آیت الله علیدوست، عضو جامعه مدرسین به جماران گفت: آنچه که سبب شد امام خمینی و یاران او در مبارزه با رژیم شاه پیروز شوند تاثیری بود که وی در قلب‌ها ایجاد کرد و دل‌ها را با خود همراه کرد. بنابراین اگر می‌خواهیم در ترویج افکار و منش انقلاب اسلامی، موفق باشیم باید بتوانیم بر قلوب مردم تاثیر بگذاریم. این مهم محقق نمی‌شود مگر با اصلاح اخلاق و تصحیح روابط اخلاقی.
در ایام چهل و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی و دهه‌فجر به سراغ آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست رفتیم و سوالات خود را طرح کردیم.
متن گفت و گوی جماران با آیت الله علیدوست در پی می آید:
* پیدایش انقلاب اسلامی در ایران در چه شرایطی و با چه مؤلفه‌هایی و رویکردهایی صورت گرفت؟
** سوال خوبی مطرح کردید. انقلاب اسلامی در شرایطی به وقوع پیوست که جهان با دو نگاه در اقتصاد و پیرا اقتصاد روبرو بود؛ یکی نظریه کاپیتالیسم غرب و دیگری، دیدگاه سوسیالیسم شرق. و البته نقطه اشتراک هردو اومانیزم (اصالت اراده انسان در مقابل اراده الهی) بود.
به‌طور طبیعی کسانی که در آن ایام در مقابل نظام شاهنشاهی می‌ایستادند یا متمایل به کاپیتالیسم و اردوگاه غرب بودند و یا دیدگاه‌های سوسیالیستی و کمونیستی شرق را دنبال می‌کردند.
اما انقلاب اسلامی راه جدیدی را به روی دنیای معاصر گشود که نه تمایلی به دیدگاه‌های استعماری و سرمایه‌داری غرب داشت و نه نظریات و ایدئولوژی شرق کمونیزم را دنبال می‌کرد.
*برچه اساسی می‌فرمایید انقلاب اسلامی حرکتی نو و فصلی تازه در جهان آن‌روز بود؟
این حرکت به‌طور قطع به هیچ‌یک از ایدئولوژی‌های جهان وابسته نبود، و لذا پویش و حرکتی نوین بود. به مناسباتی که در شعارهای انقلاب اسلامی تحت عنوان استقلال از شرق و غرب عالم مطرح بود و اولین درخواست انقلابیون بود توجه کنید.
*صرفا این تنها دلیل پیروزی نمی‌تواند باشد. درست است؟
بله همین‌طور است عوامل موثر دیگری هم در کار بود و آن استبداد و خفقان شدیدی بود که رژیم شاهنشاهی با امکاناتی که در اختیار داشت از طریق ساواک و غیره، در جامعه ایجاد کرده بود. این رژیم با این روش و با خفقان و استبدادی که داشت به شدت از سوی جامعه غرب حمایت می شد و از طرفی حمایت مردم خود را هم از دست داده بود به همین خاطر مردم بعد از استقلال، خواهان آزادی از قید و بندِ استبداد و دسیسه‌ها و نیرنگ‌ها و ستم‌های عمّال داخلی و خارجی بودند و این مهم، در وقوع انقلاب اسلامی نقش به سزایی داشت.
*در جایی خواندم که حضرتعالی به نوعی انقلاب مردمی ایران را مولود حوزه‌های علمیه دانستید.اولا بفرمایید چرا و ثانیا بیان کنید که این اتفاق چه رویکردی را در پی داشت؟
انقلاب اسلامی ایدئولوژی و برنامه خود را از متن اسلام دریافت می‌کرد و این حرکت از خاستگاه حوزه‌های علمیه و با رهبری شخصیتی پرورش یافته از متن حوزه‌علمیه شروع شد.
اتفاق مهمی که بر اساس همین خاستگاه و رویکرد مهمی که پیدا شد این بود که شعار سوم نهضت اسلامی، یعنی تبدیل حکومت شاهنشاهی به جمهوری اسلامی، شکل گرفت.
به همین دلیل انقلاب اسلامی ایران با سه رکن استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی به تحقق رسید.
* به نظر حضرتعالی چقدر در پیاده کردن این سه رکن اساسی موفق بوده‌ایم؟
همیشه حرکت‌ها و انقلاب‌ها در جهان با فراز و فرودهایی همراه است و هر انقلابی ریزش ها و رویش‌هایی را با خود همراه دارد و البته انقلاب اسلامی ایران نیز، از این قاعده مستثنی نیست. ۴۵ سال از وقوع انقلاب اسلامی در ایران می‌گذرد و امروز شاید زمان مناسبی برای ارزیابی و نمره دادن به این جریان باشد.
این پدیده نوین، ساحت‌های مثبتی را همراه خود داشت از جمله این‌که، به دنیا اعلام کرد : اسلام، می تواند ایدئولوژی سومی که برخاسته از وحی و شریعت و بر مدار انسان دوستی و صلح طلبی است را به جهان ارایه دهد.
