حجت الاسلام مجید انصاری، عضو مجمع روحانیون مبارز از جایگاه رفیع مجلس در نگاه امام خمینی (ره) حتی پیش از انقلاب می گوید و از ارزشی که بنیانگذار انقلاب اسلامی برای رای و تصمیم نمایندگان مجلس قائل بودند. از انتخابات در نظر امام(ره)، تعامل ایشان با احزاب و گروههای سیاسی گفت.
مجلس از دیدگاه امام خمینی (ره) چه جایگاهی دارد؟
مجلس در ساختار نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران که برگرفته از دیدگاه امام خمینی و اهداف و آرمانهای ملت است، جایگاهی ممتاز و منحصر به فرد دارد. این جایگاه از همان روزهای نخستین انقلاب از طریق منتخبان ملت در خبرگان قانون اساسی در قانون اساسی به رسمیت شناخته شد. امام از دوران جوانی و مدتها قبل از ورود به عرصه سیاسی به نقش مجلس و تأثیر آن بر سرنوشت کشور وقوف داشت. مطابق خاطرات نقل شده، ایشان گاهی از قم به تهران می آمد و در جلسه های مجلس شورای ملی در مقام تماشاچی شرکت می کرد. امام علاقه زیادی به شخصیت آیت الله مدرس داشت. به همین دلیل درباره انتخابات مجلس بارها فرمودند که امثال مدرس را انتخاب کنید. ویژگیهای مدرس از نگاه امام دینداری و خداترسی، ساده زیستی و وابستگی نداشتن به پست و مقام و عنوان، برخورداری از دید وسیع سیاسی و بینش جامع نسبت به مسائل داخلی و بین المللی، حساسیت نسبت به حقوق اساسی مردم، ایستادگی در برابر استبداد داخلی و استعمار خارجی تا پای جان، شجاعت او در بیان دیدگاهها، ارائه رأی مستقل و انجام سایر وظایف وکالت بود. در جریان انتخابات هم یکی از اعتراضهای بسیار جدی امام به شاه از خاصیت انداختن مجلس و تبدیل کردن آن به مجلس فرمایشی و دست نشانده بود. سخنرانی معروف امام در جریان کاپیتولاسیون و اعتراض ایشان بیشتر از این زاویه بود که چرا نمایندگان در مجلس استقلال کشور و شرف و غرور ملی را نادیده گرفتند و با تصویب آن قانون، نوعی استعمار را بر کشور تحمیل کردند. از روزهای اول انقلاب و حتی قبل از تحقق کامل پیروزی توجه عمده امام به این بود که اتکای امور در کشور به اراده و رأی آزاد و آگاهانه مردم باشد. در این راستا مجلس را نماد اعمال حق حاکمیت ملی می دانست و تعابیری در مناسبتهای مختلف به کار برد که حکایت از جایگاه رفیع مجلس در اندیشه مجلس مرکز سیاسی ایشان داشت. تعابیری چون « مجلس در رأس امور است » ،« مجلس مرکز همه قدرتها و قانونهاست » ، « مجلس فراهم آمده از الله اکبرهای ملت است » ،و آن جمله طلایی امام در رابطه با انتخابات که « میزان رای ملت است » و ... که هم نشان از تقدم رتبی مجلس بر دو قوة دیگر است و هم از نقش و تأثیر مجلس در پیشبرد امور کشور و صلاح و مصلحت مردم حکایت دارد. به این ترتیب از دیدگاه امام در ساختار جمهوری اسلامی ایران مدار و محور مردم هستند و مجلس نماد اقتدار و حضور مردم در صحنه است.
