اطلاعات بدون رعایت طبقه‌بندی از بسته‌ترین لایه‌های امنیت ملّی کشور عبور کرده و تبدیل به سناریوسازی‌های رسانه‌ای برای مذاکره‌کنندگان می‌شد. در مواردی متعدد علیه مذاکره‌کنندگان پرونده‌سازی شده بود، و دغدغۀ اصلی دکتر ظریف عزت و آبروی اندک همکارانی بود که در مذاکرات او را همراهی میکردند. تأسف برانگیزتر آن بود که از مشاهدۀ بعضی تیترها یا مطالب روزنامه‌ها، به‌راحتی می‌شد حدس زد چه مطلبی را از کدام سطر و بند کدام گزارشِ مذاکره‌کنندگان برداشته‌اند.
پایگاه خبری جماران: اخیرا کتاب با «راز سر به مهر» به قلم محمدجواد ظریف، علی اکبر صالحی، سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی با موضوع برجام در 6 جلد به نگارش درآمد و توسط انتشارات اطلاعات منتشر شده است.
این مجموعه گزارشی است توصیفی و مستند درباره روند یکی از مهمترین پرونده های تاریخی ایران که می کوشد قرائت ایرانی از برهه ای مهم در سرنوشت معاصر را به تصویر بکشد.
جماران هر شب بخش هایی جذاب از این کتاب را منتشر می کند:
جلد دوم : از توافق موقت تا اتاق نگارش
ابهام‌ها چه بود؟
-
پس از توافق بر سر برجام که گستره‌ای پُردامنه از ابهامات و اتهامات دربارۀ مذاکرات هسته‌ای رواج یافت، دو ابهام اساسی از آن موارد دربارۀ توافق موقت ژنو از سوی منتقدانِ مذاکراتِ منتهی به برجام طی سال‌های اخیر مطرح شده است. نخست آنکه، این توافق مسیر توسعۀ فناوری برنامۀ هسته‌ای ایران را برای یک مقطع شش‌ماهه متوقف کرد و دیگر اینکه، با پذیرش توقف موقت غنی‌سازی 20 درصد از سوی ایران، یک گام به عقب برداشته شد.
پاسخ رهبری به نامۀ رئیس جمهور
-
به‌نظر می‌رسید یک شتاب‌زدگی در برخی محافل داخلی وجود داشت که تصور میکردند، امور به همان سرعتی دنبال خواهد شد که در فاصلۀ شهریور تا آذر 1392ش، پیش رفت. این پیش‌بینی در سیاست داخلی پُرالتهاب آن دوره، به بی‌اعتمادی، حسادت و رقابت سیاسی دامن زد و آفتی در تمامی مسیر مذاکره بود. دکتر ظریف از آغاز نگران چنین وضعیتی بود و لذا وقتی پس از انتخاب دکتر روحانی، طرح جامع دیپلماسی برای مذاکرات هسته‌ای را خدمت ایشان تقدیم کرد، به صراحت به این مهم توجه داده بود که دو گام نهایی باید پیش از ورود به مذاکره برداشته شود: یکی بازسازی تدریجی اجماع داخلی پیرامون اهداف، روش‌ها و نتایج مذاکره و دیگری جلوگیری از اقدامات تخریبی جناحی داخل کشور برای اجماع داخلی و وفاق ملّی.
گزاره‌برگ آمریکا
- آنچه قابل تأمل و تعمق برای نسل‌های آتی است، این نکته به‌غایت مهم است که به‌رغم آنکه هیئت ایرانی قبل از انتشار گزاره‌برگ طرف آمریکایی، برای خبرنگاران ایرانی جلسه توجیهی گذاشته و آنان را صادقانه نسبت به جزئیات توجیه کرده بود، اما وقتی گزاره‌برگ آمریکایی‌ها توزیع شد، حتی یک عضو گروه رسانه‌ای اعزامی و همراه هیئت، با توجه به اطلاعاتی که در اختیارشان گذاشته شد بود از آمریکایی‌ها نپرسید «چرا روایت شما با توضیحات مندرج در نص توافقنامه و اظهارات مقامات ما تناقض دارد؟»
- دکتر ظریف و همکارانش از همان ابتدا معتقد بودند، باید درون کشور برای دو سناریو برنامه‌ریزی کرد و آماده بود تا بسته به شرایط هر دو را به‌خوبی پیش برد. در صورت موفقیت که فبها؛ ولی در وضعیت عدم موفقیت، نباید ایران مسئول شکست معرفی شود، تا منافع بلندمدت ملّی کمتر آسیب بیند. درحقیقت برای افکار عمومی داخلی و جهانی، باید طرف مقابل مسئول شکست تلقی گردد. بدیهی بود به همان میزان هم نباید بهانه به‌دست طرف مقابل داد که از صحبت، مانور، بازی رسانه‌ای، اخبار و اطلاعاتِ طرف ایرانی دست‌مایۀ لازم را به کف آورد و برای تصویرسازی از مسئول شکست مذاکرات، ایران را به‌عنوان یک طرف غیرمنطقی و غیرمعقول معرفی کند.
