به بهانه رونمایی از کتاب «بازگشت از بهشتی؛ بازگشت به بهشتی» نوشته حجت الاسلام و المسلمین محمد سروش محلاتی، سی و ششمین سالگرد شهادت آیت الله شهید بهشتی و 72 تن از یاران ایشان در مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، فرشاد مؤمنی در این مراسم گفت: از اولین روزهای بعد از شهادت این عزیزان و سیدالشهداء انقلاب اسلامی، هر روز که می گذرد خلأ وجودی و اندیشه ای شهید بهشتی بیش از گذشته احساس می شود. بزرگداشت واقعی شهید بهشتی این است که همگان را به مطالعه عمیق تر آثار ایشان دعوت کنیم.
رئیس مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد افزود: بنیان های اندیشه شهید بهشتی در توسعه بیش از هر عامل دیگری قدرت توضیح دارد که ما را آگاه کند چه جاهایی پس از شهادت ایشان، ولو با حسن نیت، آن نظم فکری را کنار گذاشتیم یا دور زدیم و یا کم اثر کردیم. اوضاع کنونی ایران هزینه ای است که بابت این خطای استراتژیک نظام جمهوری اسلامی در حال پرداخت است.
وی ادامه داد: در این شرایط دو راه وجود دارد. راه اول این است که در مشکلات بگوییم شهید بهشتی در این شرایط چه می کرد. اما شرط کفایت این است که اسلوب اندیشه ای را ببینیم؛ در این صورت امکان بروز بهشتی های جدید را فراهم کرده ایم.
مؤمنی تأکید کرد: اندیشه شهید بهشتی هم متر و معیاری است که ببینیم کجا اشتباه کردیم و هم چارچوب مطلوب را ارائه می دهد. شهید بهشتی تواناترین اندیشه ورزی است که صورت بندی یک نظم قابل عمل بر مبنای اسلام و واقعیت های ایران ارائه کرده است. در میان متفکرین ایران شناسی نظیر و بدیلی برای شهید بهشتی پیدا نکرده ام.
وی با اشاره به برخی از مبانی اندیشه آیت الله شهید بهشتی، اظهار داشت: شهید بهشتی وقتی در مورد عدالت اجتماعی به مثابه یک ارزش فرادینی صحبت می کند معیارهایی ارائه می دهد که می تواند بسیار اثرگذار باشد.
علیرضا بهشتی نیز با تأکید بر اینکه یادبود شهید بهشتی صرفا شناخت یک فرد نیست و بلکه می تواند راه برون رفت از شرایط موجود را ارائه دهد، گفت: به درستی امام بر شتاب تدوین قانون اساسی تأکید داشت. پس از پیروزی انقلاب ما در ایرانی زندگی می کردیم که هنوز سایه شوم و بیمناک 28 مرداد در افکار مردم سایه داشت.
مسئول بنیاد حفظ و نشر آثار شهید بهشتی بیان کرد: نمی گویم قانون اساسی اولیه خللی ندارد ولی وقتی به بازنگری می رسیم می بینیم که با عنوان تفسیر، عملا در مواد قانون اساسی تغییر صورت می گیرد و جالب اینکه هیچ استدلالی برای این تغییرات بیان نمی شود. این تغییر باید یک روند قانونی طی می کرد. نباید ذیل تفسیر ماده قانونی را 180 درجه برگردانیم.
وی تصریح کرد: به عنوان تفسیر، اصل 44 را کاملا عکس می کنیم که نه به مجلس خبرگان می رود و نه در رسانه ها و افکار عمومی طرح می شود و نه به رفراندوم گذاشته می شود. این می تواند یک روند خطرناک را پایه گذاری کند.
علیرضا بهشتی با تأکید بر اینکه افکار و اندیشه های هیچ کس مصون از خطا نیست، گفت: این تغییر به این نام صورت می گیرد که ما حرف های شهید بهشتی را می زنیم. اولا اگر تغییر و تحولاتی می دهید که خیلی تفاوت دارد دیگر آن تابلوی اولیه را به ما نشان ندهید. ثانیا این تغییر باید در فرآیند قانونی شکل بگیرد.
وی اظهار داشت: من شخصا فکر می کنم مبنای همه منظومه فکری شهید بهشتی که او را متمایز می کند انسان شناسی او است. اگر ما فکر می کنیم ریل گذاری مسیر توسعه صحیح نبوده برای شکل دادن به فردار بهتر می توان به آن دیروزها مراجعه کرد و مبانی مهم انسان شناسی مطرح آن دوره را به کار بگیریم و از آن بهره ببریم.
عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس خاطرنشان کرد: مطالبه ملی ایران در طول تاریخ پیشرفت بوده است. در طول نهضت قرار بوده از طریق استقلال، آزادی و عدالت به پیشرفت برسیم. استقلال، آزادی و عدالت معنایی دارد. محدودیت های الآن اصول بنیادین شهروندی را به مخاطره می اندازد. ما نمی توانیم بگوییم همان راهی را می رویم که بزرگان انقلاب رفتند.
سخنران بعدی این مراسم، حجت الاسلام و المسلمین رحیم نوبهار، با بیان اینکه در اندیشه های شهید بهشتی دست مایه هایی است که گره از کار امروز ما باز می کند، گفت: ما بعد از 4 دهه به چند مناظره کم مایه در ایام انتخابات ریاست جمهوری اکتفا کردیم. آیا سؤالات طرح شده سؤالات اساسی بودند؟
استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی اظهار داشت: در اوایل انقلاب ما حوزه عمومی داشتیم اما به گمان من حوزه عمومی به مرور فرو پاشید. امروز فضای نقادی در جامعه نمی بینیم. چرا راجع به مسائل مختلف مناظره برگزار نمی کنند و به اندیشمندان فرصت نمی دهند؟ جامعه باید با مناظره اداره شود. شاید روح شهید بهشتی هم بیشتر خرسند باشد که این کار را در آیین های او انجام دهیم که از کسی که متفاوت با شهید بهشتی فکر می کند برای سخنرانی دعوت شود.
