مرکز آموزش و پژوهش های بین الملل به تازگی در ششمین جلد از مجموعه تاریخ شفاهی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران خاطرات سیاسی و دیپلماتیک دکتر سید محمد صدر از دولت اصلاحات را در شمارگان محدودی منتشر کرده است که شامل خاطرات جذاب و خواندنی از روابط خارجی سال 1376 است.
به گزارش جماران، این کتاب گفت و گو با دکتر سید محمد صدر، معاون اسبق امور کشورهای عربی-آفریقایی وزارت امور خارجه است که توسط گروه تاریخ شفاهی معاونت بین المللی وزارت امور خارجه انجام و از سوی اداره نشر این وزارت خانه منتشر شده است.
خاطرات مندرج در کتاب، حاوی مهم ترین وقایع دیپلماسی ایران در سال 1376 است. این سال همزمان با آغاز دوره ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی و دوران معاونت امور کشورهای عربی-آفریقایی سیدمحمد صدر است. در این کتاب به موضوعات مختلفی پرداخته شده است که محدود به اتفاقات و وقایع خارج از کشور ایران نیست و نکات مهم مربوط به سیاست داخلی هم در آن درج شده است.
جماران در ایام نوروز بخش هایی از این خاطرات را منتشر می کند که بخش دهم آن امروز تقدیم مخاطبان می شود:
ملاقات با ملک فهد، پادشاه عربستان (مکان: کاخ الیمامه ریاض)
کاخ فهد دارای ساختمان عظیم و تشکیلات و تشریفات بی سابقه بود. حقیقتا این مجموعه افراد قوی را متعجب و افراد ضعیف را مرعوب می کرد. این قصر متشکل از سالن های بسیار بزرگ با تزئینات طلا گونه بود که در هر سالن تعداد زیادی ازخدم و حشم، مسئولین تشریفات و نیروهای امنیتی و شاید افراد دیگر حضور داشتند که عظمتی صوری را به نمایش می گذاشت که با رسیدن به ملک فهد و دیدن حال بیمار او یک مرتبه فرو می ریخت.
از قبل به ما اطلاع داده شده بود که فهد توان ایستادن ندارد و پیام را نشسته دریافت می کند. بنده هم در حالت نشسته پیام را به ایشان تحویل دادم. نکته جالب اینکه ایشان به جای متن پیام عربی، ترجمه فارسی را مطالعه می کرد و مشخص بود که خیلی متوجه مطلب نیست و فقط به شکل صوری به آن نگاه می کند.
نه دیگر اینکه در طول ملاقات که ۲۰ دقیقه طول کشید، همراهان او که دوتن از فرزندانش بودند مرتباً اشاره می کردند که ملاقات کوتاه باشد. در ابتدا علت را متوجه نمی شدم ولی بعد از ده دقیقه که ایشان مطالبی به زبان می آورد که مفهوم خاصی نداشت علت اصرار آن ها را متوجه شدم. ظاهرا شاه فهد را در هر ملاقات مثلاً برای 10 دقیقه آماده می کنند تا فیلم برداران فیلم و عکس بگیرند، ولی محتوای مطالب باید با امیر عبدالله ولیعهد به بحث گذاشته شود.
در ابتدا از ملاقات با ایشان اظهار خوشحالی نمودم و وضعیت سلامتی ایشان را جویا شدم. ملک فهد نیز از انجام این دیدار اظهار خرسندی نمود. سپس به پادشاه عربستان گفتم: خوشبختانه روابط سیاسی دو کشور به سطح خوبی رسیده است و به همین دلیل من حامل پیام کتبی از طرف ریاست جمهوری کشورم برای شما هستم.
در ادامه به ایشان گفتم: جناب آقای خاتمی ضمن ارسال این پیام، سلام رساندند و آرزوی سلامتی کامل برای شما داشتند. ایشان امیدوار بودند که فرصتی فراهم گردد تا جنابعالی برای استراحت به سواحل شمال ایران تشریف بیاورید.
ملک فهد نیز اظهار داشت: انشاء الله که این فرصت فراهم گردد، اما متقابلاً سلام بنده را نیز به جناب آقای خاتمی برسانید و برای ایشان آرزوی موفقیت کنید.
