پایگاه خبری جماران: نویسنده کتاب «روزشمار جنگ تحمیلی» و صاحب مقالات متعدد در زمینه دفاع مقدس از جمله «بررسی تأثیرات جنگ تحمیلی در صدور انقلاب اسلامی»، با استقبال از خبر خارج شدن اسناد دفاع مقدس از حالت محرمانگی که سه روز قبل سرلشگر باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح آن را اعلام کرد، گفت: این گشایش خیلی خوبی است تا محققان با گرایش ها و دیدگاه های مختلف بتوانند به مسأله تاریخ جنگ و تبیین و تحلیل تحولات آن ورود پیدا کنند . تا کنون آنچه اتفاق افتاده بیشتر توسط مراکز دولتی یا وابسته به دولت و نهادهای دولتی بوده و فارغ از تفاوت های کمی و کیفی که با همدیگر داشته اند، واقعیت این است که پروژه های آنها سفارشی بوده و لذا افراد خاصی را دعوت می کردند و برای آنها کارهای تحقیقاتی انجام می دادند.
مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با فرهاد درویشی را در ادامه می خوانید:
اخیرا سرلشکر باقری در بازدید از مرکز اسناد دفاع مقدس اعلام کرده که ابلاغی مبنی بر خارج کردن اسناد دفاع مقدس از حالت محرمانگی صادر شده و تا حالا حدود 99 درصد این اسناد از حالت محرمانگی خارج شده است.
از نظر شما به عنوان یک محقق تاریخ جنگ، این مسأله چه قدر می تواند به محققین جنگ تحمیلی در روایت دقیق تر آن مقطع کمک کند؟
اینکه ایشان گفته اند چنین ابلاغیه ای صادر شده حتما درست است، ولی ما تا حالا چنین ابلاغیه ای ندیده ایم. ثانیا اگر این ابلاغیه صادر شده باشد، عمل شدن به آن در مراکز هم بحث دیگری است. ما خیلی وقت ها قوانین داریم ولی اجرا نمی شود و من هم آماری ندارم از اینکه آیا افرادی به چنین مراکزی مراجعه داشته اند و آنها همکاری کرده اند یا نکرده اند.
به هر حال به نظر من این گشایش خیلی خوبی است تا محققان با گرایش ها و دیدگاه های مختلف بتوانند به مسأله تاریخ جنگ و تبیین و تحلیل تحولات آن ورود پیدا کنند. تا کنون آنچه اتفاق افتاده، بیشتر توسط مراکز دولتی یا وابسته به دولت و نهادهای دولتی بوده و فارغ از تفاوت های کمی و کیفی که با همدیگر داشته اند، واقعیت این است که پروژه های آنها سفارشی بوده و لذا افراد خاصی را دعوت می کردند و برای آنها کارهای تحقیقاتی انجام می دادند. معمولا اگر فردی مثلا به عنوان یک دانشجو یا محقق به آنها مراجعه می کرد و در چهارچوب پروژه های تحقیقاتی خودشان نبود، کمتر با او همکاری می شد.
ولی الآن اگر چنین ابلاغیه ای صادر شده باشد و همه دستگاه هایی که دارای اسناد و مدارک هستند وفادار باقی بمانند و بخواهند پاسخ بدهند، به نظر من امر خیلی خوبی است و طلیعه خوبی را برای پر بارتر شدن کمی و کیفی کارهای پژوهشی در حوزه دفاع مقدس می توانیم انتظار داشته باشیم.
سرلشکر باقری در همین بازدید، مواردی مثل دروغ و اغراق را از جمله آفت های تاریخ نگاری دانسته است. به نظر شما تا امروز در عرصه تاریخ نگاری دفاع مقدس چه قدر این خلأها و آسیب های دیگر را شاهد بوده ایم؟
بحث تاریخ نگاری جنگ و خلأهایی که در آن وجود دارد و آسیب هایی که متوجه آن هست، بحث بسیار مفصلی است و در این مصاحبه زیاد نمی شود به آن اشاره کرد. من یک مقاله با عنوان «آسیب شناسی تاریخ نگاری در جنگ ایران و عراق» منتشر کرده ام و آنجا به جنبه های مختلف خطرات و آسیب های تاریخ نگاری جنگ ایران و عراق در میان محققان کشور ما وجود دارد را اشاره کرده ام. به هر حال که در تاریخ تحلیلی مدون و مکتوب و چه در تاریخ های شفاهی که بیان می شود، از مشکلات مختلفی رنج می بریم.
