پایگاه خبری جماران: با اینکه برخی دولتمردان خاورمیانه ای در روزهای اخیر به کشورهای مجاور خود سفر کرده اند و دیدارهایی با همتایان خود داشته اند، اما روند تحولات در این منطقه به این دیدارها ختم نمی شوند و مسائل جدی تری وجود دارند که می تواند در آینده غرب آسیا موثر باشد.
در همین رابطه، یک تحلیلگر مسائل بین الملل معتقد است قدرت گرفتن بیشتر چین و تمایل آمریکا برای کاهش حضور در خاورمیانه، دولت های منطقه را به تکاپو واداشته است تا در خاورمیانه پساآمریکایی سیاست های خود را تنظیم کنند.
رحمن قهرمانپور در گفت وگو با خبرنگار جماران، با اشاره به سفر اخیر جوزپ بورل به کشور و وضعیتی که در خصوص برجام ایجاد شده است، گفت: ما اطلاعات دقیقی درباره وضعیت فعلی برجام و مطالبات شفاف طرفین آن نداریم. اما از لابه لای اخبار منتشر شده چنین استنباط می شود که خواسته اصلی ایران در این مذاکرات، گرفتن تضمینی از آمریکا برای انتفاع اقتصادی از برجام است.
دولت فعلی آمریکا نمی تواند درباره اقدامات دولت بعدی نظر و یا تضمینی دهد
وی افزود: اظهارات آقای شمخانی در برابر جوزپ بورل می تواند تا حدودی راهگشا باشد. وی گفته که خواسته اصلی ایران این است که انتفاع اقتصادی همه جانبه و پایدار از برجام داشته باشد. به تعبیری اگر بخواهیم این حرف ها را به زبان ساده ترجمه کنیم، بدین معناست که ایران باید بتواند نفت خود را پس از رسیدن به توافق، آزادانه فروخته و پول آن را به کشور بازگرداند و تحریم های اعمال شده در این زمینه برداشته شوند.
این تحلیلگر حوزه بین الملل در ادامه گفت: نکته دومی که وجود دارد، پایداری انتفاع از توافق برجام است. به معنای مشخص، آمریکا باید تضمین دهد که در برجام می ماند و دسترسی ایران به اقتصاد و شبکه های جهانی محدود نمی کند. هر چند این مسأله در گذشته نیز محل اختلاف بوده و آمریکا پیش تر هم اعلام کرده است که نمی تواند همه تحریم ها علیه ایران را لغو کند. بدین خاطر که تمام تحریم ها محدود به موضوع هسته ای نیستند. دوم اینکه آمریکا تضمین نمی دهد که این انتفاع پایدار باشد و مقامات آن می گویند تنها تا زمانی که بایدن رئیس جمهور است، بقای برجام را تضمین می کنند. از آنجا که نظام آمریکا، نظامی ریاستی است دولت فعلی نمی تواند درباره اقدامات دولت بعدی نظر و یا تضمینی دهد.
هر سرمایه گذاری که عربستان در ترکیه انجام دهد به سود اردوغان در انتخابات ۲۰۲۳ خواهد بود
قهرمانپور همچنین در ادامه گفت وگوی خود با جماران، به موضوع سفر اخیر ولیعهد سعودی به ترکیه نیز اشاره کرد و گفت: پوشیده نیست که امروز ترکیه از نظر داخلی شرایط دشواری دارد و اردوغان یکسال دیگر با دو انتخابات ریاست جمهوری و مجلس روبرو است. بی تردید کسب پیروزی مجدد برای کسی که ۲۰ سال قدرت را در اختیار داشته، بسیار مهم است. از این رو، می بینیم که با افزایش تورم و کاهش ارزش پول ملی ترکیه، علاوه بر بیشتر شدن فشار اپوزیسیون بر اردوغان، حل و فصل مسائل داخلی نیز برای او اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
وی در ادامه گفت: اپوزیسیون ترکیه خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام در این کشور شده بود، اما اردوغان نپذیرفت. از آنجا که اتحادی میان اپوزیسیون اردوغان به وجود آمده، احتمال به چالش کشیده شدن چهره او در انتخابات ترکیه وجود دارد. لذا در چنین شرایطی، اردوغان تلاش می کند تا با جلب سرمایه گذاری خارجی، رونق اقتصادی ایجاد کند و پایگاه رأی خود را افزایش دهد. اردوغان در چندماه گذشته در همین راستا قدم برداشته و تلاش کرده که اول با امارات متحده عربی و حالا نیز با عربستان تنش زدایی کند. رفع تنش ها با عربستان از این حیث مهم است که ولیعهد عربستان تمایل خود را برای خرید پهپادهای «بیرق دار» از ترکیه نشان داده است. لذا هر سرمایه گذاری که عربستان در ترکیه انجام دهد، به سود اردوغان در انتخابات ۲۰۲۳ خواهد بود.
