پایگاه خبری جماران- فرهاد فتحی: 15 اکتبر قرار است رئیس جمهور امریکا با حضور در کنگره آمریکا سیاست دولت این کشور را در قبال توافق هسته ای اعلام و در مورد اجرا یا عدم اجرای قانون کنگره مبنی بر قرار دادن سپاه پاسداران ایران تصمیم بگیرد. این دو موضوع زمینه مباحث فراوانی را در مورد آینده رابطه ایران و امریکا و نقش این دو کشور در منطقه خاورمیانه فراهم آورده است. فواد ایزدی کارشناس مسائل بین الملل به سوالات جماران در این خصوص پاسخ داده است.
به عنوان سؤال اول بفرمایید احتمال خروج امریکا از برجام چه قدر است و در صورت خارج شدن یا نشدن این رویه به چه شکل خواهد بود؟
احتمال خارج شدن آمریکا از برجام نزدیک به صفر است و آمریکا از برجام خارج نمی شود به خاطر این که برجام اساساً توافق خوبی برای آمریکایی ها است و نه تنها اطرافیان ترامپ به او پیشنهاد کرده اند که از برجام خارج نشود بلکه گزارش هایی از سرویس های اطلاعاتی ، لابی عربستان و اسرائیل وجود دارد که نشان می دهد آمریکا از برجام خارج نمی شود.
به هر جهت بحث خروج خیلی جدی نیست اما این بحث جدی است که آن ها بخواهند از ظرفیت های برجام برای فشار بر ایران استفاده کنند. یکی از این ظرفیت ها نظارت بر تأسیسات نظامی ایران است که اگر آمریکا از برجام خارج شود از این ظرفیت نمی تواند استفاده کند. به عبارتی کاری که می خواهند بکنند این است که همین برجام را برای ایران تبدیل به مشکل کند.
بحثی در آمریکا وجود دارد به نام عدم تأیید برجام که قانون خود آمریکا است و ربطی به برجام ندارد. طبق این قانون رئیس جمهور آمریکا باید هر سه ماه یک بار به سه سوال کنگره پاسخ دهد. سوال اول این است که آیا ایران به برجام پایبند بوده است یا نه؟ سوال دوم این که آیا برجام در راستای منافع ملی امریکا هست یا نه ؟ و سوال سوم این این است که آیا این تحریم هایی که تعلیق می شود هم وزن کارهایی که ایران باید انجام دهد هست یا نه؟ جواب هر سه سوال باید مثبت باشد. ترامپ تردید دارد که به این سوالات جواب مثبت دهد چون در ایام انتخاباتی مدام شعارهایی بر ضد برجام می داد؛ نه به این خاطر که برجام را خوانده و آن را درک کرده باشد بلکه به این دلیل که چون اوباما این کار را انجام داده بود، مثل دیگر اقداماتش علیه فعالیت های اوباما دوست ندارد آن ها را تأیید کند. در حال حاضر هم سختش است که بعد از دو بار تأیید برجام آن را یک بار دیگر تایید کند؛ اما به دلایل مختلف این سختی این بار هم باعث خروج ترامپ از برجام نخواهد شد و احتمال این که کنگره آمریکا نیز به شکلی برخورد کند که باعث خروج آمریکا از برجام شود کم است. بنابراین نه ترامپ و نه کنگره آمریکا قصد عبور از برجام را ندارند بلکه سیاستشان از یک طرف این است که از برجام برای فشارهای بیشتر استفاده کنند و از طرف دیگر به بهانه های مختلف تحریم ها را افزایش دهند. یکی از این اقدامات قرار دادن سپاه پاسداران ایران در لیست گروه های تروریستی است که قرار است تا 15 اکتبر در مورد آن تصمیم بگیرند.
اگر سپاه پاسداران در لیست گروه های تروریستی قرار بگیرد وضعیت حضور نیروهای ایران و امریکا در خاورمیانه به چه سمت و سویی پیش خواهد رفت؟
این اقدام آمریکا کار معمولی نیست بلکه بسیار غیر معمول است. در جنگ های جهانی اول و دوم که 70 میلیون نفر کشته شدند نیز هیچ یک از طرف های درگیر نیروهای نظامی یکدیگر را در لیست گروه های تروریستی قرار نداد. این که بیاییند لیست گروه های تروریستی بسازند و نیروی نظامی یک کشور را در آن لیست قرار دهند یک اتفاق غیر معمول و غیر قانونی است.
درگیری ایران و آمریکا حل شدنی نیست/ باید وارد فاز مقاومت شویم
به هر جهت به نظر می رسد این موضوع جدی است. در صورت این اتفاق وضعیت به چه شکل خواهد بود؟
این اتفاق عملاً افتاده است به این دلیل که کنگره از چند ماه پیش دولت آمریکا را موظف کرده که این کار را انجام دهد؛ منتها درآنجا یک قانون عدم اجرای موقت قانون توسط رئیس جمهور وجود دارد که که ترامپ می تواند بر اساس آن قانون را اجرا نکند، اما تا تاریخ مذکور باید تصمیم بگیرد که قصد دارد قانون را اجرا کند یا نه؛ بنابراین این موضوع قانون شده است ولی تمدید تعلیق یا اجرای قانون به عهده رئیس جمهور آمریکا است.
