پایگاه خبری جماران، سحر مهرابی: در حالی که تصمیم ترامپ برای انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به بیت المقدس جنجال های زیادی را به دنبال داشته است، بسیاری از تحلیلگران معتقدند این تصمیم میتواند با فشار های کشورهای عربی و مسلمان در اجرا ناکام بماند و از سوی دیگر با تمام شدن دوران ریاست جمهوری ترامپ حتی امکان اجرایی شدن بسیار پایین می آید. اما با این حال نگرانی هایی در مورد قبله اول مسلمانان وجود دارد.
در این زمینه جاوید قربان اوغلی، تحلیلگر مسائل بین المللی و مدیر کل وزارت خارجه در دولت اصلاحات در گفت و گو با خبرنگار جماران به بیان نکاتی پرداخت که در ادامه خواهد آمد:
آقای قربان اوغلی! به نظر شما چه بستر هایی برای اخذ تصمیم ترامپ وجود داشته است؟
در پاسخ به اینکه چرا آقای ترامپ این تصمیم را گرفت باید چند مسئله را در نظر گرفت. نخست آنکه این وعده ای بود که ترامپ در تبلیغات انتخاباتی خود اعلام کرده بود. همچنین از سال 1995 کنگره آمریکا تصویب کرده است که آمریکایی ها باید اورشلیم را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت بشناسند. مسئله بعدی اینکه بنا به اظهارات آقای ترامپ این امر تصمیمی شجاعانه است که در صورت پذیرش دو دولت به روند صلح کمک خواهد کرد تا زودتر به نتیجه برسد.
این ظاهر قضیه است که آقای ترامپ بیان می کند، منتها با توجه به رویکرد وی به عنوان رئیس جمهوری که بیشترین تعهد را به یهودی ها دارد، به نظر می رسد عواملی که وی را به این سمت رخ داده است، علی رغم مخالفت هایی که در داخل کنگره یا روسای جمهور سابق آمریکا سوق داده، در درجه نخست روحیه فردی و شخصی وی است که عموما تصمیمات غیر منتظره ای میگرد. به طور مثال خروج آمریکا از پیمان کیوتو و پیمان آب و هوایی از این دست است.
در درجه دوم تصور من این است که با توجه به شرایط منطقه اسرائیلی ها زمان مناسبی را پیدا کرده اند که آرزوی خود را عملی کنند. چرا که در حال حاضر بحران های داخلی و منطقه ای وجود دارد و هیچ کشوری نمیتواند اقدامی عملی و جدی انجام دهد و ترامپ علی رغم مخالفت های داخلی این مسئله را بیان میکند.
سومین مسئله ای که بیشتر در حد گمانه زنی وجود دارد این است که به نظر میرسد ترامپ و برخی از کشور های منطقه مانند امارات، عربستان و احتمالا مصر توانسته اند به تفاهمی پنهانی برسند که در مقابل این تصمیم اقدام عملی از جانب این کشور ها صورت نگیرد و آمریکا بیشتر به سمت درگیری و چالش با ایران سوق داده شود.
مسئله این است که کشور های منطقه وابستگی هایی به آمریکا دارند، آیا می توانند در مقابل این تصمیم ایستادگی کنند؟
همانطور که تا کنون دیده ایم، همه کشورها به طور لفظی این اقدام را محکوم کرده اند، حتی عربستان. منتها محکومیت لفظی تاثیری ندارد. ممکن است آمریکا و اسرائیل تحمل فشار افکار عمومی را در محاسبات خود آورده باشند. مهم این است که آیا این محکومیت های لفظی به سمت اقدامات عملی کشیده خواهد شد یا خیر.
اقدامات عملی میتواند دو نوع باشد؛ یکی از آن این است که تصمیمات عملیاتی اقتصادی یا سیاسی مشترک از سوی کشور های همکاری اسلامی که 54 عضو دارد یا اتحادیه عرب که 22 عضو دارد، اخذ شود. اما باید دید این کشور ها میتوانند به جمع بندی و تصمیم واحدی برسند یا خیر؟!
