فرشاد مومنی گفت: با مطالعه آثار شهید بهشتی حتی یک مورد تغییر مبنایی در کل این آثار پیدا نمی کنید که این به با مبنا بودن ایشان هم در ساحت نظر و هم در ساحت عمل بازمی گردد. ایشان حتی در مطالعه زبانهای خارجی نیز با مبنا کار می کردند.
به گزارش خبرنگار جماران، مراسم بزرگداشت هشتاد و نهمین سال روز تولد آیت‌الله دکتر بهشتی با عنوان «درخت تناور» با حضور چهره‌های سیاسی و فرهنگی عصر روز گذشته در خانه موزه شهید بهشتی برگزار شد.
فرشاد مومنی در این مراسم با اشاره به جایگاه والای شخصیت آیت الله شهید بهشتی گفت: از اینکه در ارگان های رسمی تبلیغاتی کشور هیچ صحبتی از روش و منش شهید بهشتی به میان نمی آید، جای سپاس و قدردانی وجود دارد. زیرا تصویری که آیت الله بهشتی از عمل مبتنی بر اسلام در وجوه فرهنگی، جمعی و حکومتی ارائه می دهد، فاصله بسیار زیادی با آنچه که ما مشاهده می کنیم دارد. پس زمانی که اهتمامی به انجام آن اعمال ندارند تظاهری هم نمی کنند جای بسی قدردانی دارد.
وی افزود: کسانی که دلشان می خواهد ایمان از زاویه منش و اندیشه اسلامی اعتلا پیدا کند دارای مسوولیتی سنگین تر می شوند و فکر می کنم به دلیل آنکه صدق بیشتری در این کارشان وجود دارد اثرگذاری بالاتری نیز پیدا می کنند. برداشت شخصی من به عنوان کارشناس مطالعات توسعه این است که ما از منظر و زاویه اسلوب اندیشه ای شهید بهشتی می توانیم توضیح دهیم که چرا امروز ایران گرفتار انبوهی از بحران های کوچک و بزرگ در حیطه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و اقتصادی شده است. و اگر اراده ای جدی برای بهبود وضعیت باشد با اطمینان هیچ ذخیره والایی به صورت روش مند، سازگار و اعتلابخش به اندازه منظومه اندیشه ای شهید بهشتی برای برون رفت از گرفتاری های فعلی ایران به کار نمی آید.
فرشاد مومنی با ابراز تاسف از اینکه آیت الله بهشتی به عنوان ذخیره والا در جامعه وجود دارد و ما به آن اهتمام بایسته نمی ورزیم، گفت: آن چیزی که برای من خارق العاده است این است که شهید بهشتی هم در ساحت نظر و هم در ساحت عمل با مبنا بود. و همین بامبنابودن ایشان را در استاندارد یک اسلام شناس و متفکر بی نظیر قرار می دهد و چقدر جای تاسف است که چنین ذخیره والایی وجود داشته باشد و ما به آن اهتمام بایسته نورزیم.
وی افزود: هیچ اندیشمند بامبنایی نمی تواند مانند شهید بهشتی بصورت روش مند و جامع الاطراف، ماجرای آثار سوء عینی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ربا را صورت بندی کند. بنابراین وقتی می گویم این اندیشه ها راه گشاست ادعایی مبتنی بر مطالعه و مستندات کافی است.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به ویژگی های آیت الله بهشتی گفت: یکی از ویژگی های بارز شهید بهشتی در اصول اندیشه ای این است که ایشان خیلی فراتر از نمونه های دیگر اسلام شناسان گام برداشته است. مثلا در بررسی های وی که در آثارش نیز نمود پیدا کرده، ایشان می فرمایند: مکررا در قرآن آمده است که مخاطب پیام اسلام، فقط مسلمانان نیستند بلکه مخاطب کلام قرآن، مطلق ناس است. یعنی همه انسانها در همه زمان ها و مکان ها. این نیز به دلیل آنکه مکرر در قرآن آمده تمامی اسلام شناسان ما مطرح کردند اما شهید بهشتی تنها اسلام شناسی است که می فرمایند: درایت روش شناختی و درایت عملی این مساله چیست؟ که در توضیح بیشتر می فرمایند: آن فهمی از اسلام اصیل و مورد رضایت خداوند است که در فرآیند فهم، عرضه و تبلیغ اسلام مبتنی بر عقل باشد تا نقل، برای آنکه وقتی که بیش از چهار پنجم جمعیت دنیا را غیر مسلمانان تشکیل دادند می فرماید: چون مخاطب همه انسانها هستند پس ما هم باید اسلام را به گونه ای بفهمیم هم عرضه کنیم که هر انسان غیر مسلمانی منطق قرآن را شنید بپذیرد.که این امر را در نظریه «شناخت»خود به صورت روش مند پیاده کردند. در نظریه «مالکیت» نیز همین کار را کردند و در نظریه«ربا» این گونه. در عرصه های مختلف مانند ماجرای نظارت اجتماعی برای کنترل ساختار قدرت، که از نظر دینی به آن امربه معروف و نهی از منکر گفته می شود نیز روش مندی و درایت وجود دارد.
