رویکرد قاطع و بی‌ملاحظۀ هیئت مذاکره‌کنندۀ جمهوری اسلامی ایران با چین و روسیه برای آمریکایی‌ها و سایر غربی‌ها بسیار غریب بود. تصور اینکه جمهوری اسلامی ایران در اعلام و اعمال دو سیاست متمایز را دنبال می‌کند و تصمیم ندارد مناسبات راهبردی با روسیه و چین را مورد نقد قرار دهد، باور آنها شده بود. اما ناگهان مشاهده می‌کردند این تصور بَرساختۀ رسانه‌ای تا چه اندازه غیرواقعی است. دیپلمات‌های کشوری تنها، از نقد دو قدرت حامی خود در برابر دیگران هیچ پروایی ندارند.
پایگاه خبری جماران: اخیرا کتاب با «راز سر به مهر» به قلم محمدجواد ظریف، علی اکبر صالحی، سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی با موضوع برجام در 6 جلد به نگارش درآمد و توسط انتشارات اطلاعات منتشر شده است.
این مجموعه گزارشی است توصیفی و مستند درباره روند یکی از مهمترین پرونده های تاریخی ایران که می کوشد قرائت ایرانی از برهه ای مهم در سرنوشت معاصر را به تصویر بکشد.
رولت روسی در وین (5)
- رویکرد قاطع و بی‌ملاحظۀ هیئت مذاکره‌کنندۀ جمهوری اسلامی ایران با چین و روسیه برای آمریکایی‌ها و سایر غربی‌ها بسیار غریب بود. تصور اینکه جمهوری اسلامی ایران در اعلام و اعمال دو سیاست متمایز را دنبال می‌کند و تصمیم ندارد مناسبات راهبردی با روسیه و چین را مورد نقد قرار دهد، باور آنها شده بود. اما ناگهان مشاهده می‌کردند این تصور بَرساختۀ رسانه‌ای تا چه اندازه غیرواقعی است. دیپلمات‌های کشوری تنها، از نقد دو قدرت حامی خود در برابر دیگران هیچ پروایی ندارند. در حقیقت این دور از مذاکرات دارای تأثیراتی مهم در ساختار فکری آمریکا بود. سال‌ها قطع رابطه و عدم تماس مستقیم و تنها استناد به روایت‌های ثالث یا جمع‌آوری‌های اطلاعاتی، اجازه نداده بود تجربه‌ای ملموس از رفتار دیپلماتیک نظام سیاسی ایران داشته باشند. شک نبود این دریافت‌ها با دقت بسیار، نه آنچنان‌که در گذشته رسانه‌ها با تغییراتی آنها را منتشر می‌نمودند، بلکه با ذکر جزئیات عینی و دیدی کارشناسانه که وظیفۀ دیپلمات‌هاست، در رأس حاکمیت نظام سیاسی ایالات متحده، کاخ سفید یا کمیته‌های استماع مجالس آن کشور بازگو می‌شد.
- آنها بازی بدی را شروع کرده بودند و انتظار نداشتند خونسردی و مزاح طرف ایرانی را ببینند. مذاکره‌کنندگان ایرانی اصولاً تا این جلسه بسیار جدی برخورد کرده بودند، ولی برای اولین بار روش خود را تغییر داده و به اصرارها و اشارات آنها در برابر ضرورت تسریع در گام برداشتن وقعی ننهادند. وقتی با آن استدلال مضحک، نوع سانتریفیوژهای ایران را در تصور خود محدود به IR-1 کردند، از تمسخر و کنایۀ هیئت ایرانی به طور غیرمنتظره‌ای برافروخته شدند. اشتباه آنها این بود که مانند بازی رولت روسی در تپانچه یک فشنگ گذاشته و با محاسبه و اطمینان آن را برای خودشان چکاندند. آنها اصلاً توقع و تصور نداشتند که طرف ایرانی هم با اراده و قدرت دست به سوی تپانچه خواهد برد. وقتی عزم مذاکره‌کنندگان ایرانی را در این بازی دیدند، مستأصل شدند. آنها البته نمی‌دانستند در ضمیر دکتر ظریف و همکارانش نیز هم‌زمان انقلاب و التهابی برپا بود که چگونه در آستانۀ ورود به اتاق مذاکرات به حداکثرها برسند و مانع پاره شدن زنجیرۀ مذاکرات شوند. لیکن یک مؤلفۀ مهم در تحلیل دکتر ظریف وجود داشت و آن اینکه در صورت انقطاع مذاکره تقصیر شکست، دامن‌گیر جمهوری اسلامی نخواهد بود. حالات روحی و خونسردی ضمیر او و همکارانش نیز ریشه در این باور داشت.
