حزب اتحاد ملت بر این باور است که بحران هایی که در یک بازه زمانی طولانی مدت بیست ساله شکل گرفته است در کوتاه مدت چشم اندازی برای حل آن ها متصور نیست اما می توان با همکاری های بین بخشی و تمرکز بر نیازهای حیاتی کشور مساله آلودگی هوا را در میان مدت حل و فصل نمود.
به گزارش جماران؛ حزب اتحاد ملت ایران اسلامی در بیانیه‌ای تحلیلی نسبت به آلودگی هوا واکنش نشان داد و برخی راهبردهای برون رفت از این بحران را خاطر نشان کرد:
به نام خدا
در روزهای اخیر شاهد نگرانی های به حق افکار عمومی درباره مازوت سوزی در نیروگاه ها و کاهش شدید کیفیت هوا در شهرهای صنعتی کشور بودیم.متاسفانه به دلیل تاخیردر پاسخ به حل معضل آلودگی هوا توسط دولت درسنوات گذشته ، هم اکنون جامعه با سرریز این مشکلات مواجه شده و چشم انداز حل اصولی این چالش دیرپا دور از دسترس می نماید.
ما در کجا ایستاده‌ایم؟
آمار و ارقام حکایت از تغییرات نگران کننده روندهای موثر بر کیفیت هوا در سطح کشور دارد.سهم حمل و نقل عمومی در جابجایی شهری رو به کاهش است و به دلیل عطش جامعه برای خرید خودروی شخصی انتظار می رود، ترافیک و آلودگی های ناشی از آن روبه تزاید باشد.
فقط در تهران از سال ١٣٩٦ تا ١٤٠١ ، سهم حمل و نقل عمومی در سفرهای شهری ٨.٥ درصد کاهش یافته و این در حالی است که تعداد سفرهای روزانه درون شهری ٧ درصد افزایش یافته است.از سوی دیگر افزایش مصرف بنزین در کشور به رقم ١١٦ میلیون لیتر در روز، نشانه دیگری از تشدید وابستگی به سوخت های فسیلی است.در حال حاضر شدت مصرف انرژی در ایران ٢.٥ برابر میانگین جهانی و ١٥ برابر کشور ژاپن است.٧ میلیون از ٢٦ میلیون خودروی شماره گذاری شده ، فرسوده بوده و در سال ١٤٠١ در برابر ١.٤ میلیون خودرو شماره گذاری شده فقط ٢٥ هزار خودرو اسقاط شده است.همچنین در سال گذشته ،آلودگی هوا به صورت مستقیم جان ٢٦ هزار نفر از شهروندان ٣٣ شهر را ستانده و خسارت بهداشتی آن معادل ١١.٣میلیارد دلار برآورد شده است.همزمانی بحران های تو در تو برخی از دستاوردهایی که در موضوع کنترل کاهش آلایندگی داشتیم را دچار تهدیدات جدی کرده است از قبیل فعالیت های متعددی که برای تامین سوخت پاک در کشور صورت گرفت ،کنترل معاینه فنی و اقداماتی که برای توسعه حمل و نقل عمومی صورت گرفت به هیچ عنوان پاسخگوی تقاضای جامعه نبوده و نیست. از سوی دیگرکشور دچار بحران های تو در تو شده که مواجهه با هر کدام به قدر کافی سخت و دشوار است و این بحران ها وقتی همزمان رخ می دهند و در هم تنیده می شوند ، آشفتگی هایی ایجاد می کنند که مقابله با آن ها دشوار است. ویژگی بحران فعلی آلودگی هوا این است که این بحران ها در ابتدا به صورت مسایل و مشکلات مزمن ظاهر گردیده و حل آن ها توسط مدیریت کشور در دو دهه گذشته مورد چشم پوشی یا غفلت واقع گردیده و هم اکنون این بحران های مزمن سر برآورده اند و کیفیت هوای کشور را با مشکلات متعددی مواجه کرده است. این بحران ها شامل بحران اثرات تغییراقلیم بر آلودگی هوا، بحران ناترازی انرژی و تاثیرش بر وضعیت آلودگی هوا و بحران فرسودگی زیرساخت های حمل و نقل عمومی و عدم تامین کافی این امکانات در برنامه کنترل کاهش آلودگی و هوا است. غافل گیری اقلیمی در بحث تغییر اقلیم شاهد هستیم که در چند سال اخیر میزان بارش ها در کشور کاهشی شده و در فصل سرما، کمبود بارش ها در نیمه پاییز تا اواسط زمستان منجر به این شده که پایداری هوا افزایش یابد. تغییر اقلیم اثر مستقیمی برکاهش ظرفیت تهویه طبیعی شهرها دارد و در شهرهایی مثل تهران که شرایط محصور دارند این تاثیرات مشهودتر است و اثراتش بر وضعیت کیفیت هوای شهرها برای شهروندان بسیار آزاردهنده است. ناترازی انرژی بحران دوم موضوع ناترازی انرژی و کمبود گاز و اجبار نیروگاه های کشور برای استفاده از سوخت مایع اعم از گازوییل و مازوت است.
