پایگاه خبری جماران: «جمهوری اسلامی بدون هاشمی» تصورش هم دشوار و دور از ذهن بود، اما امروز یکسال از آن شبی می گذرد که ناگهان خبر رسید «یار دیرین روح الله به خدا پیوست»؛ اما آیت الله هاشمی رفسنجانی(ره) با رحلتش به پایان نرسید و هنوز در موعد انتخابات، مناقشات سیاسی یا بحث های بی پایان تاریخی، کلام و دیدگاه او پشتوانه بسیاری از اظهار نظرات و مواضع افراد و طیف های مختلف است.
در اولین سالگرد رحلت این یار دیرین امام راحل به گفت و گو با محمدرضا عارف رفتیم.
او که امروز رئیس فراکسیون امید مجلس است، در دوران آیت الله هاشمی رفسنجانی ریاست دانشگاه تهران را بر عهده داشت.
مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با وی را در ادامه می خوانیم:
زمانی که خبر فوت آیت الله هاشمی را شنیدید، کجا بودید؟
لازم است مجددا فقدان ایشان را تسلیت بگوییم، چراکه خلاء وجودی ایشان امروز بیش از گذشته احساس می کنیم. من آن زمان در جلسه شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان بودم، حدود نیم ساعت از شروع جلسه گذشته بود و اقای مرعشی برای پاسخگویی به تلفن از جلسه خارج شدند تا به بیمارستان بروند زمانی که به جلسه بازگشتند گفتند ظاهرا آقای هاشمی در حین شنا سکته کرده اند و از جلسه خارج شدند. با رفتن ایشان، در جلسه پچ پچ هایی ایجاد شد و ظاهرا دوستان از طریق تلفن های همراه خود در جریان جزئیات وضعیت سلامتی ایشان قرار گرفتند؛ بعد از اینکه دوستان اعلام کردند پزشکان امیدی به بهبودی ایشان ندارند ما جلسه را تعطیل کردیم تا دوستان بتوانند به بیمارستان بروند.
این اتفاق چه تاثیری بر فضای جلسه گذاشت؟
همه ما را نگران کرد. به هر حال منش و روش ایشان به گونه ای بود که این خبر همه را ناراحت کرد حتی در مواردی شاهد اشک ریختن دوستان بودم، هرچند مشخص نبود که ایشان بهبود می یابند یا نه.
زمانی که پزشکان اعلام کردند امیدی به بهبودی ایشان نیست، جلسه را تعطیل کردیم و برخی از دوستان راهی بیمارستان و جماران شدند. بنده هم در حال برنامه ریزی برای حرکت به سمت بیمارستان بودم که خبر فوت ایشان منتشر شد.
اولین واکنش شما بعد از شنیدن این خبر چه بود؟
خوب خبر بسیار ناراحت کننده و در عین حال غافلگیر کننده بود و من هم بسیار متاثر شدم .
در آن لحظات خاطره خاصی برای شما تداعی شد؟
در آن لحظه چهل سال خاطره ای که از پیروزی انقلاب، دوران جنگ و سازندگی داشتیم و نقش محوری ایشان در هر دو مورد برای من تداعی شد. انصافا ایشان در همه عرصه ها و به طور خاص جذب جوانان به سوی انقلاب نقش موثری داشتند، مظلومیت و سکوت معناداری که داشتند بسیار ارزشمند بود.
اولین بار در کجا با مرحوم آقای هاشمی آشنا شدید؟
من پیش از انقلاب آقای هاشمی را می شناختم، ایشان از روحانیون مبارز و همراه امام (س) بودند. البته بیشتر از طریق برادرشان با ایشان در ارتباط بودم، چراکه با ایشان در آمریکا با هم بودیم.
در سفر آقای هاشمی به آمریکا، ایشان را ملاقات کردید؟
خیر. پیش از آن در یزد مراسمی داشتیم که برای سخنرانی در آن، از چهره های سرشناس روحانی دعوت می کردیم.قرار بود ایشان در یکی از این مراسم ها شرکت کنند که البته خودروی ایشان در راه دچار مشکلی شده بود و نتوانستند به مراسم برسند مناولین بار در آنجا با ایشان دیدار کوتاهی داشتم و در هنگامی که ایشان به آمریکا سفر کردند من در ایران بودم.