بخش قابل توجهی از مسائل سیاست خارجی در کشور وارد رقابت های داخلی شده است
این تحلیلگر مسائل بین الملل همچنین ارزیابی خود را از سفرهای منطقه ای روسای دولت و وزرای امور خارجه کشورهای خاورمیانه در روزهای اخیر ارائه کرد و گفت: برای هر کشوری، عوامل متعددی می تواند در خصوص این گونه سفرها وجود داشته باشد اما ممکن است مشترک بودن یکسری عوامل میان کشورها باعث همزمانی این سفرها شده باشد. بی تردید پس از جنگ اوکراین و کاهش نفوذ روسیه در منطقه، سیاست آمریکا در خاورمیانه بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است. از طرف دیگر قدرت گرفتن بیشتر چین و تمایل آمریکا برای کاهش حضور در خاورمیانه، دولت های منطقه را به تکاپو واداشته است تا در خاورمیانه پساآمریکایی سیاست های خود را تنظیم کنند.
وی با بیان اینکه منطقه خاورمیانه به تعبیر دولتمردان و سیاستمدارانش در حال گذار است، گفت: مسأله دیگری که وجود دارد تأثیرات اقتصادی ناشی از جنگ اوکراین و سایر مشکلات است که این ها می تواند خود را در مواردی چون کاهش اهمیت نفت و بحث افزایش قیمت مواد غذایی و شورش ها و نارضایتی های اجتماعی نشان دهد. بنابراین، کشورهای خاورمیانه به دلیل مشکلات داخلی تلاش می کنند فضای منطقه را آرام نگه دارند تا آسان تر به حل مسائل خود بپردازند.
وی افزود: در سطح بین المللی هم تحولاتی مانند جنگ اوکراین و تشدید رقابت میان آمریکا و چین اتفاق افتاده که به طور طبیعی تاثیر خود را بر منطقه گذاشته است و کشورهای خاورمیانه به دنبال این هستند که خود را با شرایط جدید بین المللی تطبیق دهند.
قهرمانپور همچنین با اشاره به سخنان اخیر امیرعبداللهیان درباره لزوم منفعت بردن روسیه از برجام که مورد انتقاد برخی چهره ها و مردم در فضای مجازی قرار گرفت، اظهار داشت: نمی دانم که وزیر خارجه در چه کانتکستی چنین حرف هایی را زده است و مقدمه و موخره اظهارات او چه بوده است، ولی منفعت بردن روسیه از برجام به دولت آن کشور مربوط می شود و طبیعی است که همه کشورها به دنبال منفعت خود باشند. ما نیز باید در وهله اول، دنبال منافع خود باشیم. باید در نظر داشته باشیم که نام بردن از روسیه، مانند نام بردن از آمریکا و چین در سیاست داخلی بازتاب دارد. در کل باید گفت وقتی یک مسأله در سیاست خارجی تبدیل به مسأله ای داخلی در کشور متقابل می شود، کار را برای دیپلمات ها سخت می کند. کما اینکه می بینیم به این دلیل که موضوع آمریکا تبدیل به دستاویزی برای رقابت های سیاسی درون ایران شده و موضوع ایران هم وارد رقابت های سیاسی آمریکا شده است، حصول توافق دشوار می نماید.
وی در پایان گفت: آفتی که در سیاست خارجی ما وجود دارد این است که بخش قابل توجهی از مسائل این حوزه در ایران وارد مسائل داخلی شده است و موجب شده که کار تصمیم گیری برای تصمیم گیران بسیار سخت و دشوار شود. نمی دانم که نیت آقای امیرعبداللهیان از سخنان اخیرش چه بود، ولی در مجموع سیاست مداران باید وقتی موضوع سیاست خارجی وارد رقابت های داخلی شده است، به حساسیت هایی که ممکن است، ایجاد شود توجه لازم را داشته باشند.
