پایگاه خبری جماران: در چند روز گذشته انتشار عکسی از سفرای دو کشور روسیه و انگلیس در سفارت روسیه واقع در تهران خبرساز شد. تصویری که برخی رسانه ها آن را با عکس رهبران سه کشور انگلیس، آمریکا و شوروی در جریان جنگ جهانی دوم در کنفرانس تهران مقایسه کرده اند.
برای بررسی بیشتر معنای عکس اخیر و همچنین ریشه های تاریخی آن، خبرنگار جماران به سراغ یکی از دیپلمات های برجسته پیشین، یک مدیر سابق وزارت امور خارجه و یکی از اساتید تاریخ کشور رفته و نظر آنها را جویا شده است.
قاسم محبعلی، مدیرکل اسبق خاورمیانه وزارت امور خارجه در گفت و گو با خبرنگار جماران گفت: ما ایرانیان چه در سطح افکار عمومی و چه در سطح برخی رهبران سیاسی خودمان همواره احساس خاصی می کنیم و با انتشار یک عکس هم ممکن است فکر کنیم تحقیر شده یا در گامی فراتر در معامله ابرقدرت ها داد و ستد شده ایم.
وی افزود: ایران کشور بزرگی است و در قدرت ذاتی ایران چنین امری ممکن نیست ولی این مشکل در برخی رهبران سیاسی ما وجود دارد که به دلیل شکست هایی که بعضا خورده اند و ناکامی هایی که داشته اند هم خود و هم افکار عمومی ایران را دچار ترس و دلهره کنند.
او بیان کرد: این اشتباه از جانب مسئولانی که روسیه را دوست راهبردی ایران بپندارند همواره وجود داشته است. در حالی که روسیه یک قدرت ژئوپولتیک است که چون در همسایگی ایران به سر می برد یک تهدید بالقوه سرزمینی برای ما و کشورهای آسیایی نظیر قفقاز و آسیای میانه محسوب می شود. از دوره تزارها و شوروی سابق تا امروز این سیاست روسیه تغییر نکرده است.
محبعلی گفت: وقتی سیاست خارجی توازن نداشته باشد، باعث می شود که با یک طرف درگیر و به طرف دیگر یعنی همان روسیه وابسته شویم و این سیاست اشتباهی است که بعضا در دیپلماسی ما اتخاذ شده است.
او اظهار کرد: واکنش های افراطی به این عکس کار درستی نیست. همانطور که سفیر روسیه هم اشاره کرده، آنها چنین تصور تحقیرآمیزی با انجام این کار نداشته اند و صرفا می خواستند به یک واقعه تاریخی کشور خود اشاره کرده باشند. بنابراین الزاما نمی خواستند این پیغام را برسانند که ایران همچنان سرزمین مناسبی برای نفوذ و بازی آن دو قدرت بزرگ است.
وی در پایان گفت: همانطور که سفیر روسیه اشاره کرده، این کار برای یادآوری یک واقعه تاریخی بوده است. از این رو، صندلی میان این دو سفیر نیز صندلی آمریکا به عنوان قدرت اول جهان است. میشود این سوءتفاهم را هم داشت که روس ها می خواهند این پیغام را بدهند که تحولات منطقه حاصل از تفاهمی است که دو طرف دیگر باید با روسیه داشته باشند و آنها بدون حضور روسیه نه می توانند آینده ایران و مسائل با این کشور را حل و فصل کنند نه تحولات منطقه را. هرچند سفیر روسیه این موضوع را رد کرده است.
فریدون مجلسی در گفت و گو با جماران درباره عکس حاشیه ساز سفرای انگلیس و روسیه که به نوعی یادآور عکس سه رهبر شوروی، آمریکا و انگلیس در جریان جنگ جهانی دوم است، گفت: در واقع باید گفت که سفرای این دو کشور بسیار کار دیپلماتیک و متمدنانه ای انجام داده اند و این کار آنها هیچ ارتباطی به ایران و افکار توسعه پندارانه رایج در اینجا ندارد. این مسأله همچنین هیچ گونه رابطه منطقی با این نگاه ندارد که به عنوان مثال این کشورها قصد دارند دوباره ایران را اشغال کنند و... .
هرگونه برداشت افراطی از این عکس مردود است
وی افزود: این یک کار نمادین بود و به خود این کشورها مربوط است. سفیر انگلیس می تواند به دیدار سفرای کشورهای دیگر رود به ویژه سفیر کشور روسیه، که روابطی قدیمی تر و قوی تر از سایر ممالکت با آن دارد. آنها درواقع با انتشار نمادین این عکس دورانی را یادآوری کرده اند که با یکدیگر در جنگ، متفق بوده و بزرگترین تصمیمات را در همین صندلی ها و همین ساختمان گرفته اند. تصمیماتی که به موجبش پیروز و موفق شدند.