بنده نیز مجدداً تکرار کردم که روابط سیاسی دو کشور در حال گسترش است و پیام جناب آقای خاتمی و سفر جناب آقای هاشمی فسنجانی به عربستان بیش از بیش موجب بهبود روابط خواهد شد. در این زمینه ملک فهد نیز موضوع را کاملاً تائید نمود.
در ادامه گفتم: هدف اصلی مأموریت بنده، بررسی بحرانی است که منطقه ما با آن واجه شده است. همانطور که مطلع هستید، هم اکنون به دلیل عدم اجرای کامل قطعنامه های سازمان ملل از سوی عراق کشمکش جدی میان صدام حسین رئیس جمهور عراق و آمریکا به وجود آمده است.
صدام حاضر نیست به صورت کامل قطعنامه ها را اجرا کند و از سوی دیگر آمریکا نیز در پی حل قضیه از طریق نظامی است. این مسئله جمهوری اسلامی ایران را بسیار نگران کرده است و من ماموریت یافتم تا این نگرانی را خدمت شما عرض کنم. البته ما در تلاش هستیم تا به هر طریقی از انجام اقدامات نظامی جلوگیری کنیم تا این بحران به روش سیاسی حل شود. اقای محمد سعید صحاف، شب گذشته به تهران آمد و مواضع جمهوری اسلامی ایران در این خصوص به وی تفهیم شد. البته نگرانی جمهوری اسلامی ایران همچنان پا برجا است زیرا ما نمی دانیم در صورت حمله نظامی به عراق چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا هدف از عملیات نظامی بر سر عقل آوردن صدام، ساقط کردن وی یا تجزیه عراق است و یا اهداف گسترده تری را دنبالمی کنند؟ نگرانی جمهوری اسلامی ایران به همین علت است و خدمت شما رسیدم تا ضمن انتقال نگرانی خود، نظر نظام پادشاهی عربستان را در این مورد جویا شوم.
ملک فهد نیز در پاسخ اظهار داشت: همان احساسی که شما دارید ما هم داریم و این احساس بین ایران و عربستان مشترک است. وقتی آدم خوب فکر می کند نمی داند که صدام به دنبال چیست؟ اگر او خواهان آرامش در بین کشورهای همسایه است روش معقولی را اتخاذ نکرده است. صدام فقط دو ماه آینده فرصت دارد تا راه حل معقولی را انتخاب کند، به نحوی که مشکلی برای ایران و برای عربستان ایجاد نکند.
همچنین او ادامه داد: شکی نیست که صدام به خوبی می داند سعودی و ایران چشم داشتی به خاک عراق ندارند. خداوند نعمتهای فراوانی چه از لحاظ نفت، کشاورزی و ... به ایران داده است. در واقع ایران همان چیزی را می خواهد که عربستان خواستار آن هست و آن آرامش است. من نمی دانم آیا این سیاست خود صدام است و یا سیاستی است که به وی تحمیل شده است؟ من معتقدم که سه کشور ایران، عربستان و عراق خواهان ایجاد شکل نیستند.
سپس او از بنده پرسید: آیا برای شما روشن شده است که صدام چه چیزی از ایران و سعودی می خواهد؟ برای ما که روشن نشده است که او چه می خواهد. اگر خواهان آن است که ما کشورمان را تقدیم ایشان بکنیم، این مسئله پذیرفتنی نیست. در حقیقت ما باید با برادرانمان درایران تفاهم کنیم و بدانیم که صدام چه می خواهد.
بنده هم در پاسخ به ایشان گفتم : همان گونه که جنابعالی می دانید، صدام موجود پیچیده ای است و اقدام های او در دو دهه گذشته نشان دهنده قابل پیش بینی نبودن او است. تجاوز ایران به جمهوری اسلامی ایران و اشغا ل کویت نیز نشان دهنده غیر معقول بودن کارهای اوست. ولی در حال حاضر صدام اعلام کرده است به دلیل فشارهای اقتصادی زیادی که به کشور عراق آمده است،می خواهد در جهت برداشتن تحریم ها حرکت کند. امیدوارم این سفر و پیام جناب آقای خاتمی مقدمه ای را برای همفکری دو کشور در مورد قضیه عراق ایجاد کند. ملک فهد نیز اظهار داشت که ما نیز به همین اعتقاد هستیم.
بخش اول، دوم، سوم، چهارم، پنجم، ششم، هفتم، هشتم و نهم را اینجا بخوانید.
