محافظ کاری و منفعت طلبی یکی از عمده ­ترین مشکلات اخلاقی و شرعی است

میزگردی با عنوان "رویکرد آسیب شناسانه، به کارکرد روحانیت در اخلاق جامعه از منظر امام خمینی(س)" با حضور حجت الاسلام غروی و سید ضیا مرتضوی در دفتر موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)-دفتر قم- برگزار شد.

به گزارش ستاد خبری بیست و سومین سالگرد بزرگداشت امام خمینی(س) ، حجت الاسلام والمسلمین محمد غروی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در این میزگرد اظهار داشت: در تمام ابعاد زندگی حضرت امام، اعم از فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی، اخلاق موج می­‌زند ولی متاسفانه به مسائل اخلاقی ایشان آنچنان که باید توجه نمی­‌شود.

وی با بیان اینکه امام با یک رویکرد خاصی به مسائل اخلاقی می­نگریست که توجه به این مسئله خیلی مهم است ادامه داد: امام(س) مسائل اخلاقی را از نگاه جهان­بینی می­دید. اخلاقی را که امام(س) ترسیم می‌کرد، مانند تبیین برخی فلاسفه­ اخلاق نبود، بلکه آمیخته‌ه­ای بود از یافته­‌های عرفانی خود و اساتیدش.

غروی افزود:اخلاق الهی که مورد نظر امام(س) بوده آن اخلاقی است که بر­اساس انگیزه­ الهی باشد، خدا و فقط خدا؛ یعنی اگر تواضع می­کردند، تواضعی بود برای خدا. چون این فعل اخلاقی موقعی ارزش بی­نهایت پیدا می­کند که برای خدا ومحبت خدا باشد. اگر چنین شد، این اخلاق با وجود انسان پیوند می­خورد وانسان را متعالی می­کند و یک صیرورت و تحققی به انسان می­‌بخشد. این ویژگی در کتب اخلاقی امام و در رفتار ایشان دیده می­‌شد.

غروی در مورد ویژگی اخلاقی دیگر امام (س)،گفت: ویژگی دیگری که امام(س) داشت این بود که حقیقت دنیا و امور دنیایی را به معنای وسیع کلمه درک و لمس کرده بود و 70،80 سال با خودش در این رابطه کارکرده بود. این خیلی مهم است که حقیقت دنیا نباید مورد غفلت ما قرار بگیرد. گاهی اوقات دنیا را مذمت می­کنیم ولی این مذمت فکری است و در مقام عمل با آن درگیر هستیم. به هر حال مسئله­ دنیا زدگی همواره مورد توجه امام بود و در مسائل اخلاقی به آن توجه داشتند. یعنی دنیا زمانی ارزش دارد که در مسیر معنویت و عبودیت باشد و در مسیر ساختن ما باشد.

وی افزود: مثلا نماز جماعت خواندن هم می­‌شود دنیایی باشد، در صف اول ایستادن می­تواند دنیایی باشد، تواضع کردن و صف آخر ایستادن می­تواند دنیایی باشد. یک وقتی یک گوشه­‌ای از عناوین انسان کم می­‌شود و به خاطر آن آشفتگی روحی پیدا می­کند. امام به این ظرائف توجه داشت نه تنها زبانی این امور را بیان می­کرد که در عمل توجه داشت. اینکه انسان اسیر عناوین باشد این دنیاست، حالا در هر مقامی می­خواهد باشد، در هر سطحی از سطوح، چه از مقام کشوری و چه در مقامات مربوط به روحانیت، این امور خیلی مهم است و ما گرفتار آن هستیم.

در ادامه حجت الاسلام و المسلمین غروی درباره وضعیت اخلاقی جامعه و رسالت و مسؤلیت روحانیت در این مسئله از منظر امام خمینی اظهار داشت: حقیقت این است که حضرت امام در صحبت­هایشان، چه قبل از انقلاب و برقراری حکومت اسلامی و چه بعد از انقلاب بر روی روحانیت در این مسئله خیلی تأکید داشت.