بنا بر اعلام رسمی سازمان حفاظت محیط زیست، در سال گذشته ١٥ نیروگاه در فصل سرد مجبور به استفاده از سوخت مایع بودند . ریشه این بحران پیشی گرفتن مصرف بالای انرژی در کشور ازعرضه آن است. میانگین رشد تقاضای گاز شش درصد ، برق پنج درصد و گازوییل هفت درصد درسال است که این ارقام رشد کاملا هشدار دهنده است؛ به طوری که بر اساس گزارش کمیسیون انرژی مجلس در سال ١٤١٠ میزان تقاضای گاز طبیعی کشور بیش از ١٣٥٠ میلیون متر مکعب در روز خواهد بود ؛ در حالی که مقدار گاز شیرین قابل تحویل حدود ٩٥٠ میلیون متر مکعب برآورد می شود. این به معنی آن است که در افق ١٤١٠ با ٤٠٠ میلیون متر مکعب ناترازی گاز مواجه هستیم و به طور مشابه در بخش های دیگر نیز این پدیده دامنگیر کشور است . این موضوع باعث شده سهم سوخت مایع) مازوت و گازوییل( در تامین انرژی نیروگاه ها افزایش پیدا کند؛ به طوری که بین سال های ٩٦ تا ٩٩ رشد مصرف سوخت مایع ٩٢ درصد بوده است. در سال ١٤٠١ تا آخر دی ماه، ١٤.٥ میلیارد لیتر سوخت مایع به نیروگاه ها اختصاص داده شده که نسبت به سال ١٤٠٠ نزدیک به ١٦درصد افزایش یافته است؛ بنابراین به دلیل عدم توجه به مدیریت تقاضای انرژی در کشور و تمرکز بر عرضه انرژی، با بحران مازوت سوزی در نیروگاه ها مواجه هستیم. تهاجم فرسودگی بحران بعدی که اکنون در وضعیت کیفیت شهرهای ما تاثیر گذاشته بحران فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی در کشور است؛ بحرانی که ناشی از عدم توجه دولت به تامین بودجه ستون فقرات برنامه مبارزه با آلودگی هوا ؛یعنی برنامه حمل و نقل عمومی است. عمده بار مالی تامین واگن مترو و اتوبوس بر عهده شهرداری ها قرار گرفته و شهرداری های کلان شهرها با توجه به توان مالی خود، امکان برآوردن این تقاضای قابل توجه برای بحث حمل و نقل عمومی را نداشته اند. بر اساس گزارش های مرکز پژوهش های مجلس فقط در بخش نوسازی اتوبوس های کشور،٢٥٠ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است که این رقم معادل ٢٠ درصد بودجه عمومی کشور است.همچنین بودجه ای که این مرکزدر افق پنج ساله ١٤٠١ تا ١٤٠٥ برای نوسازی و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی پیش بینی کرده ٧٨ هزار میلیارد تومان و برای کل برنامه کنترل و کاهش آلودگی هوا بالغ بر ٢٠٦ هزار میلیاردتومان است که این رقم از عهده نظام فعلی تامین منابع شهرداری ها خارج است.
