عصر دیروز (سه شنبه 23 آذر ماه) همایشی با عنوان «مطبوعات در نظام قانونی ایران» با سخنرانی استادان حقوق و ارتباطات دانشگاه های مختلف در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، محمدرضا ویژه - استادیار دانشگاه علامه طباطبایی - در این همایش با تأکید بر اینکه رویکرد دولت بر مطبوعات تأثیرگذار است، تصریح کرد: اینکه اصلا محدودیتی نداشته باشیم قابل قبول نیست. اما دولت ها بستگی به رویکرد آنها از انتشار آزاد تا نظام مجوز با این مسأله برخورد می کنند.
وی ادامه داد: اگر دولت منافع عمومی را ترجیح دهد به طیف برخورد حداکثری می آید و در این حالت حتی مقامات اداری می توانند در مورد مطبوعات نظر بدهند. اما در حالت نگاه حداقلی به جزء مرجع قضایی هیچ مرجعی حق دخالت ندارد. اما در همین نظام محدودیت های مربوط به حقوق شهروندان بر قوت خود باقی است و وقتی یک نشریه حریم خصوصی افراد را نقض می کند محدودیت ها اجرا می شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر اینکه بدترین نوع مداخله دولت تصدی گری است، گفت: تصدی گری در امور فرهنگی توجیحی ندارد و زمان و مکان هم تأثیری ندارد. بهترین نوع مداخله نظارت و سیاستگذاری است و دولت به حق حداقلی خود راضی شود.
وی در مورد منطق درونی محدودیت های مطبوعات نیز اظهار کرد: ما اگر بخواهیم حقی را پاسداری کنیم باید محدودیت های آن را درست تعریف کنیم در غیر این صورت آن حق کاملا در محاق قرار می گیرد. دومین امر این است که محدودیت ها از نظر کمیت و کیفیت باید هماهنگی داشته باشند. متأسفانه در قانون مطبوعات ما تخلف و جرم یکسان است؛ این دو نباید با هم مخلوط شود.
ویژه تأکید کرد: آخرین شاخص محدودیت ها این است که قابلیت نوعی و عینی داشته باشند. ما در خیلی از محدودیت ها ناچاریم به تفسیر قاضی اکتفا کنیم اما این تفسیرها باید تا جای ممکن باید عینیت داشته باشد. محدودیت های ما کاملا غیرشفاف و سیار است. در قانون مطبوعات باید دست قاضی بسته باشد گویی که امکان آن را ندارد. باید نظام جامعی برای محدودیت های مطبوعات در نظر بگیریم.
سید محمد هاشمی - استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی - نیز گفت: اولین آزادی، آزادی بیان است اما من واژه ای به نام «آزادی بعد از بیان» پیدا کردم. مطبوعات انعکاس کتبی افکار گروه های مختلف است و آثار آن افزایش اطلاعات عمومی مردم، ایجاد برخورد اندیشه ها و ارتقای فکری، آگاهی مردم نسبت به مسائل و مشکلات، بررسی وضع جامعه و یافتن بهترین راه حل است.
وی با تأکید بر اینکه اگر آزادی مطبوعات نباشد آزادی دیگری نیست، افزود: حکومت امر لازمی است اما کسی که حاکم است به عنوان امین باید خواسته های مردم از جمله آزادی و امنیت را تأمین کند. دولت ناظر بر تخلفات مطبوعات است اما آزادی مطبوعات انتظار عمومی است.
هاشمی با بیان اینکه در جوهره قدرت استیلا و در جوهره آزادی رهایی از استیلا است، ادامه داد: زمانی که مردم حاکم بر سرنوشت خود باشند این موضوع حل می شود. آیه 25 سوره حدید می گوید که خود مردم باید اقامه قسط و عدل کنند.
