یک استاد حوزه گفت: اینکه امام فرمودند میزان رای ملت است، تفسیرش این است که اکثریت مردم باید در صحنه باشند تا بتوانیم بگوییم حکومت دینی و اسلامی است. از اینجا نقش و اهمیت حضور حداکثری مردم روشن می شود.
آیت الله محسن غرویان در گفت و گو با خبرنگار جماران درباره نقش مردم در اندیشه حکومتی حضرت امام خمینی(ره) گفت: از مجموعه آثار و افکار و اندیشه های حضرت امام می توان چنین برداشتی داشت که مساله حکومت از نظر ایشان مانند مساله اقامه نماز جمعه است. نمازجمعه عبادتی است که حضور مردم در آن به عنوان جزیی از مشروعیتش مطرح است.
امام همیشه نگاهشان این گونه بود که رای و اظهارنظر و انتخاب حق مردم است
وی افزود: اگر یک امام جمعه عادلی بگوید می خواهد نمازجمعه را بدون حضور مردم اقامه کند، از نظر شرعی مشروعیت ندارد. حکومت هم همینطور است. یعنی نقش مردم و حضورشان در حاکمیت و حکومت اسلامی موثر است. همانطور که تا مردم نباشند، امام جمعه عادل نمی تواند نمازجمعه برگزار کند. شارع مقدس نماز جمعه را بدون حضور مردم مشروع نمی داند، حکومت نیز این گونه است.
او ادامه داد: اینکه امام فرمودند میزان رای ملت است، تفسیرش این است که اکثریت مردم باید در صحنه باشند تا بتوانیم بگوییم حکومت دینی و اسلامی است. از اینجا نقش و اهمیت حضور حداکثری مردم روشن می شود. نکته دیگر اینکه، امام همیشه نگاهشان به مردم این گونه بود که آنها ذی حق هستند و رای و اظهارنظر و انتخاب حق مردم است و کسی نمی تواند این حق را از مردم بگیرد. به بیان دیگر، اسقاط حقوق مردم حرام است و رای دادن و انتخاب کردن حقی است که خداوند برای مردم قرار داده و باید زمینه های استیفاء حق مردم در نظام اسلامی فراهم شود.
حضرت امام، مصلحت را قانون کردند
آیت الله غرویان گفت: به نظرم ضروری است که ما توجه دوباره ای به نکاتی که بیان شد در اندیشه امام داشته باشیم. مشخصا اشاره ای به مجمع تشخیص مصلحت نظام دارم. حضرت امام عنصر مصلحت را در قوانین ما وارد کردند. امروزه می بینیم که برخی آقایان می گویند شورای نگهبان نباید نظر به مصلحت داشته باشد و تنها باید قانون را ملاک قرار دهد. غافل از اینکه حضرت امام، مصلحت را نیز قانون کردند. بدین معنا که نگاه ما باید به مصلحت هم به عنوان قانون باشد و این گونه نیست که مصلحت سنجی خارج از قانون باشد.
او ادامه داد: فلسفه تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام این بود که اعضای این مجمع بنشینند و شور کنند و مصالح ملی و مصلحت جامعه را درنظر بگیرند و تصمیمشان بر اساس مصلحت تبدیل به قانون شود. بنابراین نباید فکر کنیم اگر مصلحت را رعایت می کنیم خارج از قانون قدم برمی داریم. مجتهد واقف به زمان و مکان، مجتهدی است که مصالح مردم و جامعه را در دنیای امروز درنظر می گیرد و بر اساس اصول و مبانی فقهی استنباط و اجتهاد کرده و متناسب با اقتضای زمان و مکان، آنچه امروز به مصلحت جامعه است، ارائه نماید. دیدگاه حضرت امام این گونه بود.
اعضای شورای نگهبان باید از نقدهای عالمانه و نظرات استقبال کنند
این استاد حوزه بیان کرد: امام بیشتر احکام حکومتی را که صادر می کردند و نظراتی را که می دادند به لحاظ عنصر زمان و مکان بود و دایره احکام را توسعه دادند و این چنین نبود که صرفا در امور حسبیه قائل به بسط ید فقیه باشند. ایشان تمام شئون و اختیاراتی را که امام معصوم یا پیغمبر در جامعه اسلامی داشتند برای ولی فقیه قائل بودند و می گفتند که در عصر غیبت، فقیه این بسط ید را دارد که مصالح مسلمین را با حفظ اصول و حدود در نظر بگیرد و شرایط زمان و مکان را لحاظ کند. در این دیدگاه حضرت امام نیز بازهم مصالح ملت و مصلحت اکثریت جامعه لحاظ می شد. همه این ها وقتی از زبان حضرت امام مطرح می شد، جنبه قانونی داشت.
آیت الله غرویان در واکنش به این برداشت که عده ای نقد به شورای نگهبان را تضعیف آن شورا تلقی می کنند، گفت: فکر نمی کنم هیچکدام از اعضای شورای نگهبان قائل به این باشند که نظراتی که می دهند را نمی شود نقد علمی و فقهی کرد. حتی این روزها می بینیم که اعضای این شورا در حال انتقاد از همدیگر هستند. این خود بهترین دلیل است که اعضای شورای نگهبان عملکرد خود را قابل نقد می دانند و این کار را انجام می دهند. بنابراین روشن است که اعضای شورای نگهبان باید از نقدهای عالمانه و نظرات استقبال کنند.