وی گفت:به نظر بنده اگر اکنون در جوان­ها دیانت و امید به آینده را می‌­بینیم، این مرهون نقش علماء و روحانیونی است که در بلاد مختلف خدماتی داشته اند. اینکه خیال کنیم ایده­‌آلیم و همیشه ایده‌­آل بوده­‌ایم، این­گونه نیست! مسائل اخلاقی چه قبل و چه اکنون ذو­مراتب بوده و می­باشد، هم خوب داریم هم خیلی خوب هم متوسط. دیگر اینکه خیال نکنیم روحانیت برای رسیدن به اهدافی که مورد نظر نظام است، علیت تامه دارد. حتی اهدافی که مورد نظر خود امام بوده در زمان خودشان همه محقق نمی­‌شده. روحانیت تا یک اندازه ای می تواند تاثیر­گذار باشد. یک وقت شرایط آن­طور کامل موجود نیست و از طرف دیگر موانع موجود است. به این مسئله توجه داشته باشید و همه مشکلات را از ناحیه روحانیت ندانید، خیلی از مشکلات از دست روحانیون بیرون است، از دست امام هم بیرون بود. امام هم خیلی چیزها را می­خواستند و نشد، ولی "ما لایدرک کله لا یترک کله". به موانع سنگینی که در دنیا هست و تهاجمی که وجود دارد هم توجه کنید.

وی با بیان اینکه دنیا به صورت دهکده‌ای درآمده،گفت: امکانات وسیع رسانه­‌ای و از طرف دیگر طبع افراد هم به مسائلی کشش دارد.

غروی خطاب به حجت‌الاسلام مرتضوی که به عملکرد روحانیت انتقاد کرده بود،گفت: جناب آقای مرتضوی اینطور نیست که همه مشکلات از بنده و شما یا مسئولان روحانی باشد. البته قبول دارم که باید در حوزه کادر­سازی کرد و برای اخلاق بیش از آنچه تا حالا انجام شده سرمایه­ گذاری شود و ما کسانی داشته باشیم مثل امام(س) که آن­طور می­‌درخشید و آن درس­های اخلاق را بیان می­ کرد که افراد را تا یک هفته در فضای اخلاقی و معنوی قرار می­داد.سرمایه گذاری کردن در این زمینه لازم است و در پاره­ای از موارد این سرمایه­ گذاری­‌ها نشده یا کم شده، ولی توجه داشته باشید که همه­ کارها توسط روحانیت رقم نمی خورد.

وی تصریح کرد: اما با تمام مشکلات و هجمه­‌هایی که از سوی دشمن مشاهده می­‌شود، می­‌بینیم که در کل توفیق داریم، البته به این حد نباید قانع شویم باید حرف­های خودمان را بزنیم، باید روشنفگری کنیم، اما حواسمان جمع باشد که سیاه­نمایی نداشته باشیم، البته نمی­خواهم عرض کنم که ایشان سیاه­نمایی داشته ، بلکه می‌خواهم توجه بدهم که نباید خودمان را زیر سؤال ببریم، به اندازه­ لازم ما را زیر سوال می­‌برند، شکی نیست که باید خودمان را نقد کنیم ولی در جمع­‌بندی نوع هجمه­‌ها دیده شود.

حجت‌الاسلام مرتضوی :محافظ کاری و منفعت طلبی یکی از عمده ­ترین مشکلات اخلاقی و شرعی است

حجت الاسلام والمسلمین مرتضوی نیز در موضوع وظایف اخلاقی روحانیت از دیدگاه امام خمینی اظهار داشت: حضرت امام در کنار آن همه تاکیدی که بر تهذیب و خود سازی روحانیت، حوزه­‌ها و طلاب داشتند، چه قبل از پیروزی انقلاب وچه بعد از انقلاب؛ به نقش اخلاقی روحانیت درمیان مردم هم توجه و تاکید داشتند.

