حزب توسعه ملی ایران اسلامی در بیاینه ای به تحلیل شرایط کشور به خصوص پس از انتخابات ریاست جمهوری به ویژه انتخاب مسعود پزشکیان به عنوان رئیس جمهوری ایران پرداخت.
به گزارش جماران از کمیته اطلاع رسانی حزب توسعه ملی ایران اسلامی متن کامل بیاینه به شرح زیر است:
به نام خدا
راهبرد اصلاح طلبان در قبال آقای دکتر پزشکیان و دولت جدید
اعلام فهرست وزرای پیشنهادی دکتر پزشکیان به مجلس، طی روزهای اخیر انتقادات و واکنش‌هایی منفی در پی داشته است.مخالفان عموماً از تخلف پزشکیان از وعده‌هایی سخن گفته‌اند که در دوران رقابت‌های انتخاباتی مطرح می‌کرد.وسعت دامنه و نیز شدت انتقادات حاکی از آن است که فهرست وزرای پیشنهادی حداقل انتظارات منتقدان را تأمین نکرده است. آنان این فهرست را دلیل محکمی بر خطای حمایت از پزشکیان در انتخابات و نقض عهد او با مردم ارزیابی می‌کنند. این تحلیل‌ها و اظهارنظرها به نوبه خود به تشدید فضای یأس و سرخوردگی در میان فعالان سیاسی و حامیان پزشکیان در تهران و شهرستان‌ها انجامیده است.نظر به اهمیت موضوع و تأثیر منفی فضای پدید آمده بر عرصه سیاست و آینده فعالیت سیاسی در کشور ارائه تحلیلی از وضعیت موجود و بایسته‌ها و جهت‌گیری‌های سیاسی اصلاح طلبان امری ضروری است. بدین منظور ابتدا می‌کوشیم تصویری مقرون به واقع از وضعیت موجود به دست دهیم. سپس به تبیین راهبرد اصلاح طلبان در قبال دولت آقای پزشکیان خواهیم پرداخت.
وضعیت موجود:
حادثه سقوط هلیکوپتر مرحوم آقای رئیسی و همراهان، فعالان و کنشگران سیاسی را با وضعیتی غیرقابل انتظار مواجه کرد. تا پیش از آن تصور بر این بود تداوم سیاست‌ها و رویکردهای جاری در اداره کشور دستکم تا پنج سال آینده سرنوشت محتوم کشور است. موج تبلیغاتی سنگین و همه جانبه در تمامی تریبون‌های رسمی نظام حکایت از اصرار جریان حاکم به ادامه همین رویکرد با شدت و دامنه‌ای گسترده‌تر داشت. فرقه پایداری ظاهراً حاکمیت یکدست شکل گرفته در دوران ریاست جمهوری مرحوم رئیسی را نیز برای تحقق اهداف خود کافی نمی‌دید. در چنین شرایطی جریان اصلاح طلب با توجه به خطری که پیروزی این فرقه آینده کشور را تهدید می‌کرد، وضعیت غیرقابل پیش بینی جدید را فرصت مناسبی برای ناکام ساختن فرقه پایداریاز تسلط بر کرسی ریاست جمهوری و توقف روند سقوط و فروپاشی کشور ارزیابی کرد.افزایش اعتماد عمومی ناشی از عدم شرکت در انتخابات مجلس در همراهی با مردم، به اصلاح طلبان امکان می‌داد تا برای تحقق این هدف بخش قابل توجهی از جامعه را در انتخابات ریاست جمهوری با خود همراه کنند. اعلام شرکت در انتخابات با کاندیدای اختصاصی و معرفی نامزد انتخاباتی پیش از بررسی صلاحیت نامزدها از سوی شورای نگهبان، بر اعتماد اجتماعی اصلاح طلبان به عنوان نیرویی قابل احترام و دارای پرنسیپ‌های سیاسی لازم افزود. در نتیجه حاکمیت که پیام قهر و عدم مشارکت مردم در انتخابات مجلس را به خوبی دریافته بود، برای تضمین افزایش مشارکت جامعه در انتخابات به رغم میل باطنی ناگزیر از تأیید صلاحیت کاندیدای اصلاح طلبان به عنوان نیروی سیاسی دارای پایگاه اجتماعی شد.