سیاست ها نباید به گونه ای باشند که مردم احساس کنند دستشان در مسأله انتخابات بسته شده است
وی افزود: امروز می بینیم که حضرت آیت الله جوادی آملی در این زمینه نظرات و ملاحظاتی دارند. ایشان می فرمایند مردم پشتوانه حکومتند و حضرت امام هیچ گاه خود را از مردم جدا نمی دانستند. این ها بدین معناست که باید سیاست ها و روش حکومت داری به گونه ای باشد که بین مردم و حاکمیت، مردم و دولت فاصله ای نیفتد و مردم احساس نکنند که برای آنها در جای دیگری تصمیم گیری می شود یا برای آنها در جای دیگری انتخاب صورت گرفته است. این احساس بسیار خطرناک است. باید میان مردم و حاکمیت اعتماد و شفافیت باشد. مردم باید با رغبت پای صندوق بیایند و به کسانی که تشخیص داده اند می توانند مشکلات کشور را از حیث داخلی و بین المللی حل کنند، رای دهند. این افراد باید در دسترس مردم باشند و جامعه ببیند که قدرت انتخاب دارد.
این استاد حوزه اظهار کرد: سیاست ها نباید به گونه ای باشند که مردم احساس کنند دستشان در مسأله انتخابات و مسائل سیاسی و اجتماعی بسته شده است. امروز کسانی که نظراتی را در قبال عملکرد شورای نگهبان بازگو می کنند، اکثرا جزو اشخاصی هستند که از سر دلسوزی نقدی یا نظری را بیان می کنند. بله اگر کسی بخواهد غرض ورزانه برخورد کند، این کار نادرستی است ولی اظهارنظرها و نقدهای عالمانه و مستدل و فقیهانه و حکیمانه هیچ اشکالی ندارد و قطعا اعضای شورای نگهبان نیز از این موضوع استقبال می کنند.
تاکید بر اینکه میزان رای ملت است بسیار مهم است
آیت الله غرویان با اشاره به اینکه نظریات درباره خالص سازی و انقلابی گری مختلف است، گفت: هرکسی از دیدگاه خاص خود این دو را تعریف می کند. این مسائل جزو مواردی نیست که هرکس به سلیقه خود ارائه کند. باید به همان اصول و معیارهایی برگردیم که امام رضوان الله تعالی علیه بیان کردند. خیلی از نظراتی که مطرح می شود، سلیقه ای بوده و با اندیشه حضرت امام فاصله دارد. کلی گویی ها و بیان سلیقه ها دردی را دوا نمی کند. به هرحال این ها نیاز به بحث های کارشناسی بیشتری دارد. اشخاص باید با مستدل و بر مبنای اندیشه امام معیارها را بیان کنند.
وی با بیان اینکه امام سه میراث مهم برای جامعه ما باقی گذاشتند، گفت: نخست، مربوط به حضور مردم در صحنه است. مردم باید در صحنه حاضر باشند و نسبت به مسائل بی تفاوت نباشند و مسئولین هم باید به این نکته توجه داشته باشند که زمینه حضور حداکثری مردم را فراهم کنند. این نقش مردم و تاکید بر اینکه میزان رای ملت است برای ما بسیار مهم است.
باید مصلحت، منافع ملی و سرنوشت ملت مورد توجه و اهتمام باشد
میراث دوم مربوط به شناخت مصلحت است. امروز باید مصلحت، منافع ملی و سرنوشت ملت مورد توجه و اهتمام باشد و مسائل حزبی و گروهی، ثروت، قدرت و منافع شخصی هرگز در اندیشه حضرت امام جایگاهی نداشت و ایشان صاحب اصلی انقلاب و نظام و این حکومت را مردم می دانستند و می فرمودند ما بر سر سفره پهن شده توسط ملت نشسته ایم. به هرحال، در همه جا این ملت هستند که این نظام را حفظ کرده و می کنند. امروز هم باید قوانین، سیاستگذاری ها و برنامه ها در جهت منافع ملت باشد.
او در پایان گفت: نکته سومی که ما می توانیم در راستای میراث امام از آن یاد کنیم، تعامل و اخلاق در رفتارهای سیاسی و اجتماعی است. ما باید جامعه را به سمت محبت، دوستی و انسجام و وحدت پیش ببریم. همچنین نسبت به جهان معاصر، سیاستگذاری ما در عرصه دیپلماسی جهانی باید به گونه ای باشد که ملت ما منزوی نشود. و باید راه تعامل و گفت و گو با شرق و غرب عالم باز باشد. اگر رفتارهای ما طوری باشد که دنیا ما را منزوی کند، آن وقت ضررهای بسیار زیاد سیاسی و اقتصادی متوجه ملت خواهد شد. به هرحال رعایت اخلاق، ادب و احترام در روابط اجتماعی از درس های بزرگ حضرت امام است و خداوند به ما توفیق دهد که بتوانیم این میراث گرانبها را پاس بداریم.
