مرکز آموزش و پژوهش های بین الملل به تازگی در ششمین جلد از مجموعه تاریخ شفاهی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران خاطرات سیاسی و دیپلماتیک دکتر سید محمد صدر از دولت اصلاحات را در شمارگان محدودی منتشر کرده است که شامل خاطرات جذاب و خواندنی از روابط خارجی سال 1376 است.
به گزارش جماران، این کتاب گفت و گو با دکتر سید محمد صدر، معاون اسبق امور کشورهای عربی-آفریقایی وزارت امور خارجه است که توسط گروه تاریخ شفاهی معاونت بین المللی وزارت امور خارجه انجام و از سوی اداره نشر این وزارت خانه منتشر شده است.
خاطرات مندرج در کتاب، حاوی مهم ترین وقایع دیپلماسی ایران در سال 1376 است. این سال همزمان با آغاز دوره ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی و دوران معاونت امور کشورهای عربی-آفریقایی سیدمحمد صدر است. در این کتاب به موضوعات مختلفی پرداخته شده است که محدود به اتفاقات و وقایع خارج از کشور ایران نیست و نکات مهم مربوط به سیاست داخلی هم در آن درج شده است.
جماران در ایام نوروز بخش هایی از این خاطرات را منتشر می کند که بخش نهم آن امروز تقدیم مخاطبان می شود:
در ملاقات با حافظ اسد رئیس جمهور سوریه، آقای خاتمی به اتحاد بین کشورهای اسلامی اشاره کرد و اظهار نمود متاسفانه بعضی از دوستان زمینه ای فراهم کرده اند که اسرائیل به منطقه آمده است.
حافظ اسد در پاسخ اظهار داشت: توطئه های اسرائیل فقط جهان عرب را شامل نمی شود بلکه مالزی را هم فرا گرفته است. مالزی در بحران اقتصادی اخیر جهان در حدود ۱۵۰ میلیارد دلار ضرر کرد و این توطئه کار یک یهود بود.
حافظ اسد در این ملاقات از امیر قطر بسیار بد گفت و اظهار داشت سه بار برای سلام کردن به طرف من آمد تا بالاخره برای بار سوم جواب سلامش را دادم. آقای خاتمی گفت شما بزرگ هستید و باید از کوچکترها بگذرید.
حافظ اسد چنین ادامه داد شاید آدم بدی نباشد اما بهانه هایی که می آورد نشانه این است که آمریکا را از خودش می داند. میگوید به آمریکا قول داده ام. البته گرداننده این امور خود امیر نیست، وزیر امور خارجه اش هست. امیر قطر بعد از کودتا علیه پدرش پیش من آمد و گفت: شما عکس العمل نشان ندادید. به او گفتم شما کار خوبی نکردید، من با پدرت خوب نبودم، اما این یک قضیه خانوادگی است. آیا من به پسر برای کنار زدن پدر تبریک بگویم؟
رئیس جمهور گینه بیسائو در دیدار با آیت الله خامنه ای که در روز پنج شنبه مورخ 29/9/76 انجام شد این مطالب را بیان داشت: از سخنرانی حضرت عالی تشکر می کنم. کشور ما مستعمره پرتغالی ها بود و مدت یازده سال مسلحانه جنگ کردیم. ما از نزدیک شاهد نتایج انقلاب اسلامی هستیم. این انقلاب نه تنها برای ایران بلکه برای جهان اسلام و ستمدیدگان دنیا مغتنم است. درهرحال آماده ایم که به ما برکت بدهید.
آیت الله خامنه ای در این ملاقات چنین گفتند: از بعد از انقلاب سیاست خود را گسترش رابطه با کشورهای آفریقایی قراردادیم. چون می دانستیم در آنجا دل های پاکی هست که مفاهیم ما را درک می کند. دید ما نسبت به انسان و نوع بشر حکم می کند که با همه رابطه داشته باشیم مگر با زورگوها که آن را استکبار می نامیم و نماد آن را امریکا می دانیم.
آقای خاتمی در دیدار با یاسر عرفات، رئیس سازمان آزادی بخش فلسطین چنین گفت، با رژیم نژادپرستى مواجه هستید که به هیچ قاعده ای تن نمیدهد. دردی که برادران فلسطینی ما را می کشد درد تمام جهان اسلام است ما معتقدیم مبارزان فلسطینی حق دارند راه خود را خود انتخاب کنند. یاسر عرفات در پاسخ این جمله آقای خاتمی اظهار داشت ولی می بایست کمک شویم و به نصایح حضرت عالی گوش فرا می دهیم.
عرفات در این ملاقات در پاسخ احوال پرسی آقای خاتمی اظهار داشت که اسرائیل هر روز می گوید من مریض هستم. خاتمی در پاسخ او گفت آن ها هر کس مخالفشان باشد مریض می پندارند.