اصلاح طلبان براساس تجارب گذشته و درک واقع بینانه‌ای که از ساختار قدرت داشتند، به خوبی می‌دانستند که در شرایط حاضر نباید و نمی‌توان به تحولی اساسی در اداره کشور دل بست. البته براساس برخی شواهد و قراین ضعیف احتمال داده می‌شد، رهبری با توجه به قهر مردم با نظام در انتخابات مجلس، پاره‌ای تغییرات را ضروری دانسته‌اند. در عین حال همگی بر این باور بودند که درصورت صحت احتمال مذکور این تغییرات و انعطاف‌ها حداقلیخواهد بود. البته فهرست وزرای پیشنهادی دکتر پزشکیان به مجلس که با هماهنگی کامل با رهبری تنظیم شده است نشان داد آن احتمال چندان مقرون به صحت نبوده است.ورود اصلاح طلبان با نامزد اختصاصی به عرصه رقابت‌های انتخاباتی از سوی مخالفان شرکت در انتخابات با این پرسش اساسی مواجه بود که با توجه به ساختار واقعی و حقیقی قدرت در ایران و عدم اختیار رئیس جمهور در تغییر سیاست خارجی، کنترل اقدامات پرهزینه نهادهای نظامی و انتظامی و امنیتی در همه عرصه‌ها به ویژه در برخورد با اعتراضات و مطالبات مردم، و عدم اختیار وی حتی در انجام وعده‌ها و برنامه‌های اعلامی خود، شرکت در انتخابات چه فایده‌ای دارد؟ برفرض که جریان افراطی حاکم در انتخابات ناکام بماند و نامزد اصلاح طلبان پیروز شود، چه مشکلی ازکشور حل می‌شود؟ مبنای این پرسش‌ها یعنی ساختار واقعی و حقیقی قدرت قابل انکار نبود در عین حال پاسخ اصلاح طلبان به پرسش‌های چالش برانگیز مذکور همواره این بود که به رغم همه محدودیت‌های قانونی و غیر قانونی رئیس جمهور، دولت نهادی بسیار پر ظرفیت است. فرق می‌کند چه کسی رئیس جمهور باشد، تجربه گذشته به روشنی نشان می‌دهد فرق می‌کند احمدی نژاد رئیس جمهور باشد یا خاتمی، روحانی رئیس جمهور باشد یا رئیسی، فرق می‌کند پزشکیان رئیس جمهور باشد یا جلیلی.معنای این سخن آن بود که اصلاح طلبان به تصلب حاکم بر ساختار قدرت واقفند و در عین حال معتقدند می‌توان از فرصت پدید آمده در یک انتخابات با حداقل شرایط رقابتی به نفع مردم بهره برد وبا نجات کشور از خطر حاکمیت یک فرقه افراط، از فشار زندگی پر مشقت بر جامعه کاست و شرایط قابل تحمل تری را برای زندگی مردم فراهم آورد. به این ترتیب اصلاح طلبان در این انتخابات هدفی حداقلی -اما با توجه به شرایط کشور-، بسیار راهبردی را در دستور کار خود قرار داده بودند. آنان با همین منطق در دور دوم انتخابات همچون دور اول از مردم خواستند به صحنه بیایند و با شکست پروژه یکدست سازی قدرت مانع حاکمیت کامل افکار فرقه‌ای بر کشور شوند.نهایتاً افزایش ده درصدی رأی دهندگان در دور دوم نتیجه انتخابات را به سود ایران عزیز و مردم رقم زد.قطعاً ویژگی‌ها، مواضع و پایگاه رأی آقای پزشکیان در پیروزی ایشان مؤثر بوده است، اما نقش و تأثیر عوامل مذکور را باید در این چارچوب ارزیابی کرد. در این صورت است که می‌توان دریافت به رغم وجود برخی ابهام‌ها و نارسایی‌های گفتمانی، چرا اکثر شرکت کنندگان به وی رأی دادند.