حضرت امام (ره) در مورد انتخابات چه دیدگاهی داشتند؟
امام(ره) در رابطه با انتخابات مجلس بر چند نکته تأکید ویژ های داشت. یکی برگزاری انتخابات آزاد بدون دخالت مراکز قدرت و تأکید بر اینکه مجریان و ناظران صرفاً امانتدارانی هستند که باید از آزادی انتخاب مردم پاسداری کنند حتی اگر در مواردی بر خلاف میل حاکمیت یا افرادی در حاکمیت باشد. در این زمینه مثالهای فراوانی وجود دارد که از نقاط درخشان مدیریت امام است. برخوردی که امام با برخی توجیهات در مقاطعی انجام داد نشان آن است که ایشان نگران آن بود که مبادا با توجیه سالم سازی مجلس یا انتخاب اصلح برخی خود را جانشین مردم در گزینش و انتخاب کنند و به تدریج دایره انتخابات به گونه ای محدود شود که از ماهیت خود خارج شود. امام ضمن راهنمایی مردم در مقام مرشد جامعه و مشخص کردن ملاکهای انتخاب اصلح از دخالت خودشان، دفترشان، نهادهای وابسته به قدرت به خصوص نهادهای نظامی و انتظامی به شدت پرهیز داشتند البته تأمین امنیت انتخابات و حفاظت از صندو قها از وظایف ذاتی دستگاهها بوده و هست. امام همچنین بر آزادی رأی نمایندگان و آزادی بیان آنها بسیار تأکید داشتند و در مواردی که شخص ایشان نظر مخالف داشتند سعی می کردند مداخله مستقیم نداشته باشند تا مجلس بتواند آزادانه تصمیم بگیرد و در روند طبیعی خود رشد و تکامل پیدا کند. از جمله در جریان تأسیس وزارت اطلاعات، مجلس شرط اجتهاد را برای وزیر قرار داده بود در حالی که وقتی به امام اطلاع دادند امام تعجب کرد که چه ارتباطی میان وظایف وزیر اطلاعات و شرط اجتهاد است. با این وجود وقتی رئیس مجلس وقت به امام گفته بود که این قانون هنوز مراحل نهایی را طی نکرده است و اگر شما بخواهید ما آن را اصلاح می کنیم امام گفته بود که دوست ندارم گفته شود که من در امر قانون دخالت کرده ام.
در نگاه امام خمینی(ره) مشارکت در انتخابات چه زمانی ممکن و میسر است؟
با توجه به نقش و اهمیتی که امام برای مجلس در ساختار قدرت قائل بودند طبعاً نسبت به اصل انتخابات هم در ادوار مختلف بسیار تأکید داشتند. ایشان بر ضرورت شرکت در انتخابات تأکید داشت و اصرار داشت که کسانی که خودشان را صالح می دانند کاندیدا شوند و در تنگ نظریهایی که بعضاً در بررسی صلاحیتها اعمال می شد، به نفع مردم مداخله می کرد. امام اصل شرکت در انتخابات را هم یک تکلیف شرعی و ملی می دانست و هم یک حق. بنابراین انتخابات یک وظیفه دو سویه است. اول وظیفه مسئولان اجرایی، نظارت و قانو نگذاری است تا سعی کنند با انجام وظایف قانونی خود و فراهم کردن تسهیلات لازم از هر جهت به نحوی عمل کنند که امکان شرکت افراد بیشتری فراهم شود؛ با استفاده از تجارب موفق امکان شرکت آحاد ملت را در انتخابات فراهم کنند و کاری کنند که همه اقشار در مجلس نماینده داشته باشند و صدای همه شنیده شود. اما نظام و قوانین انتخاباتی ما دارای ایرادهایی است. مجموعه اصلاحات قانون انتخابات در کشور موجب شده است که برگزاری انتخابات مجلس در سی و سومین سال پیروزی انقلاب نسبت به اولین دوره که در سال ۱۳۵۸ برگزار شد دارای اشکالاتی باشد. جا دارد که نگاه جامعی به نظام انتخاباتی کشور شود و من امیدوارم که مجمع تشخیص مصلحت نظام بتواند سیاست کلی انتخابات در کشور را تهیه کند و به تأیید مقام معظم رهبری برساند و این سیاستهای کلی زیربنای اصلاح قوانین انتخاباتی کشور شود تا در آینده شاهد انتخابات پرشورتر باشیم. در حال حاضر در برخی کشورهای همسایه ما از جمله عراق نظام انتخاباتی به گونه ای است که احزاب و اقلیتهایی با 2- 3 جمعیت به اندازه وزن خود در مجلس حضور دارند در حالی که در کشور ما امکان اینکه جریان غالب ۱۰۰ درصد کرسیهای مجلس را به دست آورد نیز هست حتی اگر اقلیت، اقلیت قدرتمند ۴۵ درصدی در جامعه باشد. این یک نقیصه در نظام انتخاباتی مجلس است که باید در آینده برطرف شود.
