حجت الاسلام و المسلمین احمد مبلغی رئیس مرکز تحقیقات مجمع تقریب مذاهب اسلامی در قم در میزگردی که با حضور دکتر علی مطهری نماینده مجلس شورای اسلامی و حجت الاسلام و المسلمین کاظم قاضی زاده استاد دانشگاه وحوزه پیرامون موضوع منشور برادری برگزار شد به بیان نظرات و دیدگاه های خود درباره موضوع منشور برادری ،مفهوم برادری و وحدت پرداخت .
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در این میزگرد که در محل موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (س) در شهر قم برپا شد در پاسخ مجری میزگرد مبنی براینکه بین وحدت معقول و احساسی تمایز قائل بشویم، به نظر شما از دیدگاه امام(س) چه مؤلفه هایی برای این وحدت معقول وجود دارد پاسخ داد:می توان تقسیم را اینگونه ارائه کرد وحدت صوری یا وحدت تضمینی و وحدت واقعی. اصولاً وحدت اگر صوری باشد احساسی نیست و همیشه وحدت واقعی وحدت احساسی هم هست، می شود گفت وحدت شعاری است.
مبلغی در ادامه گفت:امام در این بیانیه شان بر فصل عظیمی از اختلافات رخ داده میان فقها در گذشته تأکید می کنند و تکیه دارند و بر اختلاف سلیقه و تعریف این اختلاف سلیقه به اختلاف در طریق. یعنی حضرت امام خمینی (س) اهداف را مشترک معرفی می کنند، احساسات در خدمت این اهداف را هم احساسات محرز شده ای معرفی می¬کنند، نقطه¬ی اختلاف و خاستگاه اختلاف را انتخاب طریق معرفی می کنند.
مبلغی با اشاره به نظر امام در خصوص اختلاف سلیقه اظهار داشت: من یک دیدگاهی را از مرحوم علامه طباطبائی عرض کنم راجع به اختلاف مرحوم علامه طباطبائی دو نوع اختلاف را بر اساس قرآن تعریف کرده اند، یکی اختلاف در دین و یکی اختلاف در غیر دین. اختلاف در دین را اختلافی می دانند که امّتی از آن رها و عاری است که من رحم ربّک، یعنی اگر خداوند امتی را مورد رحمت خاص قرار بدهد از این اختلاف دور می شود
حجت الاسلام و المسلمین مبلغی درباره اختلاف غیر دینی و تعبیر علامه طباطبایی گفت: والاختلاف فی غیر دین لم یرفعه الله تعالی حتی عن الطائفة المرحومه، آن امت مورد رحمت قرار گرفته نیز از اختلاف در غیر دین عاری نیستند و چنین اختلافی حتی برای آنها رحمت است،چون تعبیر ایشان اینست که لو لا ذلک لم یعش المجتمع الإنسان و لا ترفة عین، اگر اختلاف در سلیقه نباشد، جامعه انسانی نمی تواند به راه زندگانی و حیات خودش ادامه بدهد.
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه گفت :علامه طباطبایی اختلاف سلیقه را اختلاف در طبیعت انسانها و تفاوت در طبیعت انسانها و ظروف و شروطی که انسانها در آن به سر می برند معرفی می کنند و بخشی از منشأهای اختلاف سلیقه را هم ترکیبهای بدنی می دانند، بنابراین از دیدگاه ایشان یک جامعه مرحوم، یعنی جامعه مورد رحمت خدا قرار گرفته و مورد توجه خداوند، نه تنها از اختلاف در غیر دین یعنی راهها و طرق به دور نیست، که حتی این اختلاف مبنای حیات و زندگانی و نشاط چنین جامعه ای است.