دولت پزشکیان و فاصله میان واقعیات و انتظارات
نکته دیگری که در تحلیل شرایط موجود باید بدان توجه داشت اختلاف آشکار و عمیق میان سطح مطالبات جامعه با میزان ظرفیت ساختار واقعاً موجود در پاسخ به این مطالبات است. این اختلاف ریشه اصلی بحران‌های کشور در عرصه‌های اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی و سیاسی است. این اختلاف هم اکنون نیز عامل تعیین کننده در قضاوت جامعه نسبت به کابینه پیشنهادی دکتر پزشکیان است.بی تردید علاوه بر سلایق و دیدگاه‌های خاص دکتر پزشکیان محدودیت‌هایحقوقی و ساختاری موجود در شکل گیری فهرست پیشنهادی وی نقشی تعیین کننده داشته است. به استثنای یکی دو مورد تقریباً نیمی از اعضای این فهرست، آخرین پیشنهادهای شورای راهبری تعیین کابینه پیشنهادی بودند و نیمی دیگر به سبب رد کلیه گزینه‌ها به ناچار خارج از این سازوکار تعیین شده‌اند. لذا دخالت عوامل مذکور نهایتاً به ترکیبی انجامیده است که ازانسجام و وحدت گفتمانی لازم برای پاسخگویی کامل به انتظارات جامعهبرخوردار نیست. می‌توان گفت به رغم وجود عوامل و موانع مذکور دستیابی به ترکیبی بهتر امری ناممکن نبود. شاید با اتخاذ تدابیری می‌شد گزینه‌هایمناسب‌تری را جایگزین افرادی کرد که حضورشان انتقادهای زیادی را بر انگیخته است. در هر صورت برخی از اعضای این ترکیب اعتقادی به رویکرد و شعارهای رئیس جمهور ندارند. برخی نیز با معیارهای ایشان مبنی بر سلامت و پاکدستی سازگار نیستند. در عین حال با توجه به محدودیت‌هایحقوقی و ساختاری نباید تصور کرد موارد جایگزین می‌توانست به تحولی کیفی در توان کابینه برای تغییرات اساسی در وضعیت موجود بینجامد.به رغم این باید اذعان کرد ترکیب پیشنهادی آقای پزشکیان به شمول معاونانو وزرا از نظر کارآمدی، درک مقوله کشورداری به هیچ وجه با کابینه مرحوم رئیسی قابل مقایسه نیست. لذا در صورتی که این ترکیب از مجلس رأی اعتماد بگیرد می‌توان انتظار داشت از حجم مشکلات کشور کاسته و ایران عزیز با دولت جدید در مجموع شرایط بهتری را تجربه کند.