در مورد سوال شما هم باید بگویم که اولین نکته این است که درگیری و دعوای ایران و آمریکا تا زمانی که آمریکا همین آمریکا و ایران ایران است حل شدنی نیست. توافق برجام هم این درس را برای ما داشت. با این که ما در حوزه هسته ای به آن ها امتیازات زیادی دادیم اما در اصل نه تنها مشکلات حل نشد بلکه مشکلات دیگری هم در حال اضافه شدن است. پس این نکته اولی است که ما باید متوجه آن شویم. اگر این موضوع را درک کردیم که مشکل ایران و آمریکا حل شدنی نیست بعد باید به فاز مقاومت وارد شویم.
ما باید در مقابل فشار آمریکا مقاومت کنیم. این مقاومت یک سری ابزار قدرت می خواهد. یکی از این ابزار ها بحث هسته ای بود که آن را از دست دادیم ابزار دیگر قدرت ما صنایع دفاعی و موشکی ما است که باید از آن مراقبت کنیم که از دست ما نگیرند. ابزار دیگر ما نفوذ منطقه ای ما است که این هم باید در مقابل آمریکا محافظت کنیم.
ترجمه حرف روحانی 10 برابر فشار بیشتر است/ باید برجام را از وضعیت ناموسی خارج کنیم
دلیل این که طرف مقابل در حال افزایش فشارها ست این است که آن ها با تعریف هایی که مسئولین دولتی ما در مورد برجام می کنند فکر می کنند می شد توافق بهتری را هم با ایران امضا کنند. رئیس جمهور ما وقتی می گوید 10 ترامپ دیگر هم نمی توانند برجام را از بین ببرند ترجمه این حرف در آمریکا این است که اگر 10 برابر فشار فعلی هم به ایران وارد شود ایران از برجام دست برنمی دارد. این مسأله ناموسی شدن برجام در کشور ما مشکلی است که باید حل شود و مراقب باشیم اهرم های دیگر قدرت ما را از ما نگیرند. این کاری است که ما باید انجام دهیم چون طرف مقابل قطعاً فشارها را افزایش می دهد و کشور ما با این وضعیت فعلی بعید می دانم که سیاست خارجه درستی را در مقابل این فشارها داشته باشد. دولت باید در حوزه سیاست خارجی بازبینی داشته باشد
با توجه به این موضوع احتمال مذاکره مجدد ایران با آمریکا را چه قدر می دانید؟
ایران به هیچ وجه نمی تواند با آمریکا مذاکره کند چون مذاکره، مساوی دادن امتیاز است. به فرض مذاکره ای هم صورت بگیرد چهار سال دیگر معلوم نیست ترامپ رئیس جمهور آمریکا باشد، رئیس جمهور دیگری می آید و همان کاری که ترامپ با اقدامات اوباما کرد را با اقدامات ترامپ می کند. بنابراین باید داستان آمریکا و امتیاز دادن بی جهت به آن ها را رها کرد و به سمت قدرتمند کردن کشور جهت دفاع از خود پیش رفت. چون آمریکا که درست شدنی نیست. کشور باید در حوزه های مختلف بدون توجه به آمریکا پیشرفت کند.
نزدیکی به آمریکا یعنی از دست دادن توان موشکی، نفوذ منطقه ای و به خطر انداختن نظام
وقتی طرف مقابل به شما توجه دارد و علیه شما اقدام می کند چگونه می شود به او توجه نکرد؟
درست است؛ آمریکا دست از سر ما برنمی دارد. در چنین شرایطی ما که قادر به گرفتن امتیاز از آمریکا نیستیم پس باید از آن ها دور شویم تا ابزارهای دیگر قدرتمان را از ما نگیرند. نزدیکی و توجه به آمریکا یعنی از دست دادن قدرت موشکی و دفاعی، یعنی از بین رفتن نفوذ منطقه ای و از دست دادن حکومت و یعنی سرنوشت مصدق ...
سوال این است که در این شرایط چه کار باید کرد؟ ما باید به گونه ای عمل کنیم که اعمال فشار بر ایران برای آمریکا هزینه در بر داشته باشد در حال حاضر هر اقدامی که علیه ما انجام می دهد هیچ هزینه ای برایش ندارد. این موضوع را دولت متوجه نشده است و هنوز در حال و هوای انتخابات است.