در دیدار نخست ایشان را چگونه دیدید؟
البته آن زمان هم با آرا و دیدگاه های ایشان آشنا بودیم و ایشان را می شناختیم، دانشجویان کتاب امیرکبیر ایشان را مطالعه می کردند. آن زمان از دیدار با ایشان بسیار خوشحال شدم.
در سال های بعد از انقلاب، اوج همکاری شما با آقای هاشمی به دوران ریاست شما بر دانشگاه تهران باز می گردد. از آن دوره چه خاطره ای در ذهن دارید؟
آن زمان ارتباط مستقیم با ایشان داشتم، پیش از آن نیز بنده در دولت بودم و ایشان هم رئیس دولت بودند. حتی زمانی که در مجلس حضور داشتند ما جلساتی درباره آموزش عالی با ایشان داشتیم.
در دوران ریاست شما بر دانشگاه تهران، پیش آمد یا بحثی بر سر مباحث دانشجویی با یکدیگر داشتید؟
ایشان با نگاه دقیق و عمیقی که نسبت به توسعه علم و فناوری داشتند، اولویت نخست شان توسعه علم، فناوری و نیروی انسانی بود. از این جهت، احترام خاصی برای دانشگاه،و برای پیشبرد آرمان های انقلاب قائل بودند.
نگاه ایشان به دانشگاه نگاه عمیق و دقیقی بود؛ به نظر ایشان علاوه بر اینکه دانشگاه باید وظیفه ذاتی خود را انجام دهد، باید به رشد و تعالی دانشجو کمک کند. اصولا از تحرکات سازمان یافته و تشکل های دانشجویی حمایت می کردند. طبیعتا بحث ها و اختلاف نظرهایی هم بود که در نهایت به جمع بندی می رسیدیم ایشان در جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی عموما از فعالیت ها و حرکات دانشجویان حمایت می کردند.
یکی از موارد اختلاف نظری که بعد ها حل و فصل شد را بیان می کنید؟
یکی از مباحثی که در دوره ای به شکل جدی مطرح شد، ایجاد تشکل های متنوع و موازی دانشجویی بود که ایشان از ایجاد تشکل ها حمایت می کردند. در آن زمان انشعاب در دفتر تحکیم به عنوان یکی از مسائل مطرح بود که باید از آن پیشگیری می کردیم.
نظر ایشان چه بود؟
ایشان هم بر انسجام در دفتر تحکیم وحدت تاکید داشتند اما اصولا بر این باور بودند که اگر حفظ انسجام باعث افزایش اختلاف ها شود، تشکیل یک تشکل موازی ایرادی ندارد.
نظر ایشان درباره جامعه اسلامی دانشجویان چه بود؟
ایشان هیچ گاه با هیچ تشکلی مخالف نبود. آن زمان، هم با انجمن های اسلامی هم با جامعه اسلامی دانشجویان ارتباط خوبی داشتند.
واکنش شان به انتقاداتی که دانشجویان پیرو خط امام به ایشان و سیاست های شان وارد می کردند، چه بود؟ آیا برنام ای برای دیدارشان با آیت الله هاشمی ترتیب دادید؟
من مسئولیتی برای دیدار داشجویان با ایشان نداشتم.ایشان علاقه مند بودند تشکل‌ها با یکدیگر کار کنند، به خصوص اینکه مشترکات زیادی تشکل های اسلامی دانشجویان داشتند و از همه حمایت می کردند اما شاید توقع بچه های انجمن های اسلامی این بود که چون بدنه قوی تری داشتند، از حمایت بیشتری برخوردار شوند اما آقای هاشمی از همه تشکل ها حمایت می کرد.
دولت آقای هاشمی بعد از جنگ تشکیل شده بود و کشور نیازمند بازسازی و سازندگی بود. در واقع این نظر بیانگر اولویت های ایشان بود؛ چراکه پرداختن و بحث بر سر مباحث سیاسی در کشور ما بعد از دقایقی منجر به اختلافات شدید جریانات می شود. و این دیدگاه از این جهت بود که بتوانند بر مبنای مشترکات کار کنند که به نظر من تشخیص خوبی بود که دولت شان دولت کار و سازندگی باشد
دولت ایشان به دولت غیرسیاسی مشهور است؛ چرا که معتقد بودند به حد کافی سیاسی هستند و ضرورتی برای سیاسی بودن اعضای دولت نیست.