چه باید کرد؟
فرایندی که برای تعیین کابینه پیشنهادی در نظر گرفته شد، صرف نظر از نقص‌ها و اشکالاتی که داشت، اقدامی ابتکاری، حرفه‌ای و دموکراتیک بود. این فرایند به سبب مشکلات حقوقی و ساختاری،از جمله قوانین محدود کننده مانند قانون تصدی پست‌های حساس که کشور را از خدمات شایستگان محروم می‌کند، فشارهای نهادهای امنیتی و محدودیت‌ها و ملاحظاتی که پزشکیان درگیر آن بود نظیر حساسیت مقام رهبری نسبت به برخی وزارتخانه ها و اشخاص، تا نهایت منطقی خود پیش نرفت و نهایتاً دستکم در باره بخش مهمی از کابینه ملاحظات سیاست و قدرت جایگزین آن شد. به هر حال آن چه در جریان تعیین کابینه پیشنهادی رخ داده است، محصول همه امکانات و محدودیت‌ها و در رویکردی نمادین و نشانه شناسانه بیانگر حداکثرظرفیت‌های نظام بود که البته با ابتکارات شخصی آقای پزشکیان می‌توانست نتایجی تا حدودی بهتر از این داشته باشد.نوع مواجهه اصلاح طلبان با موضوع کابینه پیشنهادی آقای پزشکیان باید در چارچوب راهبرد اصلاح‌طلبان در قبال دولت پزشکیان تعریف شود. اصلاح طلبان پیش از هر چیز می‌بایست راهبرد خود را در قبال دولت آینده، عملکرد و تصمیمات پزشکیان مشخص کند. توجه به نکات ذیل می‌تواند در تعیین این راهبرد مفید باشد:
۱- آن چه در انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم رخ داد یک پیروزی بزرگ بود. این پیروزی با کمترین هزینه متصور و به یمن فرصت شناسینیروهای سیاسی، و برخورد هوشمندانه مردم با انتخابات به دست آمده است. دستیابی سهل به این پیروزی نباید ما را از اهمیت آن غافل کند. بنابراین حفظ دستاورد این موفقیت و تلاش برای بسط و گسترش آن وظیفه‌ای ملی و تاریخی است.
۲- براساس تحلیل فوق ، نتیجه انتخابات ریاست جمهوری توقف روندگذشته بود که البته دستاورد کمی نیست. بی توجهی به این دستاوردمی‌تواند پیروزی به دست آمده را به شکست تبدیل کند.
۳- آقای دکتر پزشکیان نامزد اختصاصی اصلاح طلبان در انتخابات ریاست جمهوری بوده است. آن‌ها براساس راهبرد انتخاباتی مشخص و با هدف توقف روند نامبارک پیشین از مردم دعوت کردند در انتخابات مشارکت کرده به وی رأی دهند. از این رواصلاح طلبان به مثابه یک نهاد سیاسی دارای پرنسیپ به سبب انتقادهایی که به فهرست کابینه پیشنهادی وارد است، نمی‌توانند از نتایج تصمیمات و مواضع خود سلب مسؤلیت و شانه خالی کنند. چنین موضعی از اصلاح طلبان پذیرفته نیست. نمی‌توان هنگام تبلیغات انتخاباتی با شور و حرارت کت درآورد و مردم را به مشارکت در انتخابات و رأی به پزشکیان دعوت کرد اما به فاصله یک ماه موضع مخالف گرفت. چنین موضعی ممکن است در کوتاه مدت با اقبال منتقدان مواجه شود، اما در میان مدت از اصلاح طلبان تصویری از عدم شناخت و آگاهی، کم ظرفیتی و ناپختگی سیاسی و حرفه‌ای را به نمایش خواهد گذاشت.
۴- موفقیت آقای پزشکیان موفقیت اصلاح طلبان، و فراتر از آن موفقیت کشور و نظام است. متقابلاً ناکامی او ناکامی اصلاح طلبان و نظام است. عدم توجه به این واقعیت از سوی افراطیون ذینفوذ در حاکمیت نباید موجب بی توجهی اصلاح طلبان به این مهم شود.
۵- آقای پزشکیان متأسفانه دارای پشتوانه سازمانیافته حزبی و سیاسی نیست. او در مقام رئیس جمهوری ناگزیر از تعامل با نهادها و مراکز متعدد قدرت است. جبهه اصلاحات ایران تنها نهاد دارای پشتوانه اجتماعی و سیاسی است که آقای پزشکیان در صورت تمایل می‌توانددرتعامل با نهادها و مراکز قدرت از همراهی آن بهره مند شود. فاصله گرفتن جبهه اصلاحات از آقای پزشکیان و عدم حمایت از وی به دلیل انعطاف‌های موجه یا ناموجه در برابر مراکز قدرت همان قدر خطاست که فاصله گرفتن اقای پزشکیان از جبهه اصلاحات به عنوان اصلی ترین حامی خود و به امید جلب رضایت مراکز قدرت.