وی با اشاره به فعالیت شهید بهشتی در حزب جمهوری اسلامی، تأکید کرد: ما امروز از نبود احزاب قوی و مستقل لطمه می خوریم. این درد را به که گوییم که رئیس جمهور ما حدود 20 روز فرصت برنامه ریزی دارد؟ آیا این شوخی و خنده بازار نیست؟ در ایام انتخابات مردم کوچه و بازار هم می گفتند برنامه ارائه دهید. اما در ساختارهای موجود کسی نمی تواند برنامه بنویسد. چرا ما احزابی نداریم که در مورد مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مسائل مختلف سال ها برنامه ریزی کنند؟
نوبهار در بخش دیگری از سخنان خود گفت: این آدم کشی هایی که هر روز به نام دین قلب انسان را می آزارد از کجا آمده است؟ اگر اندیشه شهید بهشتی بود در مقابل این همه تولید و توزیع نفرت، آدم کشی و کینه چه می کرد؟ در جهان اسلام با پدیده ای به عنوان کمبود و یا نبود مدارای به ویژه مذهبی رو به رو هستیم. بدون شک در مسائل مختلف دست قدرت های بزرگ پیدا است؛ اما چه دست مایه هایی در جهان اسلام وجود دارد که از آن بهره بردند؟
وی تصریح کرد: قبل از اینکه سازمان ملل تأسیس شود مرحوم کلینی در کتاب کافی باب مدارا و باب رفق دارد. باید تأسف بخوریم، کسانی در کشور ما هستند که به جای پیگیری حقوق مردم، وجهه همت خود را نه تنها کوبیدن حقوق بشر قرار داده اند بلکه هر صدایی بلند شود را متهم به تأثیر پذیری از دیدگاه غربی می کنند. به گمان من این بدترین نوع غرب زدگی است. یعنی یک انسان آنقدر خود را بی مایه می داند که هرچه از حقوق بشر صحبت می شود را به غرب نسبت می دهد.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی تأکید کرد: برداشت من از مناظره های شهید بهشتی مناظره های کوبنده نیست. ما در مناظره می خواهیم مغلوب کنیم و یا وجوهی از حقیقت را بیان کنیم؟
آخرین سخنران این نشست حجت الاسلام و المسلمین سروش محلاتی بود و در مورد پشت صحنه تألیف کتاب «بازگشت از بهشتی؛ بازگشت به بهشتی» گفت: سال 88 سال پر مرارتی برای ما بود و در ذهنیت این نسل به دلیل حوادثی که اتفاق می افتاد یک طوفان و زلزله به وجود آمده بود و در این شرایط محدودیت هایی هم وجود داشت. مراسم سالگرد شهید بهشتی به تعطیلی انجامید. در آغاز دولت بعد، اولین بار در گرمای تیر ماه مراسم بزرگداشت شهید بهشتی در بهشت زهرا (س) برگزار شد.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: آن حوادث سؤالاتی را در ذهن نسل جوان پدید آورد. در برابر این هجوم سؤال، خیلی از اصول و مبانی مورد انکار قرار می گرفت. یک سؤال این بود که این حوادث میوه ها و نتیجه طبیعی اقدامات اول انقلاب نیست؟ ما بچه های انقلاب، ارادتمندان به امام و شاگردان بهشتی و مطهری در موضع دفاع قرار گرفته بودیم.
وی افزود: در این فضا احساس کردم باید کاری انجام داد. یکی از کارهایی که باید انجام می دادیم این بود که نشان دهیم آنچه اتفاق می افتد با آنچه مؤسسان نظام می خواستند فاصله دارد. برای این کار می توانستیم به امام مراجعه کنیم ولی گاهی افراد به سخنان دیگر استناد می کردند. بعد از ایشان شخصیتی که می توانستیم برای روشن شدن راه از او استفاده کنیم شهید بهشتی بود.
سروش محلاتی با تأکید بر اینکه به دنبال انجام یک کار اورژانسی بوده است، گفت: بر این اساس شروع به نوشتن مقالات کردم. امروز این مجموعه منتشر شده است. در این فضا طرح اندیشه های شهید بهشتی به این دلیل بود که بگوییم ممکن است در ریل گذاری خطایی صورت گرفته باشد ولی این حوادث به خاطر بیرون افتادن از ریل است.
وی بیان کرد: بحث بازگشت به شهید بهشتی خیلی فراتر و ضروری تر از مسائل مربوط به قانون اساسی است. ما باید از دنیای سیاست، اقتصاد و جامعه بیرون بیاییم. ما امروز با بحران در مسائل دینی مواجه هستیم. سیاست و حتی اخلاق در جامعه ما تابعی از دین و دین شناسی ما معیوب است. امروز باید تلاش کنیم این نسل را به امثال شهید بهشتی وصل کنیم و دین را از زبان او بیاموزیم. غیبت جلسات دینی خلأیی به وجود می آورد که توسط افراد دیگر پر می شود.
این استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه جامعه ما از نظر عمق درک دینی رو به انحطاط است، افزود: ای کاش درجا زده بودیم؛ یعنی همان مبانی سال 57 را نگه می داشتیم. انصافا بازگشت به بهشتی افتخار نیست. در دنیایی که عمل و عقل و تفکر رو به پیشرفت است ما باید خیلی جلو می رفتیم و حالا ناچاریم بگوییم به همان وضع برگردیم.