این دیپلمات سابق ادامه داد: این عکس می تواند به نوعی نوید دهنده یا آرزومند این باشد که کدورت های میان این کشورها برطرف شود. صندلی خالی میان این دو سفیر نیز می تواند نشان گر این باشد که طرفین سعی کرده اند تا شأن آمریکا را حفظ کنند. هرگونه برداشت افراطی که در برخی روزنامه ها علیه این اقدام صورت گرفته است، از اساس مردود است. متاسفانه عده ای تلاش می کنند تا هر موضوعی را به خود مربوط سازند و زمینه های دشمنی را با کشورهای دنیا بیش از پیش فراهم کنند.
این عکس و مفهوم آن هیچ ارتباطی با ایران و جمهوری اسلامی ندارد
او معتقد است: این کار بسیار دیپلماتیک و معنادار بود و دوستی های گذشته این کشورها را یادآوری کرد و تنها معنایی که می توان از آن برداشت کرد، آرزومندی برای تجدید آن دوستی ها و همکاری های سیاسی میان این کشورها است. بازهم قابل ذکر است که این عکس و مفهوم آن هیچ ارتباطی با ایران و جمهوری اسلامی ندارد.
مجلسی در پایان گفت: امیدوارم کسانی که هر موضوعی را به موضوع دیگر ربط می دهند و تفسیرهای غیرمعقول ارائه می دهند دست از این اقدامات خود بردارند. بالاخره یک روز باید بساط تفکرات توطئه اندیشانه از این کشور برچیده شود.
از سوی دیگر، محسن بهشتی سرشت تاریخ پژوه و استاد دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار جماران درباره انتشار این عکس و ارتباطش با ریشه های تاریخی آن گفت: متاسفانه پس از انتشار این عکس، یکی از دوستانم که عضو هیأت علمی دانشگاه هم است تحلیلی را برایم فرستاد که کاملا اشتباه بود. به بهانه این عکس و از زبان وزیر امور خارجه، مطالبی علیه روسیه بیان شده است.
تفسیر عکس سفرای روسیه و انگلیس دقیق نیست
وی افزود: به نظرم این نوع مطالب به بهانه یک عکس، کار جریان های مشکوکی است که در این شرایط سخت تاریخی ایران می خواهند دروازه های جنگ را به روی ایران بگشایند. قابل انکار نیست که بحث روابط ایران و روسیه جای تحلیل و حرف و حدیث زیاد دارد ولی اینکه مرموزانه بگویند روس ها می خواهند با انتشار این عکس ما را تحقیر کنند، جای تأمل دارد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه تفسیر عکس سفرای روسیه و انگلیس دقیق نیست، گفت: من از این عکس چنین برداشتی ندارم. دو سفیر آمده اند و در همان ایوان تاریخی عکس گرفتند و صندلی میان شان هم خالی است به این دلیل که در شرایط کرونا همانطور که ما فاصله ها را رعایت می کنیم، آنها نیز همین کار را کرده اند. اگر در کنار عکس منتشر شده، عکس تاریخی چرچیل و روزولت و استالین را می گذاشتند، می شد چنین برداشت کرد که آنها می خواستند آن دیدار را یادآوری کنند.
موضع گیری های آتشین علیه روسیه آن هم در این شرایط کار درستی نیست
وی بیان کرد: حتی اگر سفرای روس و انگلیس واقعا هم چنین قصدی داشته اند باید در سطح خودشان با آنها برخورد کرد. اینکه عده ای در چنین شرایط حساسی دریچه های جنگ طلبانه را به روی کشور باز کنند، بسیار مشکوک است. مگر اینکه شواهد و دلایل دیگری وجود داشته باشد که این دو سفیر قصد تحقیر ملت ایران را داشته اند. این نیز بسیار بعید است. به فرض هم که سفیر روس چنین نیتی داشته است، در اینجا شخص سفیر محکوم است و موضع گیری های آتشین علیه روسیه آنهم در این شرایط کار درستی نیست.
بهشتی سرشت افزود: عکس تاریخی رهبران سه کشور انگلیس و آمریکا و روسیه در تهران، در تاریخ ما ثبت شده و یکی از وقایع مهم تاریخ معاصر ما است. این عکس مربوط به اواخر جنگ جهانی دوم بود، زمانی که شکست های پی درپی آلمان رخ می داد و این افراد در جای دیگری نمی توانستند دورهم جمع شوند و تهران به دلیل نزدیکی به شوروی، جای امنی محسوب می شد. در واقع سه رئیس جمهور درگیر جنگ در سفارت شوروی واقع در تهران دورهم جمع شده بودند تا برای بعد از فروپاشی آلمان و نابودی هیلتر هم اندیشی کنند. آنقدر مغرورانه هم آمده بودند که حتی شاه ایران هم اطلاعی از حضور آنها نداشت.
عده ای بسیار حساب شده عکس مذکور را بزرگنمایی می کنند
او بیان کرد: آن عکس نشان دهنده تحقیر ایران بود و بعد از آن هم برای اینکه به ایران بهایی داده باشند لقب پل پیروزی به ایران دادند. پل پیروزی صرفا مربوط به خط راه آهن جنوب به شمال ایران نبود، بلکه به همین نشست رهبران سه کشور درگیر جنگ در تهران مربوط می شد. اینکه دو سفیر در مقطع کنونی به یاد آن دوران کنارهم بنشینند و عکس یادگاری بگیرند نمی تواند به منزله توهین یا تحقیر ملت ایران باشد. مگر اینکه خود ما چنین برداشتی را القاء کنیم. ما نیازمند سیاستمدارانی شبیه قوام السطنه هستیم. او کسی بود که با هوشمندی روس ها را مجبور به خروج نیروهایش از کشور کرد. البته شرایط جهانی هم به این موضوع کمک کرد.
