مرکز آموزش و پژوهش های بین الملل به تازگی در ششمین جلد از مجموعه تاریخ شفاهی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران خاطرات سیاسی و دیپلماتیک دکتر سید محمد صدر از دولت اصلاحات را در شمارگان محدودی منتشر کرده است که شامل خاطرات جذاب و خواندنی از روابط خارجی سال 13766 است.
به گزارش جماران، این کتاب گفت و گو با دکتر سید محمد صدر، معاون اسبق امور کشورهای عربی-آفریقایی وزارت امور خارجه است که توسط گروه تاریخ شفاهی معاونت بین المللی وزارت امور خارجه انجام و از سوی اداره نشر این وزارت خانه منتشرشده است.
خاطرات مندرج در کتاب، حاوی مهم ترین وقایع دیپلماسی ایران در سال 1376 است. این سال همزمان با آغاز دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی و دوران معاونت امور کشورهای عربی-آفریقایی سیدمحمد صدر است. در این کتاب به موضوعات مختلفی پرداخته شده است که محدود به اتفاقات و وقایع خارج از کشور ایران نیست و نکات مهم مربوط به سیاست داخلی هم در آن درج شده است.
جماران در ایام نوروز بخش هایی از این خاطرات را منتشر می کند که بخش هشتم آن امروز تقدیم مخاطبان می شود:
روز پنجشنبه 20 آذر ماه جلسات صبح و بعد از ظهر با سخنرانی سخنرانان ادامه یافت و پس از آن آخرین جلسه تصمیم گیری در مورد بیانیه تهران و دیدگاه آینده تصویب و قرائت گردید. متن این بیانیه ها به نظرات جمهوری اسلامی ایران بسیار نزدیک بود و تصویب آن موفقیتی بزرگ برای تهران به شمار می رفت. در این جلسه همچنین محل تشکیل اجلاس سران در سه سال بعد تعیین گردید. جهت تصمیم گیری در این مورد، کشمکشی بین دولت های عرب یعنی سوریه و لبنان و مصر از یک طرف و قطر از جانب دیگر به وجود آمد. قطر زمینه سازی لازم را انجام داده بود و نامزد دیگری وجود نداشت. ولی سوریه، لبنان و مصر به دلیل مواضع اخیر قطر در مورد اسرائیل و تشکیل کنفرانس دوحه شدیدا با آن مخالف بودند؛ اما آنها نمی خواستند خودشان مستقیما با این تصمیم مخالفت کنند و علاقه داشتند از طریق جمهوری اسلامی ایران به عنوان میزبان این کار صورت پذیرد. سفیر سوریه به من مراجعه کرد و گفت: آقای حافظ اسد و آقای الیاس هراوی رئیس جمهور لبنان مشترکا یک وقت پنج دقیقه ای از آقای خاتمی می خواهند، لطفا شما ترتیب کار را بدهید. بنده هم ترتیب کار را دادم ولی آنها خودشان پیگیری نکردند.
در هر صورت همان گونه که پیش بینی می شد در جلسه عمومی سوریه و لبنان مخالفت نکردند و در مقابل سنگال و چند کشور دیگر موافقت خود را اعلام نمودند. در نتیجه آقای خاتمی به عنوان رئیس جلسه چنین جمع بندی نمود که روی قطر اجماع وجود دارد. البته مخالفت عربستان نیز ظاهری بود زیرا قبلا موافقت کتبی خود را به قطر داده بود و سعود الفیصل در جلسه ناهار چهار جانبه وزرای امور خارجه ایران، سوریه، عربستان و مصر مخالفت خود را با طرح موضوع اعلام کرده بود.
آقای دکتر خرازی اظهار داشت که در زمان طرح این موضوع سعودالفیصل دستمالی را در گوشش گذاشته و گفته بود من اصلا این مطلب را نمی شنوم.
پس از این جلسه که کلیه قطعنامه ها و بیانیه ها به تصویب رسید، جلسه اختتامیه آغاز گشت. این جلسه که با شکوه و عظمت بی نظیری همراه بود و عمر البشیر، رئیس جمهور سودان تقاضا نمود که سخنرانی حضرت آیت الله خامنه ای و آقای خاتمی جزء اسناد سازمان با ثبت برسد. پس از آن عزالدین العراقی، دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی سخنرانی نمود و در نهایت آقای خاتمی سخنرانی پایانی خود را ایراد کرد که بسیار مورد توجه قرار گرفت.