گزینه‌های ایران؟
- بعضی از شما تصور می‌کنید موضوع هسته‌ای، یک موضع سیاست خارجی برای «پنج به‌اضافۀ یک» و یک موضوع سیاست داخلی برای جمهوری اسلامی ایران است و لذا اگر تا 29 تیر به سرانجام نرسد، ایران است که ضرر می‌کند. این بزرگ‌ترین اشتباهی است که می‌کنید. اگر برای شما رسیدن به توافق مهم نیست، برای ما هم مهم نیست. فقط کافی است نگاهی به اوضاع منطقه بیندازید و ببینید دوستان و متحدان شما چه مقدار جنازه تولید کرده‌اند. ما در داخل ایران هیچ مشکلی نداریم، در منطقه هم برندۀ همۀ ماجراهای جاری هستیم. این چه مواضع کودکانه‌ای است که دارید؟ آن زمانی‌که ما می‌گفتیم تا 29 تیر / 20 ژوئیه می‌توان به توافق رسید، مرتباً مصاحبه می‌کردید که «بعید است». از وقتی ما شروع کردیم به گفتن اینکه شاید هم لازم باشد از 30 تیر تمدید کرد، اظهار می‌دارید که خیر تا آن تاریخ باید تمام شود. اگر می‌خواهید به توافق برسیم، باید با هم به‌صورت مشترک کوشش بکنیم نه دشمنی.
- بدون اغراق جملۀ «این تهدید نیست بلکه بیان گزینه‌هایی است که در مقابل ما قرار داده‌اید»، تلخ‌ترین تهدید و هم‌زمان با نزاکت‌ترین عبارت دیپلماتیکی بود که نمایندگان تام‌الاختیار از کشورهای مدعی دیپلماسی کهن می‌شنیدند و دَم برنمی‌آوردند. درک آنچه طی این جلسه در پس ذهن و عمق نگاه آنها وجود داشته، برای ناظری که در فرهنگ و جامعۀ آنها رشد نیافته، دشوار است اما حد و قدر درشتی و تندی واژگانی که دکتر ظریف به‌کار گرفته بود؛ یک واقعیت را هویدا می‌ساخت و آن، اعتماد به نفسِ بالای نمایندگان ایران در مصاف با جمع بزرگ‌ترین قدرت‌های جهانی بود. دکتر ظریف همچنین به فراست دریافته بود برای تغییر در مواضع «پنج به‌اضافۀ یک»، لازم است تصویری از آمال جمهوری اسلامی ایران نسبت به فردو، اراک، غنی‌سازی و سایر مسائل را باردیگر بازگو کند و سپس به قیاس سقف آن خواسته‌ها با میزانی بپردازد که در پیشنهادات آخر آمده بود. او در آخرین جلسات هماهنگی مسئولان امر دستورالعمل‌ها و مجوزهای تازه‌ای دریافت داشته بود و براساس آن تعلیمات مُهره‌های بازی خود را به سرعت به حرکت درمی‌آورد. بررسی مجموعه سخنان وی در این گفتگو که در زمان مقتضی حسب قانون انتشار اسناد وزارت امور خارجه آزاد و منتشر خواهد شد، نسل‌های آینده از محققان را با واقعیت مهم قدرت نرم اما تأثیرگذار دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران آشنا خواهد کرد که چگونه توانست با منطق تهدید کند و با ملاطفت نتیجه بگیرد. آنچه پیوسته طی این دوره خود را نشان می‌داد دو روی سکۀ موفقیت و شکست در مذاکره بود که بارها با سخنان هیئت مذاکره‌کنندۀ ایرانی بر فراز اتاق مذاکره به چرخش درمی‌آمد و هر نوبت بیم و امید به پایان و استمرار مذاکراتی سخت با ایران را در ذهن مخاطبان متجلی می‌ساخت.
ادامه دارد...
کپی شد