هرچند ورود به دهه پنجم انقلاب را زمان مناسبی برای ارزیابی برنامه‌ها و چارچوب‌های حرکتی نظام اسلامی می‌دانیم در عین حال باید به موانع و مشکلاتی که پیش روی او قرار گرفت هم توجه داشت.
*مثلا چه موانعی؟ لطفا بیشتر توضیح دهید.
به هرعنوان چه در داخل کشور و چه خارج از مرزهای جمهوری اسلامی، موانعی وجود داشت که از حرکت انقلاب به سمت افق‌های ترسیم شده، جلوگیری کردند.
همان‌طور که قبلا در گفت‌وگو‌های دیگری عرض کرده‌ام این انقلاب که می‌توانست هرچه بهتر و بیشتر در مسیر تعالی، رشد و شکوفایی قرار بگیرد، با کج اندیشی برخی عوامل و منحرفان داخلی و مانع‌تراشی عمّال خارجی، با معضلات و مشکلاتی روبرو شد.
در شرایط موجود؛ هر شخص و یا هر مقامی و با هر عنوان و منصبی که در اختیار دارد، می بایست به حرکت روبه جلوی این نظام اسلامی که برخاسته از متن شریعت است، یاری و کمک رساند.
*پیشنهاد شما برای اعتلای ایران اسلامی و دوام و بقای نظام به عنوان بزرگترین میراث امام خمینی ره و شهیدان راه او چیست؟
توجه به اجتماع و حرکت جمعی و نخبگانی در درون جامعه ایران مهمترین راه است.
به برکت گذشت بیش از چهار دهه از عمر انقلاب اسلامی، در نهادهای علمی و آموزشی ما، چه در حوزه و چه در دانشگاه؛ حرکت ها و گام های موثر و خوبی دیده می‌شود. به برکت همین ۴۵ سال از عمر انقلاب اسلامی هزاران اندیشمند و محقق و فرهیخته علمی و آموزشی و مدیریتی در حوزه‌های مختلف وجود دارند که می توان با حفظ حرمت و رعایت کرامت آنان، از این منابع عظیم، در توسعه و شکوفایی هر چه بیشتر انقلاب و نظام اسلامی بهره جست. این افراد صاحب اندیشه، فکر وتحقیق حتی در عرصه بین المللی هستند و می‌توانند؛ بسیار بسیار مفید و موثر واقع شوند .
متأسفانه باید عرض کنم که بعضاً این افراد، دیده نمی شوند.
*ایراد کار از کجا نشأت می‌گیرد. به عبارت دیگر چرا این افراد دیده نمی‌شوند؟
معمولاً به‌خاطر دیدگاه‌ها و تفکراتی که در مناصب و جایگاه‌های اجرایی کشور وجود دارد این افراد دیده نمی‌شوند و بعضا به آنها میدان داده نمی‌شود.
به نظر می رسد نظام اسلامی، از این جهت نیازمند یک تحول اساسی و بنیادی است و می‌بایست با توجه به تغییرات زمانی و فرهنگی؛ از اشخاص و افراد پویاتر و فعال‌تر صرف‌نظر از سلایق سیاسی و اجتماعی، در مناصب و جایگاه‌های حاکمیتی استفاده کند.
بحمدالله؛ فرهیختگان جوانی با میانگین سنی، ۴۰ سال وجود دارند که می‌توانند پُرشورتر و مصمم تر، فعالیت‌های اجرایی کشور را پیگیری و مدیریت نمایند.
مهم آن است که در اعطای مناصب اجرایی به اشخاص، پاک دستی، درستکاری و التزام و تعهد به مردم، کشور و نظام سرلوحه متولیان اداره امور باشد نه صرفا مسائل حزبی و جناحی و سیاسی.
* به نکته خوبی اشاره فرمودید؛ تجدید نظر در روش‌هایی که منجر به انتخاب افراد ناکارآمد می‌شود.
بله عرض کردم باید با استفاده از ظرفیت‌های بی نظیر انسانی و ارزشی که وجود دارند و استفاده از اشخاصی که هم به مبانی نظام ملتزم هستند و هم به آرمانهای امام راحل(ره) متعهد هستند، یک بازآفرینی مجدد در شاکله نظام ایجاد کرد.
این رویه بسیار نامبارک است که مناصب اجرایی کشور، بین عده‌ای محدود، دست به دست شود و دایره ورود متفکرین و اشخاص صاحب اندیشه در این چرخه بسته باشد.
البته افرادی که بعضاً سال‌ها در موقعیت های مختلف، متصدی امور بوده و توانایی‌های خود را اثبات کرده‌اند نباید کنار گذاشته شوند لکن باید از ظرفیت‌های بالقوه موجود که خونی تازه در رگ‌های نظام اسلامی می‌دمند بهره جست.