- در کمال ناباوری و تأسف همان تحلیل‌ها و پایه‌های استدلالی برای سناریوهای احتمالی شکست و بازی مقصر‌سازی، به‌گونه‌ای غریب درز پیدا می‌کرد و در صحنۀ تنازعات سیاست داخلی دست‌مایۀ دعوای رسانه‌ای می‌شد؛ و مذاکره‌کنندگان مجبور بودند، حتی در جلسات بسته با این وضعیت برخورد کنند و دَم برنیاورند. اطلاعات بدون رعایت طبقه‌بندی از بسته‌ترین لایه‌های امنیت ملّی کشور عبور کرده و تبدیل به سناریوسازی‌های رسانه‌ای برای مذاکره‌کنندگان می‌شد. در مواردی متعدد علیه مذاکره‌کنندگان پرونده‌سازی شده بود، و دغدغۀ اصلی دکتر ظریف عزت و آبروی اندک همکارانی بود که در مذاکرات او را همراهی میکردند. تأسف برانگیزتر آن بود که از مشاهدۀ بعضی تیترها یا مطالب روزنامه‌ها، به‌راحتی می‌شد حدس زد چه مطلبی را از کدام سطر و بند کدام گزارشِ مذاکره‌کنندگان برداشته‌اند.
مذاکرات نیل به اجرای توافق
- دیدگاه رئیس هیئت ایرانی در خصوص مشارکت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این فرایند نیز از همان ابتدا به روشنی ابراز شد. بدین‌‌ترتیب که کشورهای «پنج به‌اضافۀ یک» مسیر اجرای روشن توافق را با فراخوانی بی‌مورد کارشناسان آژانس و طرح ابهامات تازۀ فنی، گسترش دایرۀ مباحث اجرایی ــ عملیاتی به ساحت الزامات و آیین‌نامه‌های یک نهاد فنی ــ تخصصی منوط نکند، که در تصمیم‌گیری‌ها تابع اقتضای فضای سیاسی و بوروکراسی خود است.
- گروه «پنج به‌اضافۀ یک» در تفسیر توافق بیان داشت تعهد به عدم داشتن تأسیسات بازآوری شامل تأسیسات مربوط به مراحل مختلف بازفراوری و عدم استقرار Hot Cell در رآکتور اراک است. در این زمینه هم طرف ایرانی اعلام کرد این موارد را به‌عنوان موارد اضافه بر متن نمی‌پذیرد.
تولد عالی‌جناب IR-8
- در واقع گروه برای آنچه بر روی زمین بود مذاکره میکردند. به تعبیر طنزِ ماجرا، آن‌گونه‌که یکی از دیپلمات‌های غربی بعد از پایان کار گفت «این هم روش شماست که وقتی همه چیز قطعی می‌شود، از داخل کلاه خود شعبدۀ دیگری نشان می‌دهید. الان هم یک لولۀ بزرگ و بلند گذاشته و می‌گویید: بفرمایید این هم عالی‌جناب IR-8؛ حالا بعد هم توی چشم ما نگاه می‌کنید و می‌گویید، قابل تحسین نیست؟»
- به‌یک جمله، دکتر ظریف و مذاکره‌کنندگان خون دل می‌خوردند، ولی راه را می‌کوبیدند و سانتیمتر به سانتیمتر پیش می‌رفتند، بلکه تا حد توان خود، آنچه تولد می‌یافت و روی زمین می‌نشست را تثبیت و زمین مذاکره را هموار کنند.
ادامه دارد...