رئوس راهبرد اصلاح طلبان در قبال دولت آقای پزشکیان
براساس واقعیات فوق محورهای زیر می‌تواند رئوس راهبرد اصلاح طلبان در شرایط پسا انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم باشد:
الف-همراهی و نمایندگی مطالبات جامعه اصل انکار ناپذیر گفتمان اصلاحی در دوران جدید است. اعتماد و حمایت مردمی تنها سرمایه و دستمایه اصلاح طلبان برای کنش‌گری مؤثر در عرصه سیاست به نفع کشور و جامعه است. بنابراین حمایت ازآقای پزشکیان نمی‌تواند و نباید به قیمت فراموشی یا بی توجهی به این اصل مهم باشد. و اصلاح طلبان در حمایت از آقای پزشکیان و دولت وی نباید توجیه‌گر خطاها و ضعف‌های احتمالی دولت شوند.اصلاح طلبان باید از آقای پزشکیان در تحقق وعده‌ها و شعارهای وی حمایت کنند و متقابلاً از موضع دفاع از مطالبات اجتماعی و با هدف ظرفیت سازی برای او، خطاها و اشتباهات دولتش را نقد کنند.
ب-اصلاح طلبان یکی از طرف‌های پیروز در جریان انتخابات اخیر بودند. آن‌ها با اتخاذ موضع صحیح در دو انتخابات مجلس و ریاست جمهوری اخیر به شرحی که در مقدمه این گفتار گذشت، حاکمیت را ناگزیر کردند به رغم تمایل درونی، جبهه اصلاحات را به عنوان یک نیروی سیاسی تأثیر گذار به رسمیت بشناسد. این موفقیت به ویژه زمانی بهتر درک می‌شود که توجه کنیم از انتخابات سال ۸۸ به این سو اصلاح طلبان فقط مجاز بودند با کاندیدای نیابتی درانتخابات‌هایریاست جمهوری شرکت کنند. درک صحیح این پیروزی علی القاعده باید به انگیزه و تحرک بیشتراصلاح طلبان بینجامد. از این رو اصلاح طلبان با استفاده از فضای پدید آمده ناشی از این پیروزی باید هرچه سریع‌تر در بازسازی و تقویت تشکیلاتی خود بکوشند و خود را برای نقش آفرینی بیشتر در آینده از جمله انتخابات شوراهای شهر و روستا آماده کنند.
ج-آقای پزشکیان برای تشکیل دولت خود هنوز یک خوان دیگر در پیش رو دارد. به رغم تلاش وی برای تعیین کابینه‌ای متشکل از گرایش‌هایمختلف، شواهد و قراین حاکی از آن است که فرقه پایداری در مجلس برای عدم رأی اعتماد به برخی از وزیران پیشنهادی که نقاط قوت این فهرست را تشکیل می‌دهند، برنامه ریزی می‌کند. این خطر بسیار جدی است. حذف وزرای مذکور به معنای فلج کردن کابینه پیشنهادی است. در این میان آن چه به اصلاح طلبان مربوط است، تلاش همه جانبه در مجلس برای خنثی کردن طرح جریان افراطی و رأی اعتماد به گزینه‌هایمذکور است. متقابلاً آقای پزشکیان باید رأی به گزینه‌های مذکور را از مجلس بخواهد و اعلام کند درصورت عدم رأی اعتماد به آن‌ها فهرست پیشنهادی را پس خواهد گرفت. اگر به هر علت یا دلیل آقای پزشکیاناین موضع را مناسب نداند، در صورت عدم رأی اعتماد به وزرایمذکور، ایشان می‌توانند افرادی در همان تراز و بلکه قوی‌تر پیشنهاد کنند و این روند را تا عقب نشینی جریان افراطی در مجلس ادامه دهند.
