راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در دوره پزشکیان، راهبردِ سازماندهی «قدرت هوشمند» است. با تکیه بر این راهبرد می توان به وضعیت مطلوب یعنی برقراری «امنیت هوشمند» و صلح رسید. یعنی قدرت و امنیتی که حاصل ترکیب دو رویکرد سخت افزاری و نرم افزاری است و منجر به صلح در منطقه خواهد شد.
«انجمن علمی مطالعات صلح ایران» و «خانه اندیشمندان علوم انسانی» عصر روز چهار شنبه سوم مرداد ماه میزبان همایش علمی – تخصصی «گفتمان صلح و دولت آینده در ایران» بود.
به گزارش خبرنگار جماران، سردار حسین علایی از فرماندهان دوران جنگ تحمیلی، نخستین فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران و رییس پیشین ستاد مشترک سپاه پاسداران محور سخنان خود را در این همایش بر «گفتمان صلح و نیروهای مسلح ایران» متمرکز کرده و گفت :
از نیروهای مسلح غالباً به عنوان مهم ترین ابزار هر کشور برای دفع تهدید و نیل به بازدارندگی یاد می شود. اما در واقع قدرت نیروهای مسلح هر کشور در کنار سایر قدرت ها از جمله وفاق اجتماعی و قدرت مردمی و توان اقتصادی مهم ترین مولفه جهت جلوگیری از وقوع جنگ و برقراری صلح هستند.
نیروهای مسلح در ایران با تکیه بر آیه «وَ أَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ وَ مِن رِباطِ الخَیلِ تُرهِبونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُم وَ آخَرینَ مِن دونِهِم لا تَعلَمونَهُمُ اللَّهُ یَعلَمُهُم وَ ما تُنفِقوا مِن شَیءٍ فی سَبیلِ اللَّهِ یُوَفَّ إِلَیکُم وَأَنتُم لا تُظلَمونَ» خود را موظف به آمادگی در بالاترین سطح ممکن برای حمایت از ملت ایران می دانند.
نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران پیرو منطق فکری امام خمینی هستند. ایشان در پیام نوروزی به مناسبت حلول سال 1365 در این باره می فرمایند: « انبیا نمى خواستند که جنگى باشد و نمى خواستند که دعوتى باشد به غیر از این دعوت، دعوت به گرفتن کشور و دعوت به اینها، هیچ وقت در آنها نبوده است». بنابراین تلاش برای دوری از جنگ یکی از گفتمان های نیروهای مسلح است. بر همین اساس است که امام خمینی طی مصاحبه ای در 17/7/1359 یعنی کمتر از سه هفته پس از شروع جنگ تحمیلی، دیدگاه های خود را نسبت به جنگ و صلح این گونه بیان کرده اند: «ما به تبع اسلام با جنگ همیشه مخالفیم و میل داریم که بین همۀ کشورها آرامش و صلح باشد. لکن اگر جنگ را بر ما تحمیل کنند، ما تمام ملتمان جنگجوست و با تمام قوا مقابله می کنیم ولو اینکه همۀ ابرقدرتها هم دنبال او باشد. برای اینکه ما شهادت را یک فوز عظیم می دانیم و ملت ما هم شهادت را به جان و دل قبول می کند و از جنگ نخواهیم هراسید و مرد جنگ هستیم، لکن مایل نیستیم به اینکه جنگ واقع بشود.».
اما خواست یک کشور برای برقراری صلح به تنهایی نمی تواند موجب برقراری صلح و امنیت شود زیرا همواره در دنیا رژیم هایی مانند اسرائیل و صدام حسین وجود دارند که زندگی خود را در ناامن سازی محیط زندگی برای دیگران و سایر کشورها می دانند. در چنین وضعیتی و در دنیای پرتنش امروزی برای ایجاد محیط امن بین‌المللی، دیپلماسی سنتی به تنهایی نمی‌تواند تهدیدها را کنترل و کاهش دهد و نیاز به قدرت موثر دفاعی است.