وی اظهار کرد: دولت ها یا ریشه مردمی دارند و یا خود آمده هستند؛ اگر خود آمده باشند فاتحه آزادی و آزادی بیان خوانده است اما اگر دولت مردمی باشد آزادی بیان گریبان دولت را می گیرد. بنابر این آزادی مطبوعات در یک جامعه مردمی و مردم سالار قابل طرح است. آزادی بیان و قلم به انسان می آموزد که چه چیزی یاد بگیرد. حضرت علی (ع) نماد بارز اسلامیت و انسانیت است و وقتی خلیفه شد گفت که «گمان مبرید اگر حقی را به من گویید بر من دشوار آید.»
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: نقد اعمال حکومتی جزء مندرجات اسلام است. اصل 9 قانون اساسی بر آزادی تأکید دارد و اینکه هیچ مقامی حق ندارد آزادی های مشروع را سلب کند. اصل 170 و 173 قانون اساسی شکایت از مقامات و مقررات است. اگر قوه مقننه قانونی وضع کرد که آزادی ها را سلب کند باید بتوان از آن شکایت کرد و البته باید قوه قضائیه مستقل داشته باشیم.
وی با تأکید بر اینکه آزادی مطبوعات یکی از ضروریات جامعه اسلامی و لازمه آن درک مردم و حکومت است، در پاسخ به سؤالی درباره ممنوع التصویری از آن انتقاد کرد و خواستار رفتارهای غیرسلیقه ای در این مسائل شد.
همچنین مهدی محسنیان راد - استاد دانشگاه امام صادق (ع) - در مورد تحول ارتباطات گفت: دهکده جهانی یک و نیم دهه دیگر تمام و دوره جدیدی آغاز می شود. ما نصف راه را طی کردیم که به بازار پیام برسیم. شما در مقابل روزنامه های تک صدایی نمی توانستید گزینش کنید و دهکده جهانی یک تغییر بنیادین در واژه مخاطب داد.
وی ادامه داد: بازار پپام انبوه تولید پیام و مصرف انبوه را در بر دارد بنابر این یک تساعد عظیم تولید اتفاق می افتد و شما به شدت گزینشگر خواهید شد و چنین چیزی وجود ندارد که انتقال پیام منحصرا در اختیار صدا و سیما باشد. در بازار پیام تداخل فرهنگی جای تفاهم فرهنگی را می گیرد و باید مراقبت از تداخل فرهنگی را یاد بگیریم.
قاسم محمدی - استاد حقوق دانشگاه امام صادق (ع) - با تأکید بر اینکه صحبت از آزادی بیان برای دفاع از آزادی اندیشه است، تصریح کرد: در مبانی حقوق بشر آزادی بیان و اندیشه همواره در کنار هم هستند لذا آزادی بیان حق حیات اندیشه در حوزه اجتماعی است. تمام تلاش حقوق بشر این است که بگوید انسان حق حیات اجتماعی دارد.
وی افزود: آزادی مزیتی نیست که یک نهاد دولتی آن را اعطا می کند. در این صورت فردی که آن را اعطا می کند گمان می کند خود او این حق را می دهد و به خودش انی حق را می دهد که بین انسان ها تمایز قائل باشد. هدف مداخله های اجتماعی به نوع نگاه ما در حوزه کیفری بر می گردد. اگر شما آزادی و حقوق را ناشی از ذات مردم بدانید محترم خواهید دانست و رعایت می کنید و در غیر این صورت این حس را به وجود می آورد که شما دارید آن را پدید می آورید.
محمدی اظهار کرد: الآن برد مطبوعات تغییر کرده و این امر اقتدار دولت ها را به چالش کشیده است. دیگر هنجارها در این حوزه داخلی نیست و به اشتراک بین المللی گذاشته شده و طبیعی است که دولت ها باید استراتژی و ابزار خود را تغییر دهند؛ اما تلقی قانونگذار ما متناسب با این فضا نیست. آزادی بیان مطبوعات تنها ابزاری است که افراد می توانند اندیشه خود را بیان کنند. اگر ما از آزادی مطبوعات صحبت کنیم و آن را در حوزه حقوق عمومی نگه بداریم آمرانه و ضد اراده است.
