محسن رنانی، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان، گفت: من معظل اصلی را در ناتوانی یا شکست نهادهای مدنی در تأثیرگذاری و ایجاد یک گفت و گوی مؤثر با حاکمان می دانم. روشنفکران اگر نتوانند با حاکمان گفت و گو کنند راهی جز تحول اساسی باقی نمی ماند. بنابر این من همه شکست ها را ناشی از ناتوانی روشنفکران و متخصصان ما در ایجاد یک فضای گفت و گوی جدی و صمیمانه بین خودشان و بعد بین خودشان و حکومت می بینم.
نخستین نشست از سلسله نشست های «انتظارات مردم از اقتصاددانان و مسئولیت اجتماعی آنان» شب گذشته(یکشنبه 28 آذر ماه) توسط انجمن اقتصاددانان ایران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، محسن رنانی طی سخنانی در این نشست گفت: متأسفانه ما نتوانسته ایم بر ریشه های بحران اجماع کنیم و به حکومت بگوییم، هر دولتی که بر سر کار باشد، تا این ریشه ها را حل و اصلاح نکند سرشاخه های بحران قابل اصلاح نیست. اینجا است که مسأله به انجمن اقتصاددانان ایران پیوند می خورد. انجمن اقتصاددانان ایران باید بستر گفت و گوی نحله های اقتصادی مختلف را فراهم بیاورد تا درباره مسأله امروز ما و ریشه های بحران گفت و گوی جدی، سخت، طولانی و انرژی بر داشته باشند و جمع بندی حاصل گفت و گوهای نحله های مختلف را در بسته های خیلی شفاف روشن کوچک، که به تأیید نمایندگان همه نحله ها برسد، در اختیار سیاستمداران و نسخه دیگری را در اختیار جامعه قرار بدهد.
عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان تأکید کرد: الآن اقتصاددانان باید یک پیام واحد به سیاستمداران مخابره کنند که ریشه داستان اینجا است و تا اینجا را حل نکنی تغییر هیچ دولتی مسأله را حل نخواهد کرد. من امیدوارم تیم جدید انجمن بتوانند چنین بستری را فراهم کنند و از اقتصاددانان بازارگرا، نهادگرا، سوسیالیست یا جامعه گرا، اسلام گرا و غیره همه را بتوانند بر یک بستر گفت و گو جمع بیاورند و بتوانیم از این گفت و گو پیام روشن و شفافی به نظام تدبیر برسانیم.
وی با اشاره به اینکه تاکنون انجمن های تخصصی نتوانسته اند نقش مناسبی ایفا کنند، اظهار داشت: ما این مسأله را از عصر مشروطیت به بعد داشته ایم که مهارت گفت و گو در جامعه ایرانی بسیار سخت و ضعیف است. گفت و گو به معنای این نیست که من نظراتم را بیان و خودم را معرفی کنیم، گفت و گو در واقع به مفهوم «همشنوی» است. من نمی آیم تا خودم را ارائه کنم و شما خودتان را با من منطبق کنید. من می آیم تا شما را بشنوم و شما می آیید تا مرا بشنوید و از این شنیدن دو طرفه حقیقت تازه ای برای هر دو ما ظاهر شود. گفت و گو مثل یک مبادله است که من چیزی می دهم و از شما چیزی می ستانم و هر دو طرف احساس می کنیم که سود برده ایم.
رنانی یادآور شد: ما جامعه ایرانی این مهارت را بسیار کم داریم و متأسفانه روشنفکران ما از عصر مشروطه به بعد فاقد این مسأله بوده اند و خطاهای بزرگ تاریخی در میان روشنفکران هم در عصر مشروطه و هم بعد از مشروطیت رخ داده است. حتی پیش از انقلاب اسلامی، روشنفکرانی که در انقلاب مشارکت کردند این توانایی را نداشتند و بعد از انقلاب همین جور ادامه پیدا کرده است. دقت کنید که ما این همه گروه های مخالف یا منتقد نظام داریم، هیچ کدام از اینها نتوانسته اند در این 40 ساله یک گفت و گوی مؤثر بین خودشان راه اندازی کنند تا ملت ایران ببیند گروه هایی وجود دارد که قابلیت مدیریت جامعه را داشته باشند و بخواهد به آنها اقبال کند. این ناتوانی هم در حکومت ما هست و هم در گروه های منتقد نظام که 40 سال است نتوانسته اند با هم گفت و گو کنند و به تفاهم برسند.
وی افزود: مسأله سوریه همین بود. پنج شش سال است که جامعه سوریه نابود شده و هنوز روشنفکران و رهبری دینی آن نتوانسته اند با هم گفت و گوی جدی کنند و به یک تفاهم برسند. جوامع در حال توسعه این مشکل جدی را دارند و ما هم داریم. بنابر این مشکل سراسری است؛ از خانواده شروع می شود، تا نظام آموزش، سیاست و غیره. در میان روشنفکران هم این خیلی جدی است که اینها در واقع مهارت لازم برای گفت و گو را ندارند. من در بحث های دیگری عرض کرده ام که البته این مهارت باید از کودکی شکل بگیرد؛ در بزرگسالی امکان شکل گیری آن هست اما خیلی تلاش لازم دارد.
استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان اظهار داشت: خیلی نهادهایی که در ایران شکل نگرفته، مثل احزاب پایدار و با ثبات، نهادهای مدنی بلند مدت، شرکت های بلند مدت چند 10 ساله یا چند 100 ساله ناشی از فقدان این مهارت است. در میان همه انجمن های مختلف علمی و مدنی این مسأله هست و در میان اقتصاددانان هم این مسأله به طور جدی و شاید شدیدتر هست. انجمن علوم سیاسی فعال تر از اقتصادانان و انجمن علوم اجتماعی از هر دو فعال تر است، ولی متأسفانه در میان اقتصاددانان این مشکل و بیماری شدیدتر است.
وی ادامه داد: بنابر این من معضل اصلی را در ناتوانی یا شکست نهادهای مدنی در تأثیرگذاری و ایجاد یک گفت و گوی مؤثر با حاکمان می دانم. روشنفکران اگر نتوانند با حاکمان گفت و گو کنند راهی جز تحول اساسی باقی نمی ماند. بنابر این، من همه آن شکست ها را ناشی از ناتوانی روشنفکران و متخصصان ما در ایجاد یک فضای گفت و گوی جدی و صمیمانه بین خودشان و بعد بین خودشان و حکومت می بینم.
رنانی در پاسخ به سؤالی در خصوص اینکه افراد حاضر به «سواری مجانی» نمی شوند، گفت: اصولا «سواری مجانی» یک ویژگی انسانی است. ما در اقتصاد انتخاب عمومی فصل مفصلی در دوره دکترا درباره این موضوع تدریس می کنیم. این یک ویژگی طبیعی است و در همه جوامع هست و در جامعه ما به علت محدودیت های منابع طبیعی که به طور تاریخی بوده و هم ویژگی روانشناختی ملت ایران که مرحوم بازرگان به «روحیه سازگار ایرانی» تعبیر می کند و خودش را به سرعت سازگار می کند تا هزینه ندهد؛ با مغول ها می سازد که هزینه ندهد. نقد نمی کنیم که هزینه ندهیم و حتی ممکن است مدح کنیم که نفع ببریم.