آخرین برنامه مراسم اختتامیه، قرائت قرآن کریم توسط آقای کریم منصوری بود که بی نهایت حضار را جذب نمود و قطرات اشک را بر چهره بعضی از سران نشاند. سپس خاتمه جلسه هشتمین اجلاس سران کشورهای اسلامی توسط آقای خاتمی اعلام گردید.
نکته ای قابل ذکر مربوط به پیش بینی که نه بلکه انتظار خودم از سرنوشت اجلاس است. بنده علی رغم نگرانی فراوانی که داشتم ولی امیدوارم بودم که لطف خدا شامل حال شده و خودش به بهترین وجه دل ها و دست ها را هدایت می کند.
این اندیشه به ویژه پس از پیروزی تیم فوتبال ایران بر تیم استرالیا برایم حاصل شده بود. در آنجا با تمام وجود خدا را دیدم زیرا تمام عوامل مادی و محاسبات میدانی دال بر شکست تیم ایران و پیروزی تیم استرالیا بود، اما خدا نمی خواست.
در این اجلاس قدرت نفوذ امریکا بر کشورهای اسلامی و ترس کشورهای عربی از ایران و نگرانی دیگر کشورهای اسلامی از سوء استفاده ایران جهت تصویب قطعنامه ها به عنوان میزبان و... همگی می توانست باعث شود که سران کمتر شرکت نمایند و مشکلات مدیریتی داخل نیز می توانست یک اجرای ضعیف ارائه دهد؛ اما اینچنین نشد زیرا خدا نخواست و اجلاس با آبرومندی تمام برگزار شد. این لطف خدا را به اجلاس، ناشی از خلوص آقای خاتمی می دانم که امیدوارم تا همیشه زمان ها ادامه داشته باشد.
ملاقات های سران شرکت کننده
در ملاقات دو جانبه زیادی که در حاشیه برگزاری اجلاس منعقد می شد شرکت کردیم و مطالب جالبی نیز وجود داشت که بعضا به آن می پردازم.
در ملاقات با ملک عبدالله ولیعهد عربستان، آقای خاتمی من را معرفی کرد. او زمانی که نسبت من را با امام موسی صدر دانست مجددا از روی مبل برخواست و من را بوسید و اظهار محبت بی نهایتی نمود. آقای نوری. سفیر وقت کشورمان در عربستان می گفت که امیر عبدالله گفته است تمام فامیل های «صدر» را به عربستان دعوت کن تا میهمان ویژه من باشند.
در این ملاقات ولیعهد عربستان از تالار کنفرانس به عنوان تالار زیبا و شگفت انگیز نام برد.
آقای خاتمی در پاسخ اظهار داشت: آن را متخصصین ایرانی در 6 ماه ساخته اند. ۹۵ درصد کالای مصرفی ایرانی است. اقامتگاه میهمانان نیز همین گونه است، به خصوص که مجموعهای از سنگهای ایرانی در سالن وجود دارد.
امیر کویت که به سختی راه می رفت و حتی به سختی سخن می گفت در ملاقات با آقای خاتمی که تقریباً ۶ دقیقه به طول انجامید فقط یک جمله گفت و آن اینکه من فقط برای اجلاس به تهران نیامده ام بلکه آمده ام تا از ملت و دولت ایران به خاطر پشتیبانی شان از کویت در زمان اشغال توسط نیروهای عراقی تشکر کنم.
آقای خاتمی در این ملاقات به امیری کویت اظهار داشت ما و شما درد مشترک داشتیم و آن تجاوزی بود که به کشورهای ما صورت گرفت. آثار این تجاوز برای هردوی ما باقی است و بزرگترین خسارت اینکه برادر در مقابل برادر قرار گرفت. باید بفهمیم که امنیت ما به هم وابسته است. باید در کنار هم باشیم و آقایی و عزت خود را در دنیا تامین کنیم.
آقای خاتمی در ملاقات با امیر قطر اظهار داشت: قطر قوی در کنار ایران قوی سبب امنیت منطقه می شود.
بخش اول، دوم، سوم، چهارم، پنجم، ششم و هفتم را اینجا بخوانید.