رئیس مرکز تحقیقات مجمع تقریب مذاهب اسلامی قم در ادامه اظهار داشت:مرحوم علامه طباطبائی حتی فراتر از این هم می روند، تعبیرشان این است که اختلاف در سلیقه و در طبیعت و در گزینش راه میان دو معصوم هم وجود داشته است، ایشان بعد از اینکه بحث آیات مربوط به هارون و موسی را مطرح می کند، این تعبیر را دارد در تفسیر المیزان جلد هشتم صفحه 251، هذا المقدار من الاختلاف فی السیلیقة و الشمیة بین النبیین المعصوم، و إنما العصمة فیما یرجع حکم الله سبحانه، حکمت که ما می گوئیم آنچه به خدا برمی گردد، آنچه به سلیقه ها و طرق،... طرق حیات و سلایق علی اختلافها، طرق حیات هم یک امر طبیعی است که مختلف است، این فرد و گروه راههای مختلفی
می بینند، این اگر اختلاف میان دو معصوم بود یک امر انسانی است، عصمت به معنای نفی چنین چیزی نسیت، ... در وصف پیامبر ما گفتند که پیامبر ما این مواد و میوه ها را دوست داشت، نوع راه رفتنش مخصوص بود که به ترکیب بدنی و وضعیت جسمانی او برمی گردد. ... این دیدگاه ایشان است.
حجت الاسلام و المسلمین مبلغی در خصوص نظر حضرت امام (س) گفت:امام هم دقیقاً از همین نقطه برخاسته اند؛ امام اختلافات زیربنایی اساسی، به تعبیر مرحوم علامه طباطبائی اختلاف در دین را اختلاف ناروایی می بینند و اختلاف در سلیقه ها و طرق و به تعبیر علامه طباطبائی طرق الحیاة یا غیر دین، این اختلاف را طبیعی می دانند، مؤلفه ی وحدت درست و اتحاد درست یک جامعه این است که اختلاف سلیقه را بپذیرد. این را هم اضافه کنم که اگر ما کنترلی مطابق طبیعت اختلاف سلیقه و وضعیت های اختلافی انسان ها از حیث سلیقه، یعنی جامعه را بر این مدار تنظیم نکنیم، اختلاف سلیقه اگر مجال پیدا نکند ممکن است سرایت کند به لایه-های زیرین و تبدیل بشود به اختلاف در دین و در اهداف که بسیار خطرناک است.
این استاد دانشگاه با اشاره به بحث وحدت و برادری گفت: من اینطور حساب می کنم که خود وحدت و برادری واقعاً تشنه بحثهای عمیقتر و جلسات بیشتری است. یعنی ما همه تنظیم ارتباطات و بقای جامعه¬مان را مبتنی به وحدت و برادری کردیم و نسبت به این دو بحثهای مستوفا و معمقی را صورت ندادیم، لذا روی این قضیه برادری باید بیشتر تأکید کرد.
ایشان با اشاره به اینکه در مسئله برادری سه نگاه ولو تفصیلی و تعریف نشده هست، به شرح این سه دیدگاه پرداخت :یکی اینکه اخلاقی، عاطفی فرد گرایانه، یعنی معتقدیم برادری یک چیز فردی است بین دو نفر و ربطی هم به فضاهای اصلی اجتماع ندارد عمدتاً در خانواده وجود دارد و گاهی هم بین دو نفر خارج از خانواده و با یک ماهیت عاطفی احساسی.
وی درباره نگاه دوم اینگونه اظهار نظر کرد: نگاه دوم برادری را اخلاقی عاطفی جامعه گرایانه می بیند یعنی سخن از برادری در سطح جامعه به میان می اورند ولی به ماهیّتی فراتر از یک ماهیّـت عاطفی برایش قائل نیست و طبیعتاً چنین نگاهی، یعنی برادری عاطفی در سطح اجتماع امر تأثیرگذاری در جامعه نیست، بیشتر یک نقش تلطیفی دارد و در موارد بسیاری هم خود این برادری مفهومش مورد هجوم قرار می گیرد یا به حاشیه رانده می شود و یا مغفول عنه قرار می گیرد در تزاحم با پدیده های دیگر کمترین ظن را دارد.