چه باید کرد؟
در برابر این بحران های تو در تو که هم اکنون بر ما نازل شدند چه می توان کرد؟
حزب اتحاد ملت بر این باور است که بحران هایی که در یک بازه زمانی طولانی مدت بیست ساله شکل گرفته است در کوتاه مدت چشم اندازی برای حل آن ها متصور نیست اما می توان با همکاری های بین بخشی و تمرکز بر نیازهای حیاتی کشور مساله آلودگی هوا را در میان مدت حل و فصل نمود. رفع مشکلات اجرایی قانون هوای پاک یکی از اقدامات اصولی در این زمینه است. این قانون نمونه ای شاخص از تصویب قوانین با ظاهری خوب اما مشکلات فراوان در زمان اجرا است. با توجه به این مشکلات اجرایی ، به نظر می رسد در تدوین ویرایش جدید قانون هوای پاک (که در دستورکارسازمان محیط زیست قرار دارد)، شایسته است ،قبل از تصویب نهایی ضمن آسیب شناسی احکام قبلی،درخصوص پیشنهادهای اصلاحی ابتدا توسط دستگاههای اجرایی آزمایش و در محدوده کوچک تر به صورت کامل اجرا شود تا ضمن رفع نقایص نسبت به بهبود و اصلاح آن اقدام شود. مطالعات و بررسیهای اخیر نشان می دهد برای کاهش آلودگی هوا به خصوص برای آلاینده ذرات معلق افزایش سطح استانداردهای خودروها به تنهایی نمیتواند راهگشای حل مسایل باشد بلکه هدف اصلی در بخش حمل و نقل باید بر روی کاهش تردد خودروها متمرکز شود.به منظور کاهش تردد خودروها باید اقدامات یک پارچه و منظمی شامل توسعه گسترده حمل و نقل عمومی انبوه، استقرار کامل دولت الکترونیک به منظور کاهش تردد مردم به دستگاههای دولتی و خدماتی ، حذف مقررات ودستورالعمل‌های زاید، و تغییر در روال و رویه های سنتی امور صورت پذیرد. پاندمی کرونا ثابت کرد که می توان اقدامات اجرایی کشور را با پرسنل کمتری راهبری کرد و بخش قابل توجهی از نیروهای بخش دولتی در ایام آلودگی هوا، می توانند دورکاری کنند. در شرایط کنونی لازم است تا اقدامات پیوسته و اثربخش مد نظر قرار گیرد. این اقدامات می تواند شامل موارد زیر باشد:
-استقرار سیستم گارانتی مادام العمر قطعات کنترل آلودگی در خودروها و موتورسیکتها به منظور افزایش کارایی معاینه فنی خودروها.
-ارتقا سیستم معاینه فنی خودروها با بهره مندی از اطلاعات ECU و سایر روش های مدرن به جای اندازه گیری مستقیم آلاینده‌ها از اگزور خودروها
-نظارت دقیق و مستمر بر آلودگی صنایع بزرگ نظیر نیروگاه‌ها و واحدهای صنعتی بزرگ. بایستی در این صنایع سیستم های پایش برخط نصب شده تا اطلاعات مرتبط به صورت شفاف در اختیار عموم بگذارند.
-کمک به شهرداریها در توسعه حمل و نقل عمومی کارآمد و گسترده به خصوص سیستمهای برقی
-تعیین تکلیف نحوه نظارت بر آلودگی موتورسیکتها که در حال حاضر کاملا رها شده است.
-اقدام به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده که قبلا با مکانیزم واردات خودرو انجام می شد و در حال حاضر کاملا رها شده و بدون برنامه اجرایی است.
-تدوین مقادیر انتشار سالیانه تولید آلودگی در شهرهای بزرگ. هرچند در شهرهای کشور غلظت آلاینده ها سنجیده می‌شود اما مقدار آن تحت تاثیر تولید آلودگی و شرایط هواشناسی است.