وی در پایان گفت: در این اوضاع شکننده که شرق کشور تحت خطر طالبان قرار گرفته و کرونا، تحریم ها و مشکلات اقتصادی دامن کشور را گرفته و دولتی جدید روی کار آمده، عده ای بسیار حساب شده مسائلی نظیر عکس مذکور را بزرگنمایی می کنند. نباید گذاشت عده ای با شلوغ بازی کشور را در معرض یک جنگ جدید قرار دهند. در دنیایی که همه ما را تنها گذاشته اند فعلا روسیه و چین کج دار و مریض کمک هایی می کنند و نباید گذاشت گروهی مسائل را به نفع آمریکا و اسرائیل پیش ببرند.
هر اتفاقی در جامعه با واکنش های گسترده در فضای مجازی روبه رو می شود
از سوی دیگر یک حقوقدان و کارشناس حوزه رسانه نیز در گفت و گو با جماران به بررسی واکنش کاربران مجازی در این باره پرداخت.
کامبیز نوروزی گفت: یک مشکل بسیار جدی در ایران وجود دارد که باعث می شود فضای موجود در وب و شبکه های اجتماعی نسبت به انواع و اقسام مسائلی که در سطح جامعه می گذرد، واکنش های آتشین و بسیار فعالی نشان دهد.
وی افزود: موضوع تنها در این مساله خلاصه نمی شود و هر اتفاقی که در جامعه می افتد از خبر یک سرقت یا قتل، تا مسائل بین المللی مربوط به ایران، مسائل اقتصادی، ترکیب کابینه و ... ما را با واکنش های گسترده در فضای مجازی روبه رو می سازد.
صداوسیما اعتبار خود را از دست داده است
این کارشناس حوزه رسانه ادامه داد: این موضوع عوامل بسیار مهمی دارد. یکی اینکه رسانه های رسمی و حرفه ای در ایران از کارکرد واقعی خود افتاده اند و اغلب مردم دیگر کاری با رسانه های رسمی کشور ندارند. صداوسیما نیز اعتبار خود را به طور کامل از دست داده است. به این دلیل که اصل بی طرفی را در انتشار اخبار را رعایت نمی کند و عمدتا نقش یک تبلیغات چی ناشی را بازی می کند و مردم هم این را خیلی خوب می فهمند.
او بیان کرد: مطبوعات نیز به دلیل فشارهای سیاسی و اقتصادی و عوامل دیگر تیراژ پایینی پیدا کرده اند و مردم برای اطلاع از گزارش ها و خبرها دیگر مراجعه ای به مطبوعات ندارند. از طرف دیگر میان قدرت و مردم هم شکاف عمیقی افتاده است و اعتماد عمومی به ساختار قدرت در کشور کاهش ملموسی پیدا کرده است. همه این ها باعث می شود مردم خودشان در فضای مجازی نظام خاصی از گردش اطلاعات را راه اندازی کنند که الزاما حرفه ای و تخصصی نیست.
آزادی بیان جزو حقوق ذاتی اشخاص است
وی اظهار کرد: به مردم نمی توان خرده ای گرفت. زیرا آزادی بیان جزو حقوق ذاتی اشخاص است. نمی توان به مردم گفت ننویسند. چنین توقعی هم غیرعملی است و هم نقض آزادی بیان اشخاص است. هر کس حق دارد هر مطلبی را هر کجا که خواست بنویسد و تنها کافی است که توهین نکند و افترا نزند. مسئولیت اصلی بر عهده نظام سیاسی است که به دلیل بی توجهی عمیق و گسترده به فضای رسانه ای و بسته نگه داشتن آن، مانع از این شده که نظام گردش اطلاعات به شکل حرفه ای حرکت کند.
نوروزی گفت: در همین گفت و گوهایی که پایگاه جماران با برخی کارشناسان حوزه بین الملل گرفته است، این افراد به عنوان متخصص گفته اند که آنچه از این عکس برداشت شده، نادرست است و اساسا آن معنایی را که در فضای مجازی به آن اشاره شده است، نمی دهد. اگر رسانه های رسمی کشور اعتبار و مرجعیتی برای مردم داشتند، اکثر کاربران به حرف متخصصین گوش می دادند. اما به جهت اینکه فضای رسمی رسانه ای کاملا بی اعتبار شده است، کسی دیگر حرف های تخصصی کارشناسان را نمی شنود. همانطور که گفتم این موضوع نیز منحصر به عکس دو سفیر روسیه و انگلیس نیست و در تمام مسائل، ما دچار این مشکل هستیم و مسئولیت آن هم برعهده سازمان ها و جریاناتی است که تمام همت خود را در از بین بردن یا محدودکردن گردش اطلاعات در کشور گذاشته اند.