راهکارهای امام خمینی(ره) برای حل اختلافات داخلی و بین المللی کشور در اوایل انقلاب چگونه بود؟
امام نوعاً برای حل مسائل و مشکلات سعی می کردند در درجه اول از مجاری طبیعی و قانونی و متعارف، مسائل حل شود اما با توجه به شرایط ویژۀ اول انقلاب در روزهای نخست، هر روز مسائل جدیدی رخ می داد. از جمله در عرصه سیاست، اقتصاد، فرهنگ، اجتماع، امنیت، مسائل نظامی، روابط بین الملل و ...خداوند امکان بزرگی که در اختیار امام قرار داده بود، مدیران و یاران توانایی بود که ایشان داشتند. نوع مسائل را امام به سران سه قوه واگذار می کرد. سران سه قوه آن زمان عموماً این افراد بودند: حضرت آیت الله خامنه ای، آیت الله هاشمی رفسنجانی و آیت الله موسوی اردبیلی و سیداحمد آقای خمینی نیز به عنوان نمایندۀ امام در این جلسات شرکت می کرد که هم نظرات امام را منتقل می کرد و هم خود نظرات راهگشایی داشت. این جلسه سران سه قوه جلسه ای بسیار کارساز بود که امام با کمک آنان کارها را پیش می برد. در اختلافات احزاب و گروهها بنای
امام بر نصیحت و موعظه بود و سعی می کرد اختلافات سلیقه ای درون خانواده انقلاب را از راه دعوت و تشویق به وحدت و برادری حل کند ضمن آنکه چند صدایی را به رسمیت می شناخت و خود ایشان موید تأسیس مجمع روحانیون مبارز در کنار جامعه روحانیت مبارز شد. امام در عین حال منشور برادری را نوشت و سعی در موازنه قدرت در بین گرو ههای مختلف درون نظام داشت.
تعامل امام خمینی با گروه های سیاسی چگونه بود؟
امام امور دفتر خود را به گونه ای سامان داده بود که دسترسی همه جریانات به ایشان میسر بود و مطالب از جانب گروههای مختلف به ایشان انتقال پیدا می کرد. مشکلات در درجه اول از مجرای قانونی و در مرتبه ای دیگر به شکل دوستانه و مصلحتی حل می شد. در اختلافاتی که پس از انتخاب آقای بنی صدر به ریاست جمهوری در تشکیل کابینه بین وی و شهید رجایی پیش آمد، امام با تعیین هیاتهایی که طرفین در آن حضورداشتند، با به رسمیت شناختن حقوق قانونی هر یک از این افراد در چارچوب مسائل کشور موضوعات را پیش میبرد. گاهی تا انداز‌ه‌ای امام پیش می رفت که موجب دلخوری بعضی می شد. مثلاً در همین ماجرا، امام تا اواخر کار بنی صدر و قبل از خیانت وی و همدستی او با منافقین، سعی می‌کرد که وی را حفظ کند و حرمت جایگاه ریاست جمهوری را نگه می داشت. امام این کار را از طریق نصیحت و تقویت بنی صدر و با واگذاری مسئولیت هایی مثل جانشینی فرماندهی کل قوا که متعلق به خود ایشان بود، انجام می داد و زمانی این مسئولیت را از ایشان گرفت که شواهد متقن و قطعی به دست آمد که از جانب بنی صدر در امر جبهه و جنگ کارشکنی صورت گرفته و کیان کشور و تمامیت ارضی در خطر افتاده است. بنابراین تلاش امام این بود که مسائل درون خانواده انقلاب از مجاری قانونی حل شود و اگر در مواردی جراحی هایی از طریق امام صورت گرفت در شرایطی بود که چاره ای جز انجام آن نبود و تعلل بیشتر موجب می شد که کیان نظام در خطر افتد.
