پایگاه خبری جماران: یک کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به اینکه عربستان سعودی نقش برادر بزرگتر کشورهای عربی خلیج فارس را دارد، گفت: اگر گفت و گوهای ایران و عربستان به نتیجه مثبت برسد و روابط خود را احیاء کنند، صد درصد روابط بقیه کشورها هم با ایران اصلاح خواهد شد. همان طور که به دلیل حمله به سفارت عربستان سعودی و آتش زدن سفارت، عربستان سعودی از ایران رفت و بقیه اعضای شورای همکاری خلیج فارس سفرای خودشان را فراخواندند، مطمئنا با بازگشت عربستان سعودی سفرای کشورهای عربی که از ایران خارج شده بودند نیز مجددا به ایران باز خواهند گشت.
مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با علی منتظری را در ادامه می خوانید:
هفته گذشته وزیر امور خارجه کشورمان اعلام کرد که دیپلمات های ما به عربستان اعزام خواهند شد و در نشست خبری روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه خبر از اعزام یک تیم سه نفره به جده برای بازگشایی نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی داد و آن را مقدمه ای برای اعزام هیأت های دو طرف به منظور بازدید از سفارتخانه ها دانست. بر این اساس، آینده روابط ایران و عربستان را چه طور تحلیل می کنید؟ بهبود روابط ایران و عربستان چه تأثیری بر مناسبات منطقه دارد؟
سه عامل در روابط ایران و عربستان نقش مهمی ایفا می کنند. عامل اول مناسبات منطقه ای است؛ که در این چهارچوب مشکلاتی که بین ایران و عربستان در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس هست باید مورد بحث و بررسی دو طرف قرار بگیرد و مشکلات و موضوعاتی که در این خصوص محل اختلاف دارند را حل و فصل کنند. با توجه به روابطی که در گذشته بوده و روابطی که در آینده شکل می گیرد، طبیعی است که موضوعاتی مثل یمن، عراق، سوریه و لبنان قطعا در دستور کار مذاکرات دو طرف برای حل و فصل مشکلات منطقه ای است.
نکته دوم، تأثیرات پرونده های بزرگ جهانی و بین المللی است؛ که در این خصوص عربستان سعودی حتما نگاه ویژه ای به مناسبات ایران و آمریکا و پرونده هسته ای ایران دارد. البته پرونده هسته ای ایران ارتباط مستقیمی با روابط ایران و عربستان ندارد. یعنی علی القاعده نباید بر مناسبات مستقیم دو کشور تأثیر بگذارد. چون پرونده هسته ای شامل یک قدرت علمی و هسته ای برای کشور هست که برای آن کشور می تواند به عنوان میزان قدرت تلقی شود. طبیعتا اگر کشوری در کنار خودش ساختارهای قدرت دارد نباید این موضوع موجب مشکل برای طرف مقابل باشد.
اگر پرونده هسته ای به مصلحت ایران تمام شود، موجب تحکیم و تثبیت قدرت منطقه ای ایران خواهد شد
ولی اگر پرونده هسته ای ایران در نهایت به مصلحت ایران تمام شود، موجب تحکیم و تثبیت قدرت منطقه ای ایران، علاوه بر قدرت بین المللی، خواهد شد و این می تواند نقطه قدرت ایران باشد. تمام کشورهایی که با هم مشکل دارند و گفت و گو می کنند، سعی می کنند از نقاط ضعف طرف مقابل استفاده کنند و نقاط قوت آنها را کاهش بدهند. به همین دلیل ما شاهد هستیم وقتی شنیده می شود مذاکرات وین به سوی تفاهم پیش می رود، مقام عربستانی به وین می رود و با نمایندگان روسیه، اتحادیه اروپا و آمریکا گفت و گو می کند.