مگر می شود در جلسات هیات دولت مباحث سیاسی مطرح نشود؟ اما این موضع گیری ایشان، به دلیل شرایط زمانی تشکیل دولت ایشان بود. به هر حال دولت آقای هاشمی بعد از جنگ تشکیل شده بود و کشور نیازمند بازسازی و سازندگی بود. در واقع این نظر بیانگر اولویت های ایشان بود؛ چراکه پرداختن و بحث بر سر مباحث سیاسی در کشور ما بعد از دقایقی منجر به اختلافات شدید جریانات می شود. و این دیدگاه از این جهت بود که بتوانند بر مبنای مشترکات کار کنند که به نظر من تشخیص خوبی بود که دولت شان دولت کار و سازندگی باشد.
مواضع سال های پایانی عمر ایشان را چگونه ارزیابی می کنید؟ به نظر شما رفتار سیاسی ایشان تغییر کرده بود؟
من ایشان را یک شخصیت فراجناحی می دانستم. اگرچه در مواقعی گرایش بیشتری به جناح راست داشتند؛ با این حال اگر بپذیریم ایشان شخصیتی فراجناحی و ملی داشتند باید بدانیم وقایعی که در دهه 80 و سال های آخر عمر ایشان رخ داد باعث نزدیکی ایشان به جناح چپ سابق یا اصلاح طلبان شد که البته به نظر من طبیعی است.
به نظر شما دلیل این اتفاق چه بود؟
ایشان با جناح راست مشکلاتی پیدا کردند بخصوص بعد از سال 1384.در این سالها بیش از گذشته به این نتیجه رسیدند که یک جناح به تنهایی نمی تواند کشور را اداره کند . دو جناح که ریشه در ارزش های اصیل انقلاب دارند، در کنار هم بایدکشور را اداره کنند.
شما در مجمع تشخیص مصلحت نظام هم با ایشان همکار بودید؛ شیوه مدیریتی ایشان را در مقایسه با دوره فعلی مجمع چگونه ارزیابی می کنید.
شیوه مدیریتی ایشان در مجمع باید دقیقا تحلیل شود، ایشان با سعه صدر جلسات را اداره می کردند و تصمیمات مجمع عموما به دلیل منش ایشان اجماعی بود؛ یعنی کمتر اختلافات سیاسی مطرح می شد که این اقدامی ارزشمند است و به نظر من باید به عنوان الگوی مدیریتی در شرایط زمانی خود مورد تحلیل و توجه قرار بگیرد. ایشان اشراف و تسلط خوبی بر مسائل داشتند. بعد از فوت ایشان، جلسات اندکی و بنا به ضرورت به ریاست آقای موحدی کرمانی داشتیم؛ بعد از آن نیز جلسات محدودی به ریاست آقای شاهرودی داشتیم. لذا هنوز برای مقایسه جلسات خیلی زود است!
تفاوت این جلسات در چیست؟
جلسات چندانی نداشتیم که بتوان جمع بندی دقیقی ارائه کرد اما قطعا همه علاقه مند به ادامه برگزاری جلسات با همین الگو هستند تا انسجام میان اعضا که از ابتدا ایجاد شده است، حفظ شود و تصمیمات بصورت اجماعی اتخاذ گردد.
فهرست امید و سپس فراکسیون امید که از حمایت مرحوم آیت الله هاشمی و سید محمد خاتمی برخوردار بود، بنا دارد در آینده و در طرح گفت و گوی ملی از مشی آقای هاشمی به عنوان حلقه اتصال دو جناح سیاسی بهره بگیرد؟
هر دو بزرگوار در شکل گیری لیست امید و موفقیت لیست نقش آفرین بودند و در نتیجه مردم به لیست امید اعتماد کردند و انشالله فراکسیون امید بتواند پاسخ همراهی ها و اعتماد مردم را به خوبی بدهد.گفت وگوی ملی را به عنوان یک ضرورت با جدیت و با تفاهم و همدلی با نخبگان سیاسی و فرهنگی ادامه خواهیم داد و طبیعتا منش و روش آقای هاشمی در این زمینه می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.امیدوارم با دوستان عزیز اصولگرا در این زمینه بتوانیم کار کنیم.