با توجه به این که هم در آمریکا و هم در داخل ایران عده ای اگر نگوییم از برخورد نظامی استقبال می کنند اما از آن پرهیز هم نمی کنند، پیشبینی تان در مورد اینده رابطه ایران و آمریکا چیست؟
ببینید من در محافل مختلف رفت و آمد می کنم تا حالا کسی را ندیدم که موافق جنگ باشد.
منظور سیاست ها و صحبت هایی است که کشور را به این سمت و سو می برد
چه سیاستی کشور را به سمت جنگ سوق می دهد؟ سیاستی که ایران را ضعیف می کند. سیاستی که منجر می شود اهرم های قدرت کشور از دست ما گرفته شود، نتیجه اش جنگ خواهد بود. منتها من کسی را نمی شناسم که از جنگ استقبال کند. جنگ بستگی به خود ما دارد این که طرف مقابل احساس کند همان کاری را که با هسته ای ما کرد می تواند با قدرت موشکی ما هم بکند فشار ها را بیشتر می کند به همین جهت به نفع ما نیست که روابطمان را با آمریکا بهبود ببخشیم. به این توجه نکنیم که کاری که ما می کنیم مورد رضایت آمریکا هست یا نه باید آن اقدامی که به نفع منافع ملی کشور هست را انجام دهیم، قوی شدن کشور در راستای منافع ملی کشور است.
بحثی که وجود دارد این است که اتفاقا عده ای معتقدند که ایران در رویارویی با آمریکا بر اساس منافع ملی خودش عمل نمی کند؟
کسانی که این حرف را می زنند الفبای مطالعات استراتژیک را نمی دانند. در مطالعات استراتژیک سهمی به نام «نفوذ منطقه ای» برای کشورها قائل می شوند. نفوذ منطقه ای به این معنا است که کشوری که می خواهد اقتدار داشته باشد نباید اجازه دهد خطر به مرزهای خودش برسد.
از لحاظ منافع اقتصادی چطور؟
از هر لحاظ این موضوع صدق می کند مخصوصا از لحاظ نظامی، ما زمان شاه را تجربه کرده ایم. در آن دوره آمریکا به شاه می گفت که به کجا نفوذ داشته باشد و به کجا نداشته باشد. نتیجه این مطیع بودن این شد که در همسایگی ما قدرتی مثل صدام رشد کرد، چرا؟ چون ما در این کشور نفوذ نداشتیم. نتیجه این شد که صدام هم برای شاه مشکل ایجاد کرد و هم زمانی که فرصت پیدا کرد به جمهوری اسلامی حمله کرد. شما هزینه پاسخ به صدام و 8 سال جنگ تحمیلی را با هزینه ای که در حال حاضر در عراق پرداخت می کنیم مقایسه کنید. ما به خاطر نفوذی که در عراق داریم، هزینه می دهیم؛ منتها این هزینه کجا و هزینه جنگ 8 ساله کجا؛ شما کدام کشور را سراغ دارید که بدون نفوذ در منطقه جغرافیایی خودشان، قدرت داشته باشند.
به عنوان سوال آخر، ترامپ در شعارهای انتخاباتی خود بحث گرفتن امتیاز از کشورهای حوزه خلیج فارس را مطرح کرد و این شعار را با فروش سلاح به کشورهایی مانند عربستان و قطر به نوعی محقق کرد؛ با توجه به این که ایران سیاستی متفاوت از این کشورها در قبال امریکا دارد به نظر شما ترامپ به دنبال گرفتن چه امتیازی از ایران است؟
ببینید این موضوع خیلی بحث پیچیده ای نیست. آقای تیلرسون به صراحت می گوید ما می خواهیم حکومت جمهوری اسلامی را سرنگون کنیم. کشورهای که نام بردید دولت هایشان به نوعی دست نشانده آمریکا هستند. آمریکایی ها در این کشورها نفوذ دارند و آن ها را مدیریت می کنند. در حال حاضر به تعبیر ترامپ عربستان گاو شیردهی است که باید آن را دوشید. ایران هم قبل از انقلاب همین وضعیت را داشت؛ منتها مردم با انقلابی که کردند گفتند که ما نمی خواهیم گاو شیرده آمریکا باشیم. هدف ایالت متحده این نیست و یا اساساً نمی تواند به ما سلاح بفروشد چون سیاست جمهوری اسلامی این اجازه را به آن ها نمی دهد. آمریکا در درجه اول به دنبال سرنگونی جمهوری اسلامی و استقرار دولتی مانند عربستان در ایران است تا بعداً هر وقت که خواست و با کسری بودجه مواجه شد بتواند با فروش سلاح و ... آن را تامین کند.
طرف مقابل از کشورهایی مانند ما امتیاز می خواهد اگر حکومت با آن ها همراه شد که فبها، اگر حکومت همراه نشد تحریم می کند. به عبارتی اگر با آمریکا همراه باشید محدودیت دارد اگر هم همراه نباشید باز محدودیت دارید پس بهتر است که همراه نباشید و حداقل استقلال و قدرت خود را حفظ کنید.