د-از دست رفتن یک موقعیت مثلاً دستیابی به ترکیب مناسب‌تری برای کابینه به معنای اتمام همه چیز نیست. عرصه سیاست عرصه‌ای پر امکان است. مهم این است که کنشگران سیاسی هنر استفاده از فرصت‌های پدید آمده را داشته باشند. همان تلاشی که مصروف کمک به آقای پزشکیان برای تعیین کابینه پیشنهادی شده است، در سطحی وسیع‌تر و با اهتمامی بیشتر باید صرف تعیین مدیریت میانی به شمول معاونان وزیر، استانداران، فرمانداران و مدیران کل شود تا به این ترتیب ضعف‌های مدیریت اجرای کشور به حداقل برسد. این امر در گرو کمک صادقانه و به دور از سهم خواهی اصلاح طلبان از یک سو و استقبال آقای پزشکیان از این کمک‌هاست. اصلاح طلبان در تهران و استان‌هاباید هرچه سریع‌تر خود را برای انجام چنین اقدامی آماده کنند.
ه-براساس تجارب گذشته بعضاً فقدان نگاه راهبردی موجب شده است با طرح مطالبات حداکثری یا اتخاذ مواضع احساسی و واکنشی علیه پاره‌ای نواقص و تصمیمات خطا، پیروزی‌ها و کامیابی‌ها ناچیز و بی ارزش تلقی شده در نتیجه فضای یأس و سرخوردگی در جامعه تقویت شود. برای نمونه هم اکنون اعتراض‌ها علیه ترکیب کابینه پیشنهادی در فضای رسانه‌ای و مجازی به گونه‌ای است که گویی اساساً فرصت پدید آمده در انتخابات اخیر طرح فریب، و پیروزی بزرگ مردم یک توهم بوده است. این نقدهای رادیکال و احساسی البته ممکن است در کوتاه مدت موجب تشفی خاطر و مورد اقبال برخی مخاطبان شود، اما این خودزنی‌ها در میان مدت جز ایجاد یأس و سرخوردگی و انفعال و انزوانتیجه دیگری نخواهد داشت. اصلاح طلبان باید با هوشمندی و آگاهیکامل نسبت به خطرات این قبیل کنش‌های احساسی و غیر راهبردی هشدار دهند و در ضرورت توجه به نگاه راهبردی، تقویت واقعگرایی و رشد عقلانیت سیاسی بکوشند.
و- ارتباط تعریف شده و مستمر اصلاح طلبان با آقای پزشکیان برای تبادل نظر، طرح ایده‌ها و پیشنهادها و متقابلاً فهم ضرورت‌ها و محدودیت‌های و در نتیجه اتخاذ مواضع به هنگام امری ضروری است.
ز-فضای نامناسب پدید آمده پس از معرفی کابینه پیشنهادی موجب بروز یأس و ابهام درمیان بدنه نیروهای اصلاح طلب به ویژه در شهرستان‌ها شده است. اصلاح طلبان باید هرچه سریع‌تر با تأکید بر ضرورت نگاه راهبردی و اجتناب از برخوردهای احساسی و انفعالی در توجیه بدنه خود بکوشند. سخنان اخیر آقای پزشکیان مبنی بر درخواست از منتقدان مبنی برخویشتنداری وموکول کردن انتقادات به مشاهده عملکرد او کابینه‌اش،منطقی به نظر می‌رسد. در بدترین شرایط حتی اگر تلاش اصلاح طلبان برای ایجاد مجموعه مدیریت اجرایی قابل قبول به نتیجه مطلوب نینجامد در درستی تصمیم استفاده از فرصت پدید آمده در انتخابات اخیر و پیروزی به دست آمده نباید تردید کرد.
حزب توسعه ملی ایران اسلامی
۱۴۰۳/۵/۲۵