چون تا الآن اسناد و مدارک به صورت اختصاصی مورد استفاده بعضی از سازمان ها و مراکز تحقیقاتی قرار می گرفت، سنجش صحت و سقم اغراق ها و دروغ ها یک مقدار مشکل بود، ولی الآن اگر درهای مراکز آرشیوی به روی همه محققان باز باشد و همه بتوانند به این اسناد و مدارک مراجعه کنند، فرض کنید که یک فرمانده جنگ در مورد خودش یا دیگری حرفی می زند یا ادعایی می کند، برای اینکه این ادعا را مورد سنجش قرار بدهیم، محققان باید بتوانند به اسناد و مدارک آن فرد در آن دوره زمانی مشخص مراجعه کنند و ببینند چه قدر با این ادعا همخوانی دارد یا ندارد.
تاکنون چنین امکانی برای محققان و پژوهشگران وجود نداشته، مگر کسانی که از قبل برای آنها امکان دسترسی وجود داشته است، ولی اگر این اتفاق بیفتد خیلی بهتر می شود این مطالب را مورد سنجش و داوری قرار داد.
از نظر شما یک درصد باقیمانده از اسناد که با وجود گذشت 32 سال از پایان جنگ تحمیلی هنوز جزو اسناد طبقه بندی شده هستند، شامل چه مواردی می تواند باشد؟
شاید این 99 درصد هم اغراق باشد. مگر اینکه بگوییم هرچیزی در همه وزارتخانه ها در مورد جنگ هست که مثلا یک کامیون به جبهه فرستاده اند و یا کمک های مردمی را هم جزو اسناد جنگ بدانیم. این جزو چیزهایی است که امکان سنجی آن مشکل است.
من پیشنهاد می کنم شما به عنوان رسانه به مرکز اسناد دفاع مقدس سپاه یا مرکز تحقیقات عقیدتی و سیاسی ارتش بگویید آیا در اسناد شما برای همه محققین باز است و می توانند استفاده کنند؟ اگر گفتند بله، این را باید از نظر عملی سنجید که مثلا محققی به آنجا مراجعه کند و بگوید من فلان سند را می خواهم و یا می خواهم همه اسناد فلان عملیات را مورد مطالعه قرار بدهم و بعد ببیند آیا چنین اتفاقی می افتد یا نه؛ من بعید می دانم.
از نظر شما به طور کلی چه اسنادی می تواند از قاعده شفافیت و دسترسی عمومی خارج باشد؟
بستگی به قوانین کشورها دارد. به اعتقاد من بعد از گذشت 30 سال هیچ سندی نباید جنبه طبقه بندی شده داشته باشد. ولی با فرض محال، اگر سندی در ارتباط با امنیت فعلی ما قرار بگیرد و بخواهد امنیت ملی ما را در شرایط فعلی تحت الشعاع خودش قرار بدهد یا آن را با خطر مواجه کند، کماکان می توان آن را دارای طبقه بندی دانست و به مصلحت ملی و منافع ملی ما نیست که آن را منتشر کنیم.
ولی خیلی وقت ها ذهنیت ها است و ما تصور می کنیم که مثلا اگر فلان سند منتشر شود ممکن است ذهنیت مردم نسبت به فلان شخصیت یا مقام مسئول مخدوش شود؛ این چه ربطی به امنیت ملی ما در شرایط فعلی دارد؟! تنها ملاکی که من می توانم قائل شوم بحث منافع ملی و امنیت ملی در شرایط فعلی است؛ نه مربوط به گذشته. گذشته که گذشته است.