8 سال پیش وزیر خارجه اسبق عربستان سعودی با جان کری در داخل هواپیما مشغول گفت و گو شد تا بر موضوع پرونده هسته ای ایران تأثیر بگذارد
همین حالت را در مذاکرات برجام مربوط به سال 2014 شاهد بودیم. زمانی که در نوامبر سال 2014 قرار بود که مذاکرات به پایان برسد و توافق برجام حاصل شود، مرحوم سعود الفیصل وزیر خارجه اسبق عربستان سعودی وارد وین شد و تلاش کرد گفت و گوهایی را با طرف های اروپایی و آمریکایی داشته باشد و با جان کری در داخل هواپیما مشغول گفت و گو شد تا بر موضوع پرونده هسته ای ایران تأثیر بگذارد. به هر حال حل و فصل پرونده هسته ای ایران می تواند به عنوان نقطه قوت و قدرت برای ایران تلقی شود و این موضوع حتما بر تفکرات و اندیشه های دولت سعودی تأثیر خواهد گذاشت.
موضوع بعدی روابط دو جانبه است. اصلی ترین موضوعی که ما باید به دنبالش باشیم و علی القاعده سعودی ها هم باید دنبال کنند، «روابط دو جانبه» است. با توجه به پیوندهایی در زمینه دین و برخی امور فرهنگی مشترک، حج و مناسبات اقتصادی، اینها می تواند الگوهای بسیار خوبی برای توسعه و تحکیم رفتار و عملکرد دو کشور در مقابل یکدیگر باشد.
این سه عامل می توانند نقش خیلی مهمی در توسعه روابط ایران و عربستان سعودی ایفا کنند. چه الآن که در عراق و جاهای دیگر در حال گفت و گو هستند و چه زمانی که گفت و گوها پایان پیدا می کند و این دو کشور باید روابط خود را تحکیم ببخشند.
عربستان حکم برادر بزرگ تر را برای کشورهای عربی خلیج فارس دارد
با توجه به نفوذی که سعودی ها بر کشورهای عربی منطقه دارند و ما شاهد بوده ایم از زمانی که روابط عربستان با ما تیره و تار شده، آنها هم روابط چندان حسنه ای با ما نداشته اند، به نظر شما بهبود روابط ایران با عربستان چه تأثیری بر روابط کشور ما با کشورهای عربی خلیج فارس خواهد داشت؟
در این شکی نیست که تأثیر مثبت خواهد داشت. زمانی که ما با عربستان سعودی دچار مشکل می شویم، کشورهای دیگر هم از آن متأثر می شوند و در واقع همپای با سیاست های عربستان سعودی رفتار می کنند. طبیعتا دو دلیل کاملا مشخص دارد؛ یکی شورای همکاری خلیج فارس است که این کشورها را به هم پیوند می دهد و رفتار مشترکی را بین آنها ایجاد می کند. این از جمله اقداماتی است که به عنوان پیمان دفاعی، همکاری اقتصادی، پیگیری پول مشترک، تجارت آزاد و موضوعات امنیتی و نظامی در منشور شورای همکاری خلیج فارس قرار دارد.
موضوع دیگر این است که به هر حال عربستان سعودی در میان کشورهای عربی خلیج فارس از همه قدرتمندتر است و اگر فرض بگیریم، صرف نظر از همه اختلافاتی که با هم دارند، ارتباطاتشان برادرانه است، عربستان حکم برادر بزرگ تر را برای این کشورها دارد.
اما من فکر می کنم با توجه به مشکلی که بین عربستان سعودی و قطر ایجاد و بعد مصر به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اضافه شد، یک مقدار مناسبات تغییر کرد و این کشورها سعی می کنند ضمن اینکه منشور شورای همکاری خلیج فارس را حفظ می کنند، روابط مستقل خودشان با سایر کشورها را هم حفظ کنند. از همین جهت ما شاهدیم امارات متحده عربی که در شورای همکاری خلیج فارس رابطه بسیار نزدیک تری را با کشورهای دیگر دارد و نقش مهم تری را هم می تواند ایفا کند، رفتارها، مواضع و حرکات دیپلماتیک مستقلی را شروع کرده و همزمان با گفت و گوهایی که بین ایران و عربستان صورت می گیرد، امارات هم سعی کرده روابط خودش با ایران را اصلاح کند و دیدگاه های سیاسی و اقتصادی مستقلی را جست و جو کنند.