حجت الاسلام و المسلمین مبلغی در مورد نگاه سوم گفت:مفهوم دیگری از برادری وجود دارد که تعبیر اینست که اخلاقی نهادی جامعه گرایانه، یعنی این برادری ماهیّت اخلاقی دارد درست، ولی ماهیّت نهادی دارد و با یک نگاه رویکرد حداکثری در سطح جامعه نفوذ پیدا می کند این فرانهادی است، یعنی فراتر از نهادهای اجتماعی است، و باید به گونه ای چنین برادری تعریف شود که سازگار باشد با نهادهای دیگر و از جمله نهاد اختلاف در جامعه، چون نهاد اختلاف در جامعه یک امر غیر قابل کنار گذاشته شدن است، ما نمی توانیم طبایع انسان را عوض کنیم، هر پیشنهادی و هر اختراعی و هر پروژه ای که بیاید بر مبنای نفی طبیعت بنا شود، این به جایی نمی رسد، ما اختلاف در طبایع را به قول علامه همان طور که عرض کردم در سطح دو تا معصوم هم که باشد آن سلیقه و اختلاف بروز پیدا می کند و نمی شود نفی کرد.
وی در خصوص برادری اسلامی گفت:برادری نباید نهادی در تعامل با نهادهای دیگر تلقی بشود و از یک زور و فرصت کم برخوردار باشد، این برادری باید طوری چتر بیندازد که با همه واقعیات جامعه بتواند یک تعامل پوششی، نه تعامل تزاحمی که گاهی کنار برود، این برادری اسلامی است. پیامبر اکرم وقتی آمدند برادری را در سطح جامعه مطرح کردند، امیرالمومنین یک تعبیر جالبی دارد که من این دیدگاه سوم را مأخوذ از دیدگاه امام می بینم،
ایشان در ادامه افزود: در آن جامعه انواع اختلاف وجود داشت، اختلاف سیاسی، مذهبی و... حضرت می فرماید إنما انتم اخوان علی دین الله، همه شما برادران بر پایه دین خدا هستید، البته آن اختلافها وقتی اختلافهای شیطانی می شود برادری را از بین می برد.
مبلغی در خصوص تعبیر برادری گفت: ما باید برادری را طوری تعبیر کنیم که بتواند قدرت پوشش دهی را نسبت به فضاهای اجتماعی داشته باشد. حالا که اینطور هست ما می توانیم اینطور تعبیر کنیم که در سطح جامعه یک نهاد دیگری وجود دارد و آن نهاد رأی و انتخاب و یا وکالت است، این نهاد باید به گونه ای در دل این برادری و نه مزاحم برادری، برادری باید آنقدر خوب تفسیر شود و تعمیق شود و چتر بگستراند، معنا پیدا کند که در خدمت این نهادهای داخلی باشد و اصالت ببخشد، نه اینکه خودش مورد هجوم این قرار بگیرد.
وی ادامه داد: لذا من اشکال اساسی را در نگاهم به برادری می بینم که عمدتآً فردی است، آنهایی که اجتماعی نگاه می کنند یک عاطفه ای را می خواهند به جامعه تزریق کنند، ولی فراتر از این باید معنای اجتماعی داشته باشد، وقتی پیامبر می فرماید المؤمن اخ المؤمن، اینها جنبه حقوقی پیدا می کند نه جنبه حقوقی صرف.
حجت الاسلام و المسلمین احمد مبلغی در پایان گفت:اصالت یک طریق، همیشه این را قبول داشته باشیم، اختلافی که منجر به نفی دین شود، این خط قرمزی است که باید آن را رعایت کرد ونباید به چنین اختلافی در جامعه تن داد، اختلافی که بر پایه ی نفی دین شکل می گیرد این اختلاف هم اختلاف درستی نیست و لذا وقتی ابراهیم علیه السلام آمدند بحث خدا را در آن جامعه مطرح کردند، آنها آخرین سخنشان و منطقشان این بود که ما وحدتمان به هم می خورد، این اتحادی که در جامعه داریم، ولی حضرت ابراهیم علیه السلام فرمود که شما در آخر در مقابل هم می ایستید و همدیگر را نفی می کنید، یعنی ما وحدتی را می خواهیم که در آخرت هم بازتاب وحدت گونه داشته باشد، پس این وحدت هم منفی است.
مبلغی در مورد وحدت سوم گفت: وحدت بر پایه نفی اختلاف طبایع و قبائل، این هم صوری است، یعنی ما بیائیم وحدت را طوری تعبیر کنیم که زمینه بروز سلایق و عدم پیگیری آن در آن جامعه نباشد. از این سه خط قرمز که عبور کردید وحدت مجاز است بلکه واجب است و آن وحدت می سازد.
