محمدکاظم تقوی مدیر تحقیقات نمایندگی قم مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) گفت: ایشان از جمله در دهه آخر عمر پربرکت خود، علی‌رغم کهولت سن، بیماری‌هایی که برایشان پیش آمد، مشکلات و ناملایماتی که متأسفانه بر ایشان تحمیل شد و غربتی که برای ایشان در حوزه علمیه قم، رقم خورد -با این‌که ایشان فرزندی ارزشمند برای حوزه علمیه قم بود و قریب به هفتاد سال از عمر خود را در این حوزه مقدسه به تحصیل، تدریس، تألیف و اشتغال داشت- به علت بروز مشکلاتی که در مدرس دائمی‌شان در مدرسه فیضه، پیش آمد، به تدریس مکاسب محرمه (مکاسب، بیع و خیارات) در دفترشان اشتغال داشت.
در نخستین سالگرد رحلت آیت‌الله العظمی صانعی، پژوهشکده اندیشه دینی معاصر نشستی با عنوان «شیوه اجتهاد و نواندیشی‌های آیت‌الله صانعی در مکاسب محرمه» برگزار کرد.
به گزارش خبرنگار جماران، حجت الاسلام و المسلمین محمدکاظم تقوی در این نشست گفت: در واقع بدو طفولیت و آموزش‌های مکتب‌خانه‌ای تا پایان، عمر حضرت آیت الله العظمی صانعی وقف علم شد. ایشان از آغاز نوجوانی یعنی حدود نه سالگی به حوزه علمیه اصفهان آمد. در آنجا پنج سال به تحصیل پرداخت و در همان جا نبوغ و برجستگی خود را در میان دوستان و نزد اساتیدش نشان داد. در سال 1330 وارد حوزه علمیه قم شد و سطوح عالیه را تکمیل کرد.
مدیر تحقیقات نمایندگی قم مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) یادآور شد: در یک قرنی که بر حوزه علمیه گذشت و اکنون سال آخر آن را می‌گذراند، دهه سی، دهه اوج شکوفایی علمی ایشان بود و نسل حضرت آیت الله صانعی این توفیق را داشت که در آن دوره، از اساتید برجسته حوزه علمیه قم، استفاده کنند. ایشان پس از تکمیل و اتمام سطوح عالیه، در مقطع خارج فقه و اصول -یعنی بحث‌های تحقیقی و اجتهادی- در درس‌های حضرت آیت الله العظمی بروجردی، شرکت جست و به‌ویژه، قریب به ده سال در درس‌های خارج فقه و خارج اصول امام خمینی(رضوان الله تعالی علیهم اجمعین) حضور یافت.
وی افزود: در آن سال‌ها حوزه علمیه قم از اساتید بزرگواری مانند مرحوم آیت آلله محقق داماد -که آیت الله صانعی از درس‌های ایشان هم بهره برد- و علامه طباطبایی(رضوان الله علیه) در درس‌های قرآنی، تفسیری و فلسفی، بهره‌مند بود و می‌توان فقه قرآن‌محور حضرت آیت الله صانعی، استفاده ایشان از قرآن در فقه و تکیه بر قرآن را متأثر از شخصیت، آراء و آثار علامه طباطبایی دانست؛ همچنان که استادِ محوری و مؤثرترین استاد در شخصیت علمی ایشان، امام خمینی(س) هم یک شخصیت جامع در علوم عقلی و نقلی بود و اتفاقاً فقه ایشان نیز یک فقه قرآن‌محور و قرآنی است.
تقوی اظهار داشت: ایشان در مدت قریب به پنجاه سال، توفیق تدریس محققانه فقه و اصول در مقطع خارج را داشت و حتی سالیانی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در نظام جمهوری اسلامی نیز مناصبی داشت، آن مناصب ایشان را از درس و بحث، جدا نکرد و در کنار درس و بحث حوزوی به مسؤولیت‌های عضویت در فقهای شورای نگهبان و دادستانی کل کشور می‌پرداخت.
