به گزارش خبرنگار جماران، روز گذشته آیت الله سید عباس قائم مقامی در پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی درباره تفاوت های حیات انسان با سایر موجودات از منظر عرفان گفت: قرار است بحث تفاوت های حیات پذیری انسان با سایر موجودات را در این جلسه بازگو کنیم. از این رو، اصل حیات پذیری عام موجودات از موضوعات بدیهی در حوزه عرفان و معارف قرآنی است و از جمله موضوعاتی است که بسیار کم به آن پرداخته شده است.
وی در ادامه گفت: لذا به کارکردهای این موضوع کمتر پرداخته می شود و حواشی آن پررنگ تر از اصل موضوع شده است. از سوی دیگر، بیشتر از یک موضع نظری به آن نگریسته می شود تا یک موضوع علمی متناسب با آن ساختاری که در فلسفه وجودی است از این رو اصلا رفتاری متناسب با این موضوع نشده است.
وی افزود: امام خمینی درباره موضوع حیات پذیری می فرماید: «بدان که از برای جمیع موجودات، حظّ بلکه حظوظی از عالم غیب که حیاة محض است می‌باشد و حیات ساری در تمام دار وجود است» (صحیفه امام، جلد یک، صفحه 198) و این مطلب نه از ارباب فلسفه عالیه و نه اصحاب قلوب و معرفت به مشاهده و عیان ساقط است.
رییس سابق مرکز اسلامی هامبورگ گفت: مهجورین از اهل فلسفه عامه و اهل زهد که لطف موجودات را نیافته اند به تعدیل و توجیه پرداختند. لذا دار وجود، اصل حیات و حقیقت علم و شعور است و تسبیح موجودات، تسبیح نطقی شعوری و ارادی است که شاید بدیهی به نظر رسد اما سرشار از نکته است.
استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: تسبیح نطقی شعوری ارادی را در برابر تسبیح تکوینی قرار می دهند. این اصل بدیهی است که تمامی موجودات از حیات بهره مند هستند و نیاز به استدلال دارد. شایان ذکرست که در این مساله چند نکته وجود دارد. نکته اول پرسیدن این سوال است که راز منشا حیات در چیست؟ مهم ترین استدلالی که در این رابطه وجود دارد این است که ملاصدرا، نفس رحمانی را به معنای تجلی و وجود در مقام ظهور می گیرد «وجود در مقام ظهور یعنی؛ وجود سریان یافته، لذا اینجاست که وجود تبدیل به نور می شود و شبیه به ماء می شود» وجود و نور یکی نیستند بلکه وجود در مقام ظهور است که با نور یکی می شود. وجود اعم از مقام ظهور و مقام غیب است.
قائم مقامی افزود: وجود، زمانی که با سماوات و ارض نسبت پیدا می کند نور می شود از این رو ملاصدرا اشاره می کند که وجود در مقام سریان، نور است. دو خصوصیت برای وجود در مقام ظهور است یکی از آن دو خصوصیت «بسط یافتگی» به معنای انتشار پیدا کردن است. اما گویا در عین، اجمالی وجود دارد که در ظهور تبدیل به تفصیل می شود. بسط یعنی اینکه عینیت و انتشار عینی پیدا می کند و در دسترس قرار می گیرد اینجاست که با پدیده ای با نام «وجود منبسط» مواجه می شویم.
وی با اشاره به اینکه، دومین خصوصیت وجود در مقام ظهور، از اهمیت بالایی برخوردار است گفت: این خصیصه، «مرتبه پذیری» وجود است که به معنای خارج شدن وجود از حالت یکنواختی و یکسانی است. مرتبه پذیری زمانی اتفاق می افتد که وجود با وجود آمیخته شود و شدت و ضعف وجود، منشاء پیدایش مراتب شود. در این مراتب وجود است که تکثر در وحدت به وجود می آید.
وی گفت: کثرت در وحدت در اینجا معنا پیدا می کند و دو مساله به وجود می آید یکی از آنها، ماده و عنصر مشترک میان موجودات است که اصل وجود خوانده می شود و دیگری عنصر هویت بخش میان موجودات است که مراتب وجود نام دارد. نام اولی «وجود» و دیگری «موجود» است. موجود«وجود تعین یافته» است و این وجود، دو ویژگی دارد که یک عنصر ذاتی پیدا می کند و یک عنصر هویت بخش و امتیاز بخش خاص دارد که مختص به مراتب است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: فلسفه و عرفان ما به شدت از بحران زبانی رنج می برد و از این جهت است که نیازمند پیوند با فلسفه مغرب زمین است. فلسفه غرب به شدت از بحران معرفتی رنج می برد اما غنای زبانی بالایی دارد؛ اگر ما بتوانیم میان غنای معرفتی فلسفه خود با غنای زبانی فلسفه غرب پیوندی ایجاد کنیم حقیقتا کاری ارزشمند و مفید خواهد بود.