تا کنون اقدامات عملی علیه آمریکا صورت گرفته است، به طور مثال عربستان سعودی در پی مشکلاتی که با دولت اوباما پیدا کرده بود، تهدید کرد که 50 میلیارد دلار از سپرده های خود را از بانک های آمریکا بیرون میکشد که ضربه سنگینی به اقتصاد آمریکاست. اکنون نیز کشورهایی که روابط اقتصادی قوی ای با آمریکا دارند میتوانند دست به اقداماتی بزنند. اگر تحریم اقتصادی صورت گیرد، آمریکایی هاقطع به یقیق عقب نشینی خواهند کرد، به ویژه اینکه در داخل آمریکا نیز فشار های زیادی بر ترامپ وجود دارد.
در غیر این صورت یک یا دو هفته فشار سیاسی نمیتواند چندان راهگشا باشد. اینکه آیا آنها به این تصمیم خواهند رسید باید گفت، شرایط منطقه و جهان به گونه ای نیست که کشور های عربی و به ویژه اسلامی که کمتر به مسئله فلسطین تعلق خاطر دارند، به این سمت بروند. من این احتمال را ضعیف میدانم اما امیدوارم چنین اتفاقی رخ دهد.
عامل دومی که میتواند افکار عمومی را تحت فشار قرار دهد و موجب شود عربستان سعودی و کشور های عرب بیش از محکومیت لفظی جلو بروند، اقداماتی است که در داخل فلسطین صورت خواهد گرفت. اگر چنانچه انتقاضه جدید رخ دهد و حجم درگیری ها از جانب خود فلسطین وسیع باشد و همچنین در اقصی نقاط دنیا به گونه ای اعتراض صورت گیرد که عربستان سعودی، امارات و دیگر کشورها نتوانند در مقابل افکار عمومی مقاومت کنند، به سمت فشار بیشتر بر آمریکا پیش خواهند رفت.
همانگونه در انتقاضه اول و دوم و در مورد جنگ غزه شاهد بودیم، اگر چنانچه از جانب فلسطینی ها مقاوت جدی شروع شود و اسرائیل مورد تهدید قرار گیرد، موجب تحریک افکار عمومی جهان خواهدشد. مضاف بر این باید دانست آمریکا در این میان تنها است و فقط و فقط اسرائیل است که از این تصمیم حمایت میکند. حتی متحدین اروپایی آمریکا هم تا کنون مخالفت خود را نشان داده اند.
از نظر من بیشترین عامل فشار به اسرائیل و کشور های عربی وابسته به حرکت فلسطینی های مظلوم است که به هر حال اقداماتی انجام گیرد و فشار بیشتر شود.
مضافا اینکه میان اعلام آقای ترامپ و اجرای آن چند سالی فاصله خواهد افتاد و ممکن است دوران ترامپ تمام شود. اما به هر حال این دو عامل میتواند اثر گذار باشد.
اگر کشور های منطقه نتوانند به هر دلیلی بر آمریکا فشار وارد کنند، آیا سازمان ملل توان مقابله دارد؟ علاوه بر اینکه امروز هم جمهوری چک حمایت خود را از این تصمیم اعلام کرده و به هر حال احتمال همراهی اتحادیه اروپا وجود دارد.
بعید میدانم که کشورهای اروپایی حمایت کنند، حمایت چک دلایل خاص خود را دارد. اما در مورد سازمان ملل، باید چند مسئله را در نظر گرفت. بدنه اصلی این سازمان را مجمع عمومی تشکیل میدهد و تصمیمات این مجمع هم حالت توصیه ای دارد نه اجرایی. اگر کل کشورها هم بخواهند تصمیمی بگیرند، قابل اجرا نیست. اما آنچه که مهم است پنج کشور عضو دائم شورای امنیت است که میتوانند تاثیر گذار باشند. در آنجا اگر روس ها و چینی ها بخواهند اقدامی کنند، احتمال اینکه با وتوی آمریکا مواجه شوند، قریب به یقین است که البته همین وتو هم موجب فشار بیشتر افکار عمومی بر این کشور خواهد شد.
منتهی اینکه بخواهیم بگوییم خود سازمان ملل اقدام عملیاتی خاصی بکند، به نظر من امکانش میسر نیست. مگر اینکه خود فلسطینی ها و عرب ها از طریق ارگان حقوقی بین المللی آمریکا را بخ چالش بکشند و تحت فشار قرار دهند که در شیوه های حقوقی بین المللی معمولا مرسوم است.