آیت الله صانعی نوآوری‌های بسیار زیاد و گسترده‌ای در سراسر فقه داشت
وی ادامه داد: ایشان توانست نوآوری‌های بسیار زیاد و گسترده‌ای در سراسر فقه داشته باشد و در راستای کارآمدی و پاسخ‌گویی فقه به نیازها و پرسش‌های نوبه‌نوی انسان امروز، گام‌های بلندی بر دارد. فقه ایشان یک فقه قرآن‌محور و به‌ویژه نماینده آن چهره شریعت سهله و سمحه شریعت محمدی(ص) بود که خود ایشان بارها این ویژگی را تکرار و بر آن، اصرار می‌کرد. اگر بگوییم فقه حضرت آیت الله صانعی، فقهی بسیار پررنگ و فقه زندگی انسان عصر خودش بود، اصلاً گزافه و مبالغه نیست.
مدیر تحقیقات نمایندگی قم مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) گفت: ایشان از جمله در دهه آخر عمر پربرکت خود، علی‌رغم کهولت سن، بیماری‌هایی که برایشان پیش آمد، مشکلات و ناملایماتی که متأسفانه بر ایشان تحمیل شد و غربتی که برای ایشان در حوزه علمیه قم، رقم خورد -با این‌که ایشان فرزندی ارزشمند برای حوزه علمیه قم بود و قریب به هفتاد سال از عمر خود را در این حوزه مقدسه به تحصیل، تدریس، تألیف و اشتغال داشت- به علت بروز مشکلاتی که در مدرس دائمی‌شان در مدرسه فیضه، پیش آمد، به تدریس مکاسب محرمه (مکاسب، بیع و خیارات) در دفترشان اشتغال داشت.
وی با اشاره به فتاوای آیت الله صانعی، تصریح کرد: ایشان مسائل بسیاری را در این بحث، مطرح می‌کند، از جمله بحث غیبت را مفصل نوشته است که خود، یک کتاب و رساله جداگانه است؛ بحث مفصل فروش سلاح و تجهیزات نظامی به دشمنان دین را مطرح می‌کند و باز در آنجا نگاهی نو ارائه می‌دهد. در بحث حلق لحیه (ریش‌تراشی در مردان) نگاهی تطبیقی دارد و آراء و انظار فقهای اهل سنت را مطرح می‌کند تا استنباط خود را از ادله مربوطه، عرض نماید. بحث رشوه را مطرح می‌فرماید که در این بحث نیز توسعه‌ای می‌دهد و می‌فرماید که رشوه فقط در زمینه محکمه، داوری و قضاوت نیست بلکه در همه شئون، اگر کسی پول ناحقی به عمّال حکومتی و حتی به اساتید مراکز علمی و آموزشی بپردازد تا به ناحق و نادرستی، یک جایگاه علمی را برای او تأیید بکنند، عنوان رشوه را دارد. اینها نشانگر برخورداری ایشان از نگاه‌های وسیع، پویا و روزآمد به فقه است.
تقوی افزود: ایشان در بحث سبّ مؤمن و غیبت، نگاهی انسانی و انسان‌محور را ارائه می‌کند و سبّ را مختص مؤمن نمی‌داند، بلکه براین باور است که سبّ و ناسزا گفتن هیچ انسان محترمی جایز نیست؛ چنانکه غیبت از هر انسان محترمی، حرام است و به مؤمن به معنای شیعه یا مسلمان، اختصاص ندارد.
آیت الله صانعی عمر خود را وقف فقه اهل محمد (علیهم السلام) کرد
وی در پایان گفت: رحمت و رضوان الهی به روح این فقیه محقق نواندیش و مرجع نوآور که عمر خود را وقف فقه اهل محمد(علیهم السلام) کرد و تمام دغدغه و تلاشش این بود که با استفاده از سرمایه گران‌قدر و بیش از هزارساله فقهای بزرگوار(رضوان الله علیهم اجمعین) که همواره از آنان به بزرگی، احترام و اکرام، یاد می‌کرد، اما با استفاده درست، محققانه، آزادانه و آزادمنشانه از سرچشمه اصلی فقه - که قرآن، سنت و سیره گفتاری و رفتاری پیامبر و آل پیامبر (علیه و علیهم السلام) است- یک فقه قرآن‌مرکز، انسان‌محور و پاسخ‌گو به نیازها و پرسش‌های انسان امروز داشته باشد.