آقای خاتمی در بخش دیگری اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران از اول به روند صلح بدبین بود و این به دلیل ماهیت رژیم صهیونیستی بود. امریکا هم منافع اسرائیل را تأمین می کند ولی این رژیم به قدری غیر منطقی است که آمریکا را هم ناراحت کرده است. خود شما (عرفات) سالیان سال در کنار یهودیان و مسیحیان زندگی کرده اید. مسئله، مسئله نژادپرستى است که فلسطین اولین قربانی آن است.
آقای خاتمی در بخش دیگری چنین گفت: تلاشهایی هست که اختلافات داخل را دامن بزنند. من این نگرانی را دارم که برادرانه عرض می کنم. نکند بین دولت فلسطین و دیگران که زحمت می کشند اختلاف بیفتد. ان شاء الله با تدبیر شما این کار انجام نمی شود. شما باید با مبارزان فلسطینی با سعه صدر رفتار کنید چون آنها هم برای آزادی فلسطین کار می کنند.
عرفات در این رابطه پاسخ داد: شما مطمئن باشید که ما به وحدت تأکید داریم. حماس دو وزیر در کابینه دارد و سه نفر از جهاد اسلامی به عنوان مشاور در دفتر ریاست هستند.
آقای خاتمی در بخش دیگری اظهار داشت: این فلسطینی ها هستند که دلشان برای فلسطین می تپد. امیدوارم که خاک فلسطین آزاد شود و یک دولت فلسطینی در سرزمین اشغالی فلسطین ایجاد شود. من منظورم دولت اسلامی نیست، دولت فلسطینى است نه یک مشت صهیونیست که از بیرون آمده اند. آقای خاتمی سپس اظهار داشت: شعار طرفداری از فلسطین که قبل از انقلاب اسلامی توسط امام راحل مطرح شد شعار تمام دولتها در ایران است. باید این شعار را زنده نگاه داریم.
عرفات در پاسخ: مطمئنم با وجود شما این شعار زنده خواهد بود.
آقای خاتمی : امیدواریم در کنفرانس بعدی، دولتی که در تمام فلسطین حاکم است شرکت نماید.
عرفات: انشاء الله در قدس نماز میگذاریم.
آقای خاتمی انشاء الله کنفرانس دهم در قدس، البته باید واقعگرا باشیم. درعین حال که شعارها را گم نمی کنیم، واقعیت ها را نیز بشناسیم.
عرفات در این ملاقات آخرین وضعیت فلسطین را چنین تشریح نمود: با آمدن نتانیاهو عملیات صلح متوقف شد. معتقد نیستم که فشار آمریکا باشد. چون این توافقات با نظر امریکا و روسیه انجام گرفت. متأسفانه مدیریت آمریکا ضعیف است. سلطه صهیونیست ها در جامعه امریکا باعث شده که کلینتون ضعیف عمل کند. موضع ژاپن، روسیه و چین خوب است. با امکاناتی که داریم می خواهیم به آمریکا فشار آوریم. در حال حاضر آنچه مهم است این است که داخل سرزمین خودمان هستیم.
در این ملاقات آقای خاتمی به اطلاع عرفات رساند که چهار فلسطینی که در جنگ تحمیلی اسیر شده اند به زودی آزاد می شوند.
عرفات در پاسخ در حالی که خجالت زده شده بود اظهار داشت: بعضی از فلسطینی ها بعثی هستند.
یکی از مطالب جالب در مورد ملاقات ها مربوط به امیر قطر است. در زمان ملاقات ایشان با آیت الله خامنه ای به دلیل طولانی شدن ملاقات رئیس جمهور آذربایجان با معظم له قدری تأخیر پیش می آمد و ما مجبور شدیم مدتی در اتاق مجاور بنشینیم در این حالت حرفهای معمولی زده می شود. امیر قطر یک شوخی با وزیر امور خارجه اش کرد که او هم پاسخ جالبی داد. امیر قطر آقای محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری را مخاطب قرار داد و اظهار داشت، این وزیر امور خارجه من عجیب گرایش به آمریکا و اروپا دارد و علاقه مند است دائم به آنجا برود(البته با حالت شوخی) وزیر امور خارجه اش بلافاصله جواب داد: الناس علی دین ملوکهم و بعد همگی با صدای بلند خندیدیم. نکته جالب توجه این که به غیر از امیر و وزیر امور خارجه قطر هیچ کدام از اعضا هیئت قطری نخندیدند و خیلی جدی نشسته بودند. مشخص بود که آن ها سطح خود را در ورود به این مسائل کافی نمی دانستند.
بخش اول، دوم، سوم، چهارم، پنجم، ششم، هفتم و هشتم را اینجا بخوانید.