چه رهنمودهایی از رهبر کبیر انقلاب اسلامی در این برهه مورد کم توجهی واقع شده است؟
برخی از رهنمودهای محوری امام که در حقیقت رهنمودها و آموزه‌های کلیدی اسلام و قرآن در امر حکومت و امور اجتماعی است امروزه مورد کم توجهی قرار گرفته است. از جمله صداقت و راستگویی در میان مسئولان. دروغگویی و بی صداقتی در زندگی فردی از گناهان کبیره است ولی در عرصه اجتماعی گناه آن چندین برابر خواهد شد چرا که هم باعث ترویج این گناه در میان جامعه می شود و هم بی اعتمادی مردم نسبت به مسئولان را به دنبال دارد. نکته بعدی مسئلۀ وحدت و اخوت و برادری یا رعایت اخلاق سیاسی و اجتماعی است. ما از مقطعی در سالهای اخیر شاهد بروز برخی بداخلاقی‌ها در عرصه سیاسی کشور بودیم که اتهام زنی و تخریب یکدیگر برای دسترسی به قدرت و رأی، متداول شد. به طوری که در تعاملات عادی مردم هم کمتر از این نوع بداخلاقی ها دیده می شود. همین بداخلاقی ها امروز تبدیل به یک هنجار در نظام رسانه ای ما شده است. از جمله در سایتها و روزنامه ها دیده می شود که یک طرفه بدون حضور فرد یا جمعی، اتهاماتی را به آنان وارد می کنند و هیچ فرصتی برای دفاع داده نمی شود. امام گاهی که مشاهده می کرد اتهاماتی از تریبون مجلس به برخی مسئولان و کسانی که در درون مجلس نیستند وارد می شود، به مجلس پیغام می داد که عدالت اقتضا می کند، امکان دفاع کسانی که در مجلس نیستند، فراهم شود. این مسئله بعدها تبدیل به یکی از موارد آیین نامه داخلی مجلس شد. طبعاً همین فلسفۀ عدالتخواهانۀ حقوقی در صدا و سیما نیز مطرح است. وقتی به یک فرد یا یک جریان سیاسی از صدا و سیما که پوشش و گستره اش در سطح جهان و لااقل در سطح کشور است اتهاماتی وارد می شود، طبیعی است که عدالت اقتضا می کند که آن فرد و جریان اجازه دفاع از خود داشته باشند.
دلیل برخی بی مهری ها به بیت شریف ایشان در این سالها چیست؟
امام از زمان بلند کردن پرچم مبارزه علیه شاه و آمریکا همواره در رسانه‌های آنها و تریبونهای وابسته به آنها مورد اهانت بوده است. اگر به تاریخ انقلاب توجه کنیم می بینیم که از جمله علل شعله ور شدن خشم مردم انتشار مقاله اهانت آمیز علیه امام در روزنامه اطلاعات آن زمان با نام مستعار رشیدی مطلق است. بعد از انقلاب نیز از رسانه های بیگانه و وابسته به بیگانه، گروههای ضد انقلاب داخلی و خارج نشین یا رسانه های مستقیم متعلق به دولتهای متخاصم انتظاری غیر از اهانت به امام نبوده و نیست. اخیراً جریانهای مرموز و مشکوک با پوشش دفاع از دین و خط امام و ولایت فقیه به صحنه آمده‌اند ولی پشت صحنه اینها حتماً دستهای بیگانه درگیر است که با بهانه قراردادن مسائل به ظاهر ارزشی و بر اساس تفسیر به رأی خودشان به تخریب شخصیت امام و اهانت به بیت ایشان می پردازند. برخی از این تخریبها ناشیانه و آشکار است که جز نفرت مردم نسبت به بانیان آن نتیجه دیگری در بر ندارد اما بعضی از این تخریبها حساب شده تر است به این صورت که پاره ای از اقدامات خلاف اخلاق، خلاف آزادی در تضییع حقوق مردم را به پاره ای از گفتارها، احکام و اقدامات امام مستند می کنند بدون آنکه چگونگی مسئله و شأن نزول آن را توضیح دهند به نظرم این بدترین نوع اهانت است و مردم باید مراقب باشند. جریانهای مشکوک که از قدیم با اندیشه سیاسی امام سازگاری و همراهی نداشتند، امروز به دنبال انتقام گیری از امام و خط امام هستند. آنها این انتقام گیریها را به شیوه های مختلف انجام می دهند و از جمله دیده می شود که اهانت هایی به بیت امام به خصوص به شخصیت برجسته و یادگار گران سنگ امام حجت الاسلام سید حسن خمینی ابراز می شود در حالی که امروز ایشان از علمای بزرگ و از مدرسین سطوح عالی حوزه علمیه قم است. حجت الاسلام سید حسن خمینی دارای جامعیت علمی در علوم مختلف حوزوی و علوم روز و دارای بینشی وسیع و مشی امام گونه است. قطعاً این تعرضها با نیت سوء و برای خاموش کردن چراغ بیت امام است که البته حتماً نتیجه معکوس خواهد داشت. ان‌شاءالله.
