پایگاه خبری جماران: نقش پررنگ اتحادیه اروپا در روند بازگشت آمریکا به برجام بر کسی پوشیده نیست. به نظر می رسد همانطور که کشورهای اروپایی پس از خروج ترامپ از برجام در این توافق باقی ماندند، امروز نیز می توانند نقش موثری در تشویق رئیس جمهور آمریکا برای بازگشت به برجام ایفا کنند.
در همین رابطه، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه معتقد است که فرصت بازگشت به برجام محدود است و شاید اگر زمان بگذرد فرصتی برای احیای برجام باقی نماند.
قاسم محبعلی در گفت و گو با خبرنگار جماران، درباره مواضع اخیر اتحادیه اروپا درباره برجام گفت: اتحادیه اروپا از ابتدا یعنی از سال 1382 ابتکار مذاکرات هسته ای با ایران را در دست داشته است و در دولت آقای خاتمی نیز یک بار به توافق رسیدند اما متاسفانه با پایان دولت ایشان، این توافق شکسته شد و بعد از آن نیز علیرغم اینکه پرونده ایران به شورای امنیت فرستاده شد، اتحادیه اروپا همچنان مصمم به حل و فصل دیپلماتیک مناقشه هسته ای ایران بود.
وی افزود: پس از خروج ترامپ از برجام هم، اتحادیه اروپا علیرغم اینکه نتوانست اقدام قابل توجهی در قبال تعهداتش انجام دهد ولی در توافق باقی ماند و برجام را با کمک روسیه و چین و ایران حفظ کرد. امروز نیز اروپا خواستار بازگشت آمریکا به برجام شده و آقای ظریف از مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خواسته تا پادرمیانی کرده و با وساطت در گفت و گوهای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا، شرایط لازم را برای بازگشت آمریکا به برجام فراهم آورد.
شاید اگر زمان بگذرد فرصتی برای احیای برجام باقی نماند
این تحلیلگر مسائل بین المللی با بیان اینکه فرصت بازگشت به برجام محدود است، گفت: شاید اگر زمان بگذرد فرصتی برای احیای برجام باقی نماند. زمانی که برجام به امضاء رسید، این توافق در شرایط امنیتی خاصی که در منطقه خاورمیانه وجود داشت امضاء شد با این تحلیل غرب که برنامه هسته ای ایران امنیت خاورمیانه را به خطر انداخته است. از همان مقطع نیز اظهاراتی درباره تداوم مذاکرات با ایران تا برقراری کامل صلح و ثبات در منطقه مطرح بود. اما به دنبال امتناع ایران از این مسأله و پایان دوران اوباما، موضوعات مورد مناقشه پابرجا ماند. تا اینکه دیدیم ترامپ به طور کامل از برجام خارج و وضعیت فعلی حاصل شد.
محبعلی گفت: آقای بایدن و حزب دموکرات هم پیش از انتخابات اعلام کرده بودند که علاقه مند به بازگشت به برجام هستند، به شرطی که ایران نیز تمام تعهدات خود را رعایت کند. البته این را هم گفتند که برجام پایان راه نیست بلکه مقدمه ای برای حل اختلافات دیگری است که میان طرفین وجود دارد. به نظر می رسد علاوه بر آمریکا، اروپایی ها نیز علاقه مندند که پس از عمل به تعهدات برجام، مذاکرات پیرامون مسائل دیگر ادامه پیدا کند.
تمامی اقدامات وزارت خارجه بر اساس سیاست های ابلاغی است
این تحلیلگر حوزه بین الملل گفت: همچنین هدف کشورهای عضو برجام این است که مذاکراتی درباره دوران پس از غروب برجام یعنی دوره بعد از سال2023 صورت گیرد. فراموش نکنیم پس از پایان موعد 8 ساله برجام، شورای امنیت باید قطعنامه ای صادر کند که یا موضوع نظارت بر برنامه های هسته ای ایران به آژانس برگردد یا اینکه توافق دیگری میان ایران و کشورهای عضو برجام برای ادامه همکاری ها انجام شود. همه این مسائل ممکن است تا زمانی که شرایط برای مذاکرات و بازگشت آمریکا به برجام مهیا نشده، به تعویق بیفتد.
وی درباره عملکرد دستگاه دیپلماسی در سال های اخیر گفت: عملکرد دستگاه دیپلماسی نسبی است و به صورت مطلق نمی توان درباره آن نظر داد. مشکل بزرگی که وجود دارد به دستگاه دیپلماسی دولت بازنمی گردد. بلکه ایراد کار اینجاست که در ساختار سیاسی ایران، وزارت خارجه یا همان دولت درباره سیاست خارجه تصمیم گیر نیست و تمامی اقداماتی که انجام می شود بر اساس سیاست های ابلاغی به آنها است.
ادامه مذاکرات به شیوه دولت قبل می توانست منجر به جنگ شود
او ادامه داد: به ویژه پس از بهار عربی، به طور کلی سیاست خارجی چه در بخش هسته ای و چه خاورمیانه به ارگان هایی خارج از وزارت امور خارجه سپرده شد. بنابراین وزارت خارجه با همین اختیار محدود به ویژه با توجه به شرایط سخت برجام، عملکرد قابل قبولی داشت و توانست تا حد بسیار زیادی تهدید جنگ را از کشور دور کند. اگر مذاکرات به شیوه وزارت امور خارجه دولت قبل ادامه پیدا می کرد، طبیعی بود که می توانست منجر به یک جنگ شود ولی وزارت خارجه دولت آقای روحانی از جنبه مذاکرات حرفه ای و دیپلماتیک توانست مدیریت خوبی اعمال کند.
محبعلی در پایان گفت: وزارت خارجه دولت آقای روحانی توانست حداکثر ممکنی را که در آن شرایط دشوار میسر بود، به دست آورد. شاید اگر شرایط بهتر بود می توانست امتیازات بالاتری هم به دست آورد. متأسفانه به دلیل مشکلاتی که بر سر راه برجام در داخل ایران ایجاد شد و روی کار آمدن آقای ترامپ در آمریکا، وزارت خارجه دیگر نتوانست نقش موثری در ادامه کار ایفا کند و به شرایط بن بستی رسیدیم که امروز می بینیم. این وضعیت نیز نیاز به حل و فصل شدن دارد که به نظرم یک واسطه خوب مثل اتحادیه اروپا می تواند شرایط خروج از این بن بست را تسهیل کند.
