قاسم محبعلی، مدیر کل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه معتقد است ترامپ تلاش دارد تمامی آثاری که اوباما از خود برجای گذاشته و از جمله برجام را از بین ببرد اما در این مسیر جمهوری خواهان و دموکرات با وی همراهی نخواهند کرد. در عین حال اما در سایر مسائل مورد مناقشه با ایران نه تنها دموکرات ها و آمریکایی ها بلکه اروپایی ها هم ممکن است با ترامپ همراه شوند و در این شرایط ایران باید بر سرمایه های اجتماعی خود تکیه کند.
محبعلی با بیان اینکه ما با پدیده غیر متعارف و غیر طبیعی به نام «ترامپ» روبه رو هستیم که رفتار وی چندان قابل پیش بینی نیست، گفت: قضاوت کردن در مورد ایشان باید با احتیاط انجام شود چون ممکن است هر لحظه رفتار متناقضی را از خود بروز دهد. اما باید بگوییم که آقای ترامپ جدا از سیاست های جمهوری خواهان خود یک نوع کینه توزی و دشمنی با رئیس جمهوری پیشین یعنی آقای اوباما دارد و می خواهد تمام آثار و میراثی را که آقای اوباما از خود برجای گذاشته است را از بین برده و پاکسازی کند. جمهوری خواهان هم با برجام مخالف بودند و موافق نبودند که آقای اوباما در برجام با ایران توافق کند، آقای ترامپ هم می خواهد کل برجام را نابود کند و هیچ آثاری از برجام باقی نگذارد. اما جمهوری خواهان می خواهند برجام را مطابق با چیزی که به اصطلاح خود آنها به نفع آمریکا است ترمیم و تکمیل کنند.
وی ادامه داد: بنابراین تقابل و اختلاف بین آقای ترامپ، کنگره و سنا وجود دارد و جمهوری خواهان هم اکثریت مطلق را ندارند. در سایر مسائل مانند بیمه اوباما و مسئله مهاجرین هم در نهایت آقای ترامپ ضمن اعلام مخالفت آن را از سر خود باز کرد، اما چون نیازمند موافقت جمهوری خواهان و کنگره است، تصمیم گیری را به کنگره واگذار کند.
محبعلی با تاکید بر اینکه دیدگاه جمهوری خواهان با ترامپ درباره برجام متفاوت است، گفت: آنها اولا معتقد بودند که ایران در شرایطی با اوباما به توافق رسید که در وضعیت سختی قرار داشت و باید آقای اوباما یک سره تمام مسائلی که با ایران داشت اعم از مسائل موشکی، سیاست خاورمیانه ایران، مناسبات دو جانبه، تروریسم و حقوق بشر را یکجا حل و فصل می کرد. بنابراین ممکن است آنها تلاش کنند بعد از اینکه آقای ترامپ برجام را به کنگره برگرداند یک ماموریت جدید را به وزارت امور خارجه آمریکا برای مذاکرات پیرامون مسائل دیگری که با ایران دارند، واگذار کنند.
برجام یکسره از سوی آمریکا لغو نمی شود
مدیر کل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه احتمال لغو یکسره برجام از سوی آمریکا را غیر محتمل دانسته و گفت: ترامپ و جمهوری خواهان نیازمند رای دموکرات ها هستند در حالی که اکثریتی ضعیف و دو رایی دارند. با توجه به اختلافاتی که بین آنها به وجود آمده ، بسیار دشوار است که بتوانند رای کافی برای اینکه بتوانند یکسره با برجام برخورد کنند را داشته باشند. بنابراین تلاش می کنند به نوعی تفاهم با دموکرات ها برسند و یک ماموریت جدید پیرامون سایر مسائل با ایران به وزارت خارجه و دولت ترامپ بدهند. در عین حال بر روی تشدید تحریم های ایران و قانون جدیدی که تابستان گذشته در کنگره با اکثریت مطلق با همراهی دموکرات ها تصویب کردند، تاکید می کنند. تحریم های دیگری که مستقیما برجام را نقد نمی کند. اگرچه در زمینه برجام وارد چالش های جدیدی خواهند شد اما با توجه به مخالفت اروپایی ها، روسیه و چین به نظر نمی رسد که برجام به صورت کامل از بین برود، مگر اینکه واکنش ایران لغو برجام باشد.