وی ادامه داد: اگر ما از این زاویه انتقادی به وضع جامعه داریم و یا تعریف می­‌کنیم؛ هیچ طرف را مطلق نمی­‌کنیم، این امور نسبی است، همه ارزش ها وخدماتی که صورت گرفته و می­‌گیرد، سر جای خودش مورد قبول است ولی اگر جمله­‌ای می­‌گوییم برای این است که میان واقعیت با آن حقیقتی که دنبالش هستیم فاصله وجود دارد. باید آفت­‌ها وارزش‌­هایی را که در جامعه می­بینیم، درست تحلیل کنیم که چه بودیم و چه شدیم و در کنار همه ارزش­‌هایی که انقلاب و امام آفریدند، سؤال کنیم که آیا واقعا عدالت اخلاقی در جامعه برقرار است و آیا قصور یاتقصیری متوجه ما هست یا خیر؟

مرتضوی تصریح کرد: حضرت امام (س) در فرمایشات خود به وظیفه­ روحانیت در تهذیب جامعه وتزکیه جامعه، بعد از تهذیب خودشان، تاکید داشتند. امام(س) مسئله معنویات را در رأس امور می­‌دانست، اما ما واقعا غفلت کردیم و به اندازه‌­ای که مسؤلیت متوجه ما بوده کار نکردیم، البته این به معنای نادیده گرفتن زحمات و خدمات انجام شده نیست.

وی با بیان اینکه امام(س) در دیداری با اعضای مجلس خبرگان می‌­فرماید که دانشمندان، ائمه جمعه، مدرسین و فقها باید جامعه را تهذیب کنند ولی اگر بخواهند جامعه را تهذیب کنند اول باید از خود شروع کنند،ادامه داد: اگر این افراد خودشان تهذیب نشوند نمی­توانند جامعه را تهذیب کنند، وقتی کلام تأثیر دارد که از قلب مهذب و پاک بیرون بیاید، چنانچه از قلب شیطان و ناپاک بیرون بیاید نمی­تواند در قلب اشخاص تاثیر بکند.

مرتضوی با بیان اینکه امام(س) بعضی از تابستان­ها به محلات می­رفتند، گفت:وقتی جمعی از فرهیختگان محلات به دیدارشان رفته بودند در توصیف وضعیت اخلاقی مردم محلات در آن سال­هایی که خودشان به محلات می­رفتند گفتند: من احساس می­کردم که مردم محلات با مردم بسیاری از جاها فرق دارند، توجهشان به دیانت بیشتر از جاهای دیگر بود، من فهمیدم که مردم آنجا به واسطه خوبی علما خوب بودند، علمایی که در محلات بودند، علمایی بودند که اخلاق صحیح و وظایف ملایی و دیانتشان را خوب عمل می­کردند. اگر انسان خودش متحول بشود و یک انسانی تحت تربیت انبیاء بشود، جامعه هم به تبع او به ترقی می­رسد. اگر در هر یک از بلاد چند نفر روحانی باشند که آن طوری که دستور اسلام است باشند، از باب اینکه مردم از آنها تبعیت می­کنند، اصلاح می­شوند با اصلاح مردم، یک جامعه صحیح می­شود.

وی تصریح کرد:این تصویر و قضاوت امام از وضعیت اخلاقی یک شهری مثل محلات و صلاح آن به خاطر نقشی که روحانیت صالح ایفا کرده بود. حالا اگر امام بخواهند درباره جامعه­ امروز ما قضاوت کنند چه می­‌گویند؟! مقایسه کنیم ببینیم که در چه جایگاهی هستیم؟ حوزه ها، اخلاق خانوادگی، اخلاق سیاسی، اخلاق آموزشی را مورد بررسی قرار دهیم و ببینیم با آنچه امام مطلوب می­داند چه نسبتی داریم.

در ادامه این میز­گرد حجت الاسلام والمسلمین مرتضوی گفت: اگر وضعیت کنونی با آرمان­ها و گذشته مقایسه می­شود بدین خاطر است که طبق حدیث شریف معصوم کسی که دو روزش مساوی باشد، مغبون است، نه نادیده گرفتن خدمات و نکات مثبت.

وی ادامه داد: اگر حضرت امام(س) آن­وقت می­‌گفت روحانیت نسبت به تهذیب جامعه وظیفه دارد، الآن هم روحانیت در این رابطه وظیفه دارد. اینکه مشکلات را به بوق استکبار حواله بدهیم، این مشکل را حل نمی­‌کند. بله! آنها کار خودشان را می­‌کنند و از آنها تعجب نیست، ولی از ما تعجب است که واقعیت­‌های اجتماعی را آن­گونه که هست نبینیم و آن­طور که لازم است به فکر مداوای آن نباشیم.