فرشاد مومنی افزود: من در تحقیقی که راجع به ربا می کردم جلساتی در انجمن اسلامی پزشکان و مهندسان بود که شهیدمطهری می آمدند و در آنجا بحث ربا را مطرح می کردند. در بعضی از جلسات شهید بهشتی نیز حضور داشتند. شهید مطهری که یکی از عقل گراترین و مطرح ترین فیلسوفان اسلامی در قرن بیستم به حساب می آید در صورت بندی عقلانی حرمت ربا گام هایی را جلو رفتند و شما می توانید در کتاب«ربا و بانک» که از ایشان به یادگار است را ملاحظه بفرمایید. بعد به یک جایی می رسند که می گویند من دیگر از اینجا به بعد نمی توانم حرمت ربا را توجیه عقلانی کنم. بلکه از اینجا به بعد آن را تعهدی می پذیرم. شهید بهشتی که در این جلسه حضور داشتند می فرمایند که تعهدی پذیرفتن با اصل روش شناختی که مخاطبان کلام قرآن را تمامی انسانها قرار می دهد سازگاری ندارد. بنابراین ما باید این بحث را ادامه دهیم. لذا خودشان در عمل سلسله بحث های مربوط به تفسیر آیات ربا را ارائه می کنند. این اثر در نوع خودش که همان بررسی مساله ربا است منحصر به فرد است. البته اینکه گفته می شود منحصر به فرد است به معنای غیرقابل نقد بودن آن نیست. شهید بهشتی این بحث را در چهار پنج دهه پیش ارائه کردند. در این میان، بسیاری از مسائل جدید به وجود آمدند که در گذشته اصلا موضوعیت نداشتند. بنابراین می توان گام هایی را در زمینه تکمیل آن برداشت ولی از نظر روش شناختی هیچ کاری در زمینه ربا و صورت بندی حرمت آن، و آثار عملی و عینی آن بر انحطاط زندگی جمعی انسانها، با استاندارد کاری که شهید بهشتی ارائه کردند وجود ندارد.
این استاد دانشگاه گفت: با مطالعه آثار شهید بهشتی حتی یک مورد تغییر مبنایی در کل این آثار پیدا نمی کنید که این به با مبنا بودن ایشان هم در ساحت نظر و هم در ساحت عمل بازمی گردد. ایشان حتی در مطالعه زبانهای خارجی نیز با مبنا کار می کردند. خداوند به ایشان توفیق داد تا یکی از بامبناترین انسانهای تاریخ معاصر ایران باشد و با اینکه من حشر و نشر زیادی با بسیاری از بزرگان دارم نظیر شخصیت ایشان را ندیدم. بنابراین اگر مابخواهیم میراث بهشتی را گرامی بداریم و بستری را فراهم کنیم تا بهشتی های دیگری نیز متولد شوند سازوکار نامعینی دارد و لااقل من نمی دانم. اما برداشت شخصی ام این است که اگر میراث اندیشه ای ایشان و مبانی آن که من نامش را روش شناختی شهید بهشتی گذاشتم آموزش داده شود بستر معرفتی برای تولد بهشتی های دیگر فراهم می شود.
وی افزود: شما وقتی به آثار ایشان مراجعه می کنید و می خواهید نظرش را درباره فلان موضوع بدانید متوجه فاصله شگرف میان نظر ایشان با سایر همتایانش می شوید. فراتر از آن فهم مبانی اندیشه ای این مرد بزرگ است. شاید این بزرگی بدان خاطر بود که بامبنا بودن نظری را با بامبنایی عملی همراه می کرد. شهید بهشتی می توانست ویژگی هایی را بصورت همزمان پیدا کند که در شرایط متعارف جمع شدنی نیستند.
مومنی با شاره به اینکه شهید بهشتی یک فرد کاملا استثنایی بود، گفت: می پرسیم چه کاری انجام داده که استثنایی شده است؟ می گوییم ایشان بدیهیات اولیه عقلی و اخلاقی را رعایت می کرده است. الان که می گویند مدیریت ایشان منحصربه فرد بود یعنی شهیدبهشتی هرگز اجازه نمی داد کسی در حزب جمهوری اسلامی پشت سر کسی دیگر حرف بزند. و این کار را نیز با لبخند می کرد. برای نمونه می گفت: ما جلسه ای عمومی گذاشتیم که آن عزیزی هم که شما می خواهید درباره اش صحبت کنید حضور دارد این بحث را بگذارید آنموقع مطرح کنید. ایشان یکبار اجازه نداد کسی از دیگری سعایت کند. ایشان حتی یکبار نیز دروغ نگفتند در صورتی که ما امروزه کسانی داریم که می دانند دروغ گویی در سطح نظر بد عملی به حساب می آید اما تبصره هایی می زنند که اصل را دروغ قرار می دهند و باید دید چه پیش بیاید که عزیزان دروغ نگویند و وفای به عهد کنند.
فرشاد مومنی در پایان گفت: من این توفیق را داشتم که بر اساس انتخاب ایشان مسوول شاخه دانش آموزی حزب جمهوری اسلامی شوم. در مشی شهید بهشتی، رعایت حقوق انسان وجود داشت. به عنوان مثال وقتی که ایشان مواضع تفصیلی حزب را بیان می کردند پیش از شروع جلسات، قرائت قرآن صورت می گرفت که مسوولیت این کار نیز بر دوش پسربچه ای بود که در مقطع سوم دبستان قرار داشت. وقتی که این نوجوان وارد جلسه می شد. شهید بهشتی بدون استثنا در تمام جلسات تمام قد بلند می شدند و آن نوجوان را در آغوش می گرفتند و از او برای قرائت قرآن دعوت می کردند. حتی پس از آنکه تلاوت قرآن تمام می شد، شهید بهشتی بلند می شدند و آن پسربچه را مشایعت می کردند تا از پشت تریبون کنار رود. اینکه گفته می شود انسان صاحب حق است اینگونه است که نباید تبعیضی وجود داشته باشد. حال ببینید چقدر غم انگیز است که در ربع اول قرن بیست و یکم، کسانی راجع به برخورداری زنان از برخی حقوق تشکیک می کنند.
