایت این مسائل را در جامعه می بینید؟
وی افزود: قبل از انقلاب این روایت را این طور تفسیر می کردیم که اگر امر به معروف و نهی از منکر در جامعه نباشد «شرار» بر شما حاکم می شوند و هرچه دست به دعا بردارید فایده ای ندارد. الزاما منظور امر به معروف حکام نیست و همیشه باید در بدنه جامعه وجود داشته باشد؛ البته نه به آن شکلی که برخی با خشونت برخورد می کنند. همه با هم عادت داشته باشند که نیکی ها را یادآوری و بدی ها را نهی کنند و مرتب به همدیگر تذکر دهند. اگر این کار را نکردیم باعث می شود که بدی ها رشد پیدا می کند.
سید هادی خامنه ای اظهار داشت: در چنین جامعه ای آدمی مثل بابک زنجانی پیدا می شود که چند سال است همه را معطل خودش کرده است و سرمایه عظیمی هم در اختیار خودش قرار داده که نه می شود منکر شد که چنین کاری کرده و نه می شود آن را پیدا کرد. چرا جامعه ما به این شکل درآمده که مسائلی که بسیار راحت می شود حل کرد، حل نمی شود؟ چرا حل مسائل عادی همیشه به در بسته می خورد؟ باید به اصلاح خودمان بپردازیم و از خودمان شروع کنیم.
وی با بیان اینکه بسیاری از کسانی که مسئولیت ها را بر عهده گرفته اند خودشان هم گرفتار هستند، تصریح کرد: یکی از مسئولین در مصاحبه ای گفته است که متأسفانه فساد سیستماتیک شده و اگر با آن مقابله نشود نظام را ساقط می کند. این را یک مسئول گفته و یک ضد انقلاب نگفته است. معنی فساد سیستماتیک در نظام سیاسی این است که خود دستگاه های مسئول مبارزه با فساد به درجات قابل توجهی همان آلودگی را دارند. دستمالی است که می خواهند با آن شیشه ای را پاک کنند ولی خود دستمال کثیف است یا می خواهید به بیمار دارویی بدهید که خود دارو سمی و کشنده است. اینها چیزهایی است که دارد گفته می شود و واقعیت جامعه ما است.
دبیر کل مجمع نیروهای خط امام اظهار داشت: کسی نباید به فکر حل اساسی این مشکل باشد که مسئولین هم دچار فساد شده اند؟ نمونه آن آقایی است که مدتی مسئولیت بالایی داشت و اول با شعار مبارزه با فساد آمد و همه مسئولین قبلی را به فساد متهم کرد و بعد که رفت معلوم شد که از همه فاسدتر بوده است. این درد بی درمان است یا درمان دارد و باید حلش کرد؟ چرا هیچ کس نتوانسته با این فساد مبارزه کند؟ اولا اراده جدی وجود ندارد و خود جویندگان هم جدی نیستند و دوم اینکه عمدتا منظورشان از مبارزه با فساد تبلیغات انتخاباتی است، سوم اینکه بعضی از مسئولان هم سر در آخور دارند و چهارم اینکه سیستم به این روش عادت کرده است؛ سیستم رانتی و فاسد که هیچ دستگاهی در آن بدون رانت وطیفه خودش را انجام نمی دهد.
وی افزود: این امر وسیله سیاسی افراد برای مبارزه با جناح سیاسی مقابل شده است؛ هر دو جناح گرفتار این مسأله هستند. مبارزه دو جناح به ظاهر برای این است که به خدمت برسند ولی وقتی به قدرت می رسند معلوم می شود برای پر کردن جیب خودشان آمده اند. مطبوعات هم در اینجا نقش خودشان را از دست داده اند. چرا در حوزه های علمیه تنها به فقه می پردازند و به این مسائل اخلاقی پرداخته نمی شود؟ احکام اسلامی بر اخلاق و تعالیم اخلاقی مبتنی است وگرنه همان احکام هم فاقد خاصیت خواهند بود. بنابر این بی توجهی به اینها جامعه را دچار دردهای بی درمان می کند.
سید هادی خامنه ای در پایان گفت: متأسفانه در حوزه علمیه از ابتدا فقط به مسائل حلال و حرام پرداخته شد و در مورد آیات و روایات این مباحث دقت بیشتری به خرج دادند اما در مباحث دیگر، که اتفاقا بسیار مهمتر و تعیین کننده تر بود و هست، با تسامح گذر کردند و به عنوان «تسامح در ادله سنن» بررسی و اعتبارسنجی آن روایات اخلاقی را به بوته فراموشی سپردند. اگر کسی برای این اشکال اخیر جواب مناسبی دارد من آماده هستم که استماع کنم؛ و الا این اشکال به حال خودش باقی است.