بر همین اساس است که دولت ها با تکیه بر قدرت نظامی، اجتماعی و اقتصادی خود از ابزار دیپلماسی دفاعی و مذاکره برای نیل به صلح و برقراری امنیت بهره می گیرند. زیرا هدف غایی نیروهای مسلح در ایران، تأمین صلح و پرهیز از جنگ، برقراری نظم و امنیت منطقه ای و سپس ایجاد صلح و آرامش و امنیت بین‌المللی و مدیریت کاهش خصومت ها و منازعات است.
وجود دولت های ضعیف در برخی از کشورهای همسایه ایران و ناتوانی آنها در تأمین امنیت پایدار و ظهور گروه هایی مانند داعش، موجب انتقال نا امنی به درون مرزهای ایران شده است. بنابراین تقویت قوای دفاعی از مهمترین شرایط برقراری امنیت پایدار و تأمین صلح و آرامش در کشور است.
مردم ایران با انتخاب رئیس جمهور جدید که دارای گفتمان صلح، عدالت و امید به آینده است بر ضریب امنیت ملی کشور افزودند. اعتقاد رئیس جمهور جدید به مذاکره و تعامل سازنده با دنیا بر اساس سند چشم انداز می تواند مبنای جدیدی جهت تلاش جمهوری اسلامی ایران برای کاهش تشنج در خاورمیانه و مزوی کردن اسرائیل در نسل کشی فلسطینیان باشد.
رویه مسعود پزشکیان «گفتمان صلح» هم در داخل و هم در خارج است. او در داخل دو گفتمان را مطرح کرده است: نخست عدالت، چیزی که در تاریخ همه بشر به دنبال آن بوده است و دوم همگرایی به جای واگرایی. به همین دلیل است که در مناظره های تلویزیونی در حالی که بسیاری دوست داشتند آقای پزشکیان طرف مقابل را بکوبد اما او از این کار پرهیز می کرد. ظاهرا این بخشی از فرهنگ ما شده که تمایل به دعوا با طرف مقابل داریم اما ایشان وارد این فضا نشده و از رویارویی و دعوا خودداری می کرد. حرف مسعود پزشکیان در سیاست داخلی این است : ایران برای همه ایرانیان، چه آنها که در داخل زندگی می کنند و چه کسانی که در خارج از کشور سکونت دارند. در داخل کشور حتی برخی از افرادی که به دنبال مذاکره برای حل هر نوع اختلاف و گفتمان صلح هستند در رفتار خود گفتمان جنگ را به کار می برند. این در حالی است که ما باید گفتمان را نقد کنیم و از جدل پرهیز کنیم. ما اگر با نگاه اسلامی به قضایا نگاه کنیم همیشه باید راهی برای نرم و نزدیک کردن قلوب پیدا کنیم. برداشت من از گفتمان رئیس جمهور منتخب، این است که او به دنبال گفتمان همگرایی در داخل است و این گفتمان همگرایی یعنی صلح. صلح فقط بین کشورها نیست بلکه بین مردم یک کشور هم می تواند باشد.
بنابراین، راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در دوره پزشکیان، راهبردِ سازماندهی «قدرت هوشمند» است. با تکیه بر این راهبرد می توان به وضعیت مطلوب یعنی برقراری «امنیت هوشمند» و صلح رسید. یعنی قدرت و امنیتی که حاصل ترکیب دو رویکرد سخت افزاری و نرم افزاری است و منجر به صلح در منطقه خواهد شد.
در دین مبین اسلام و نیز در قانون اساسی ایران که نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران خود را تابع آنها می دانند، اصل بر «صلح»، «همزیستی مسالمت آمیز»، «اجتناب از جنگ ابتدایی»، «سازگاری» با دیگران و سایر کشورها و نیز «کاهش تخاصم» در بین افراد و جامعه و کشورهاست.
در این رابطه خداوند متعال در قرآن مجید می فرماید: وَاللَّهُ یَدْعُوا إِلی دارِ السَّلامِ وَ یَهْدِی مَنْ یَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ یعنی: خداوند همگان را به سر منزل صلح دعوت می کند. به هر حال سیاست جمهوری اسلامی ایران همواره همان گفتمان سعدی در بوستان است که می فرماید:
اگر پیل زوری و گر شیر جنگ به نزدیک من، صلح بهتر که جنگ
اگر صلح جوید عدو، سر مپیچ وگر جنگ جوید، عنان بر مپیچ