عملکرد هر دولت در مهار آلودگی هوا کاملا متناظر با کاهش مقدار تولید آلودگی است که باید در عمکرد دولت‌ها به عنوان یک شاخص مهم در کاهش آلودگی هوا لحاظ گردد. همچنین ضرورت دارد برای حوزه های دیگر، افزون بر بحث تامین مالی برای حمل و نقل عمومی؛ برنامه ریزی و اقدام داشته باشیم. به طور مثال در حوزه تغییر اقلیم حتما باید برنامه افزایش تاب آوری شهرها را مدنظر قرار دهیم. متاسفانه تعهدات کشور در بحث تغییر اقلیم مغفول واقع شده و اساسا شناخت دقیقی از اثرات این پدیده بزرگ جهانی بر وضعیت تهویه طبیعی هوای شهرهایمان در دست نیست . در گام اول باید این شناخت به ویژه در کلان شهرهای کشور افزایش یابد.
عملا مدیریت های مرتبط با این موضوع یک نوع رفتار واکنشی دارند، یعنی وقتی شرایط وارونگی دما)اینورژن( رخ می دهد تلاش می کنند با تعطیل کردن و تغییر ساعات کار از آن عبور کنند و در بقیه ایام سال از پذیرش عملی بحران تغییر اقلیم سر باز می زنند ، هنوز باور بسیاری از مسئولین این است که اثرات تغییر اقلیم جدی نیست؛ حال آن که باید شهرها را در برابر تغییر اقلیم تاب آور کرد و یکی از مهم ترین این عرصه ها، بحث مدیریت و بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ها است.همچنین به موضوع افزایش کمربند فضای سبز در شهرها و حفظ دارایی های سبز و حفظ باغات در بافت شهری و حومه ای باید توجه کرد تا تاب آوری شهرها در برابر تغییرات اقلیمی افزایش پیدا کند. در جبهه دیگر ،ناترازی مهمی که در بخش انرژی وجود دارد باید با اهتمام به مدیریت تقاضا در کنار سرمایه گذاری کافی در مدیریت عرضه تدبیر شود. یکی از عبرت های زمستان سال ١٤٠١ اهمیت توجه به انرژی های ارزان تجدیدپذیر است اکنون با توجه به ماده 46 برنامه هفتم توسعه ،ریل گذاری های مناسبی برای تقویت مدیریت تقاضا و توجه به انرژی پاک و انرژی خورشیدی صورت گرفته که امیدواریم تمهیدات نهادی جهت تحقق این تحول مهم در اولویت دولت قرار گیرد تا کاهش اتکا به نیروگاه های حرارتی در بخش تامین برق را شاهد باشیم. اتکا صرف به عرضه انرژی، چاه ویلی است که نیازمند سرمایه گذاری قابل توجه ای درحدود ١٥ تا ٢٠ میلیارد دلار در سال است. با توجه به مطالب و ضرورت های موصوف حزب اتحاد ملت بر این باور است که توجه همزمان و هماهنگ به دو بحران تغییر اقلیم و ناترازی انرژی در کشور برای مقابله با آلودگی هوا ضروری می باشد و امید است با توجه به ماهیت بحران های تو در تو، با همکاری و برنامه ریزی های همکارانه،کشور بتواند بر این مشکلات غلبه کند. تحقق آرمان هوای پاک نیازمند مشارکت گسترده آحاد مردم در معاینه فنی، مدیریت سفر و استفاده از حمل و نقل پاک است. در شرایط فعلی ، فضای کنشگری و گفتگو بین دولت و مردم ، ناهموار و پر چالش است اما برای دفاع از کودکان و سالمندان در برابر تهدید فزاینده آلودگی هوا ، بایستی چاره ایی جست. پیشنهادهای فوق قطعا بخشی از راهکارهای متصور است که برای دست یابی به نقشه راه مناسب، نیازمند گفتگوی ملی و اعتماد سازی بین جامعه و حاکمیت می باشد. حزب اتحاد ملت ایران اسلامی آمادگی خود را در جهت بستر سازی این گفت وگو در سطح جامعه سیاسی اعلام می نماید و از همه صاحب نظران و دلسوزان می خواهد که با همفکری و بحث و بررسی، راه های برون رفت از این چالش ها را ارایه دهند امید که مورد توجه و مبنای اقدام علمی مسئولان قرار گیرد.