تا ان شاءالله اهداف آرمانی نظام اسلامی تحقق یابد.
*مهمترین مانع در این مسیر چه بوده است لطفا شفاف و صریح بفرمایید.
امیدوارم برداشت سوئی از این حرفی که می‌زنم نشود. بدون تعارف عرض می‌کنم؛ رفتارهای غلط و نامتناسب با مبانی اساسی انقلاب از مشکلات مهمی است گریبان‌گیر انقلاب اسلامی در طی این چند دهه شده است.
این رفتارها اینگونه القاء می‌نمایند؛ برخی از کسانی که دارای مقام و موقعیت در نظام اسلامی هستند، برنامه و جهت دهی مناسبی ندارند.
این‌که هر روز با یک شعار و یک بحثی افکار و اذهان جامعه را مشوش کرد، نشانی از اتقان مسئولین و کارگزاران، در پیگیری مطالبات مردمی ندارد.
اینجا است که اندیشمندان و فرهیختگان باید به میدان بیایند و خلأ های انقلاب و نظام اسلامی را بیابند و با روش های قانونمند و عِلمی و عملی، این حفره‌ها را پُر نمایند.
رسیدن به یک مبنا و اساس در تحقق افق‌های روشن نظام اسلامی، اصلی مهم است که نمی‌بایست از رسیدن به آن عدول کرد. ما در اقتصاد حفره‌های تئوریک داریم. در سیاست نیز به غیر از چند بَند، دارای حفره‌های تئوریک و نظری هستیم. در بحث‌های اجتماعی و سیاست‌های فرهنگی همانند؛ برخورد با موضوع حجاب و عفاف عمومی و مسائلی مانند؛ امر به معروف و نهی از منکر، متأسفانه حفره‌های تئوریک وجود دارد.
نکته دیگر موضوع بداخلاقی‌هایی است که برخی تصور می‌کنند چون هدف مقدسی را دنبال می‌کنند مجازند هر کاری که می‌خواهند بکنند و گمان می‌کنند هم نزد خداوند و هم نزد افکار عمومی، در حاشیه امنی قرار دارند.
به دلیل همین برداشت‌های ناصواب است که متأسفانه شاهد بسیاری از بداخلاقی‌ها در جامعه هستیم.
بارها عرض کرده‌ام؛ ما اگر نتوانیم اخلاق خود را اصلاح کنیم؛ حتی اگر سراسر جهان را نیز تحت سیطره قرار دهیم؛ باز شکست خورده ایم.
آنچه که سبب شد امام خمینی و یاران او در مبارزه با رژیم شاه پیروز شوند تاثیری بود که وی در قلب‌ها ایجاد کرد و دل‌ها را با خود همراه کرد. بنابراین اگر می‌خواهیم در ترویج افکار و منش انقلاب اسلامی، موفق باشیم باید بتوانیم بر قلوب مردم تاثیر بگذاریم. این مهم محقق نمی‌شود مگر با اصلاح اخلاق و تصحیح روابط اخلاقی.
فراموش نکنیم که بداخلاقی‌ها؛ بزرگترین مانع بر سر اشاعه فرهنگ و بینش انقلاب اسلامی بوده و هستند و می‌بایست حتماً از مسیر و حرکت عظیم انقلاب اسلامی، زدوده شوند.
*نقش معیشت مردم و اقتصاد جامعه در دوام و بقای جمهوری اسلامی را چگونه می‌بینید؟
توجه به معیشت مردم و پرداختن به مسائل اقتصادی یکی از مهمترین ارکان و ابواب توسعه و اثر بخشی انقلاب اسلامی است.
ما هرگز نباید این موضوع را کوچک بشماریم و یا آن را نادیده بگیریم. در غیر این‌صورت ارزش‌ها و قوام بندی نظام اسلامی را نادیده گرفته‌ایم.
امروز بیکاری و اعتیاد و تورم به موضوع روز جامعه اسلامی مبدل شده است.
بله. هر شخصی بنا به مسئولیتی که دارد، به این مسائل می‌پردازد، اما؛ بی برنامگی یا برنامه‌های اشتباه و بی اثر، نمی‌توانند این معضلات را برطرف کنند.
* در پایان اگر نکته‌‌ای وجود دارد که ما از آن غفلت کرده‌ایم را به عنوان حسن ختام بفرمایید.
مایلم به مهم دیگری که در موضوع رویکردهای انقلاب اسلامی، می‌تواند نواقصی را متوجه جامعه سازد اشاره کنم و آن موضوع جا به‌جایی اولویت‌ها است.
به این معنا که؛ گاهی دیده می‌شود در مناسبات سیاسی و فرهنگی جامعه، یک اصل اساسی نادیده گرفته می‌شود و یک فرع بی‌خاصیت، مورد توجه و دقت قرار می‌گیرد
امیدواریم که با حول و قوه الهی برای رفع این نواقص، اراده‌ای فراگیر شکل بگیرد.
الحمد لله رب العالمین