محبعلی با بیان اینکه شاید جمهوری خواهان علاقمند باشند برجامی ضیف را برای حفظ اتحاد با اروپایی ها و شورای امنیت حفظ کنند، گفت: شاید آمریکایی ها مواضع مشترکی با اروپایی ها در موضوعاتی مانند مسئله موشکی، تروریسم، صلح خاورمیانه، سیاست ایران در قبال اسرائیل و سایر مسائل داشته باشند. بنابراین تلاش می کنند که در مورد آن مسائل فعال شوند و ضمن حفظ برجام اجماعی جدید در سایر مسائل علیه ایران به وجود بیاورند
اروپا نه در برجام بلکه در سایر مناقشات با ایران، آمریکا را همراهی می کند
قاسم محبعلی با تاکید بر اینکه اروپایی ها در زمینه لغو برجام با ترامپ همراهی نمی کنند، گفت: برجام چارچوب خاصی دارد و در آن چارچوب اروپایی ها برجام را ادامه خواهند داد اما همچنان تحریم های دیگری که اروپایی ها و آمریکایی ها اعمال کرده اند،تحریم های غیر هسته ای و مناقشاتی که بر سر سایر مسائل وجود دارد پا برجا می ماند. اگر آمریکایی ها و ایران به طور کامل از برجام خارج نشوند، اروپایی ها مناسبات اقتصادی که تا کنون و پس از برجام با ایران برقرار کرده اند را ادامه خواهند داد و شاید به نوعی آن را گسترش هم بدهند. اما در خصوص مسائلی مانند برنامه موشکی ایران و مواضع ایران در قبال سوریه، لبنان، یمن، فلسطین، اختلافاتی که ایران با کشورهای خلیح فارس دارد و مسئله حقوق بشر اروپایی هم ممکن است با آمریکا همراهی کنند.
وی ادامه داد: اگر ایران یا آمریکا به گونه ای رفتار کنند که مسئله به شورای امنیت کشیده شود، چون نیازمند قطعنامه جدید برای حفظ برجام است و آمریکایی ها هم دیگر مخالف با آن هستند، برجام از بین می رود. بنابراین احتیاط ایران باید این باشد که مسئله به شورای امنیت کشیده نشود و قطعنامه ای که حامی برجام است همچنان پابرجا بماند.
محبعلی با تاکید بر اینکه در زمان اوباما این علاقه مندی وجود داشت که ایران به ویژه در خصوص مسائل خاورمیانه وارد مذاکراتی شبیه به برجام با آمریکایی ها، اروپایی ها و کشورهای منطقه شود گفت: طرف ایرانی با این مسئله موافقت نکرد و حاضر نشد در سایر مسائل وارد مذاکره شود. عملا دوران اوباما یک فرصت ذی قیمتی بود که این امکان وجود داشت که مسائل را با هزینه کمتری حل و فصل کرد و وارد مذاکره شد. اما در حال حاضر ترامپ بر سر کار است و اگر برجام لغو شود و بحران ها هم باقی بماند هم تحریم های ایران حول مسائل هسته ای یکجا بر می گردد و هم تحریم ایران حول مسائل دیگر می تواند شدت بگیرد و وضعیتی بحرانی و خطرناک هم برای منافع ملی ایران و هم برای منطقه ایجاد شود.
با توجه به شرایط بین المللی دولت نیازمند حمایت جامعه مدنی است
محبعلی با تاکید بر اینکه دولت باید حمایت جامعه مدنی را جلب کند، گفت: مشکل بزرگ دولت ما در حال حاضر مسائل اقتصادی و این است که دولت بتواند در وهله اول از عهده بودجه جاری، بودجه عمرانی و سایر بودجه ها بر بیاید. اما درحال حاضر دولت دچار مشکل است. اگر تحریم ها هم شدت بگیرد و در مسئله فروش نفت هم مشکل ایجاد شود، دولت وارد مشکلات تازه ای می شود. در این حالت ایران نیازمند است که اولا به سرمایه اجتماعی خود توجه داشته باشد به این معنا که حمایت قاطبه مردم ایران و به ویژه جامعه مدنی ایران را جلب کند. باید توجه خاصی به اقوام و اقشار آسیب پذیر داشته باشد تا طرف های بین الملی نتوانند ایران را تحت فشار قرار دهند.
وی در پایان گفت: اگر مشکلات داخلی به ویژه مشکلات سیاسی و اجتماعی که در ایران وجود دارد اوج بگیرد، که مشکلات اقتصادی هم طبیعتا اوج خواهد گرفت، می توان گفت ما نه تنها در روابط بین المللی بلکه ممکن است در داخل هم با بحران هایی رو به رو شویم. بنابراین ضمن اینکه باید تلاش کنیم به گونه ای رفتار کنیم که ائتلاف بین الملی جدید علیه ایران ایجاد نشود، دولت ما در داخل هم باید به گونه ای رفتار کند که امنیت و منافع ملی ایران به خطر نیفتد. به همین دلیل باید بر چند مسئله تاکید شود، آزادی های سیاسی و اجتماعی، حقوق اقلیت های قومی و مذهبی و حمایت تمام عیار جامعه مدنی از دولت.