مرتضوی گفت: سوال بنده این است که این مشکلات اخلاقی که در سطح جامعه و در میان اقشار گوناگون وجود دارد، چه سهمی از آن متوجه حوزویان و روحانیت است؟ آیا ما هیچ وظیفه­‌ای نداریم؟ آیا تلاش خود را کرده‌­ایم یا قصور داریم ویا حتی ممکن است احتمالا هم متوجه روحانیت باشد؟ آیا در جامعه وضع محافظه کاری و منفعت طلبی یکی از عمده­‌ترین مشکلات اخلاقی و شرعی نیست؟! آیا سکوت یکی از مشکلات شرعی و اخلاقی جامعه ما نیست؟! بی­‌تفاوتی در برابر ناهنجاری­‌هایی که می­توانیم مؤثر باشیم که تقلیل پیدا کند، چه حکمی دارد؟ آیا در بخشی از جامعه این ذهنیت شکل نگرفته که احتمالا وابستگی معیشتی و حفظ منصب و موقعیت، بخشی از روحانیون را به ورطه­ محافظه­‌کاری، سکوت و تایید وضع اخلاقی موجود کشانده؟! این ذهنیت یک واقعیت است.

وی با بیان اینکه آفت محافظه­ کاری و توجیه‌­گری منفعت‌طلبانه فقط دامن اشخاص را نمی­‌گیرد، بلکه ممکن است مراکز و نهادها هم گرفتارش شوند، گفت: چرا الازهر در مقابل کمپ­‌دیوید و آن صلح ذلت­‌بار موضع نگرفت ولی حوزه­ علمیه­ قم در برابر کاپیتولاسیون موضع گرفت؟!

مرتضوی با بیان اینکه تملق ­خواهی و چاپلوس­‌پروری یکی از مشکلات اخلاقی جامعه است تصریح کرد:درحالی که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «به دهان ستایش­گران خاک بپاشید. اگر به این آموزه­‌ها عمل می­شد طبعا تملق شکل نمی­‌گرفت.»بحث بر سر این است که روحانیت وقتی روایات مربوط به دروغ را می­‌بیند و به مردم می­گوید دروغ گفتن انسان را از نماز شب محروم می­کند، این را هم نقل کند که حضرت امیر(ع) فرمود: الاعتیاد بالکذب یورث الفقر؛ و دلالت روایت را فقط فردی نبیند بلکه آن را کلی­‌تر نگاه کند. اکنون قبح دروغ در جامعه از­بین رفته! اگر بناست کنگره و همایش برای موضوعات ومسائل باشد در موضوع قبح دروغ و فریب­کاری در جامعه و ضربه­‌ای که این انحراف اخلاقی بوجود می­‌آورد، هم همایشی برگزار شود.

وی ادامه داد:بحث بر سر نادیده گرفتن خدمات نیست بلکه بحث بر سر این است که ما گرفتار یک پدیده­ زشت اخلاقی هستیم که درحال نهادینه شدن است. تهمت زدن به افراد مؤمن وخوب، رواج پیدا کرده درحالی که پیامبر(ص) خطاب به کعبه فرمود: والله للمؤمن اعظم حرمة منک، لان الله منع منک واحدة و من المؤمن ثلاث: ماله و دمه و ان نظن به ظن السوء! آیا الآن عکس‌العمل حوزه و روحانیت درمقابل این­همه تهمت­‌هایی که به افراد صالح، مؤمن و شیعیان و مسلمانان زده می­‌شود همانی­ است که باید باشد؟! یا اینکه سکوت می­کنیم و یا اینکه قبحش برای ما عادی شده است؟! حضرت امام نسبت به اتهام به افراد مؤمن ولو از سوی افرادی از فقهای شورای نگهبان عکس‌­العمل نشان می­‌داد. بحث بنده این است که در این وضعیت آیا مسئولیتی متوجه روحانیت هست یا نه؟!