من فکر می کنم این تأثیر همچنان در روابط دو کشور ایران و عربستان باقی خواهد ماند و اگر در نهایت گفت و گوهای ایران و عربستان به نتیجه مثبت برسد و روابط خود را احیاء کنند، صد درصد روابط بقیه کشورها هم با ایران اصلاح خواهد شد. همان طور که به دلیل حمله به سفارت عربستان سعودی و آتش زدن سفارت، عربستان سعودی از ایران رفت و بقیه اعضای شورای همکاری خلیج فارس سفرای خودشان را فراخواندند، مطمئنا با بازگشت عربستان سعودی سفرای کشورهای عربی که از ایران خارج شده بودند نیز مجددا به ایران باز خواهند گشت.
عربستان سعودی به این نتیجه رسیده که جنگ یمن حتما باید پایان بپذیرد
همزمان با شنیدن اخباری که در خصوص رفتن دیپلمات های ایران به عربستان شنیده می شود، شاهد حملات انصارالله به امارات بوده ایم. آیا این حملات ربطی به رابطه ایران و عربستان دارد؟ به طور کلی اگر رابطه ایران و عربستان بهبود پیدا کند چه تأثیری روی امنیت منطقه خواهد داشت؟
اولا باید این را در نظر داشته باشیم که جنگ یمن از سوی یک نیروی برتر به فرماندهی عربستان سعودی در مقابله با نیروهای مردمی است که به عنوان شبه نظامی و ساختارهای غیر ارتش های کلاسیک تلقی می شود. عربستان سعودی هم به این نتیجه رسیده که این جنگ یک جنگ ظالمانه و غیر عادلانه است و حتما باید پایان بپذیرد؛ به خصوص اینکه عربستان سعودی نتوانسته به اهدافش دست پیدا کند.
اما تقریبا در چهار ماه اخیر نبردهای اطراف «مأرب» بسیار گسترش پیدا کرده و انصارالله پیش روی های بسیار زیادی داشته است. در پی یک ماه اخیر به دلیل فعالیت هایی که عربستان سعودی با همکاری آمریکا و حتی گفته می شود با همکاری اسرائیل، در کنار تجهیز و سازماندهی جدید نیروهایی که با امارات متحده عربی در یمن کار می کردند، نیروهای انصارالله مجبور شدند از برخی مناطق که قبلا گرفته بودند عقب نشینی کنند.
من فکر می کنم عربستان سعودی الآن منتظر این است که موازنه های نظامی در یمن به نفع آنها تغییر پیدا کند و انصارالله مجبور به عقب نشینی بیشتری شوند تا روابط خودش در مقابل ایران را نیز تناسب بیشتری ببخشد و از مناسبات نظامی و استراتژی ها و موازنه قدرتی که در یمن در حال شکل گیری است، در گفت و گوها با ایران استفاده کند. به هر حال عربستان در یمن به سوی صلح و آتش بس گرایش پیدا کرده ولی سعی می کند جای پا و موازنه های بهتری رادر یمن پیدا کند.
قطعا اگر روابط ایران و عربستان سعودی اصلاح شود و روابط دیپلماتیک را آغاز کنند، این موضوع می تواند در امنیت و ثبات منطقه تأثیر بگذارد و در اولین گام من فکر می کنم موضوع یمن را می تواند به پایان مناسبی برساند. ضمن اینکه نباید فراموش کنیم مردم یمن به شکل مستقل این حق را برای خودشان قائل هستند که در مقابل نیروهای اشغالگر مبارزه کنند و حق و حقوق سیاسی مستقلانه خودشان را داشته باشند.
بنابر این، حتی اگر روابط ایران و عربستان بهبود پیدا کند اما قرار باشد که مصالح مردم یمن در اینجا ضایع شود، در واقع بهبودی روابط دو کشور منجر به حل و فصل روابط دو کشور نخواهد شد. موضوع یمن یک راه حل مستقل دارد و آن اینکه حق تعیین سرنوشت برای مردم یمن باید به رسمیت شناخته شود و عربستان سعودی نیروهای خودش و همپیمانانش را از یمن عقب بکشد و اجازه دهد که مردم یمن برای آینده خودشان تصمیم گیرند.
