به گزارش جماران، حریم امام نوشت: دکتر مصطفی قانعی فوق تخصص بیماری‌های ریه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله(عج) است.
ایشان همچنین ریاست کمیته علمی ستاد مبارزه با بیماری کرونا و دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ریاست شبکه تحقیقات بیماری‌های تنفسی، ریاست قطب علمی، آموزش و پژوهشی و درمانی مصدومین شیمیایی و عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران است.
آنچه در ادامه می آید مشروح گفت و گوی حریم امام با دکتر مصطفی قانعی است:
شرایط ستاد کرونا و کمیته علمی این روزها چگونه است؟ از فعالیت‌های این ستاد بفرمایید و با توجه به یافته‌های علمی، چه توصیه‌هایی برای برگزاری مراسم در ایام محرم دارید؟
کمیته علمی موظف است که مستنداتی برای ستاد اصلی کرونا تهیه کند. در این کمیته فقط به بررسی مسائل علمی می‌پردازند و شرایطی که بتوان شیوع ویروس را کنترل کرد، بررسی می‌کنند. فاصله‌گذاری مناسب میان افراد، استفاده از ماسک، استفاده از شوینده‌های دست در ورودی اماکن پر ازدحام راه‌های اصلی جلوگیری از شیوع ویروس کرونا است. چند فرمول اصلی در این جریان وجود دارد. اگر فضا رو باز باشد و سر پوشیده نباشد، احتمال ابتلا کاهش پیدا میکند. هرچه ازدحام و تراکم جمعیت در مساحتی کمتر باشد، خطر ابتلا نیز کاهش می‌یابد. هر چه تهویه مناسب‌تری وجود داشته باشد، یعنی پنجره‌ها باز باشند و وسایل تهویه وجود داشته باشد، خطر انتقال کمتر می‌شود. اگر جلوی ورود افرادی که دارای علائمی نظیر سرفه و تب هستند گرفته شود، خب باز هم به کاهش احتمال شیوع ویروس کمک میکند. این‌ها فرمول‌هایی است که در کمیته علمی مورد بحث قرار می‌گیرند و در نهایت توسط ستاد اصلی به عنوان دستورالعمل ابلاغ می‌شوند.
افرادی که مجالس عزاداری را برپا می‌کنند مسئولیت سنگینی به دوش دارند
در ماه محرم ما موظفیم که از جان عزاداران امام حسین(ع) محافظت کنیم و تنها با رعایت دقیق دستورات بهداشتی می‌توان به برگزاری عزاداری پرداخت. مسئولین ما موظف‌اند که از جان افراد محافظت کنند. افرادی که مجالس عزاداری را برپا می‌کنند مسئولیت سنگینی به دوش دارند، چون افراد در واقع سلامت خود را به آنها سپرده‌اند و با اعتماد به رعایت اصول بهداشتی وارد مجلس آنها شده‌اند. از قبل هم تا حدودی همین مسائل بهداشتی در جریان پخش نذری و پذیرایی‌های ایام محرم و صفر مطرح بوده است و برای پخش غذا از ظروف یک‌بار مصرف استفاده می‌شد چرا که سلامت اشخاص همواره از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. حتی زمانی که افرادی در عزای امام حسین(ع) به خود قمه می‌زدند و سلامتشان را به خطر می‌انداختند، علما با این‌گونه رفتارها مخالف بودند و آسیب زدن به جسم حتی برای امام حسین(ع) را هم مجاز نمی‌دانستند. فقه شیعه دارای ظرفیتی است که می‌تواند تکالیف مختلف را با یکدیگر جمع نماید. در این مورد به خصوص، هم سلامت افراد را مورد توجه قرار می‌دهد و هم عزاداری را با رعایت اصول عقلانی برپا می‌دارد.
سرعت و میزان تکثیر ویروس کرونا در گلوی انسان بسیار بالا رفته است
پروتکل‌های بهداشتی تا چه حد می‌توانند مانع انتشار ویروس شوند؟
متأسفانه ویروس کرونا جهش پیدا کرده است و احتمال انتقالش نسبت به ویروس قبلی بسیار بیشتر است؛ چرا که سرعت و میزان تکثیر این ویروس در گلوی انسان بسیار بالا رفته است. در این شرایط، تنها با 5 دقیقه صحبت کردن ویروس می‌تواند از شخصی به شخص دیگر منتقل شود. اما اگر هر دو نفر ماسک بزنند، احتمال انتقال ویروس تا 85 درصد کاهش پیدا میکند.
در صورت رعایت دستورالعمل های بهداشتی احتمال ابتلا به کرونا 85 درصد کاهش پیدا می کند.
امسال باید بسیار توجه کنیم که شیوه برگزاری مراسم با سال‌های گذشته متفاوت خواهد بود. اگر آن‌چنان‌که در سال‌های قبل مراسم برگزار می‌شد و افراد زیادی بدون ماسک در یک فضای بسته با هم‌آوایی به عزاداری می‌پرداختند، رفتار شود بدون شک تمامی کسانی که در آن محفل حضور دارند پس از چند دقیقه دچار این ویروس می‌شوند. اما اگر فاصله فیزیکی رعایت شود، افراد در این عزاداری‌ها فریاد نکشند و همگی از ماسک استفاده کنند، احتمال ابتلا 85 درصد کاهش پیدا میکند.
شواهدی مبنی بر اثرگذاری دستکش نداریم
آیا استفاده از دستکش هم توصیه می‌شود؟
خیر. شواهدی مبنی بر اثرگذاری دستکش نداریم. اما در بحث فاصله‌گذاری هر چقدر فاصله بیشتر باشد، به شکلی که اگر ویروس در هوا وارد شد به علت فاصله نتواند به شخص دیگر برسد یا تهویه به شکلی باشد که به سرعت هوا را منتقل کند احتمال شیوع ویروس کاهش می‌یابد. این فرمول‌ها باید رعایت شوند.
فضای بسته، ازدحام جمعیت، ماسک نزدن و صحبت کردن به مدت 5 دقیقه خطر انتقال ویروس را به همراه دارد. ولی اگر در همین فضا افراد با فاصله درست، بدون گفت و گو و با استفاده از ماسک حاضر شوند و تهویه نیز مناسب باشد، احتمال انتقال ویروس کاهش می‌یابد.
آیا با در نظر گرفتن تمامی این شرایط، احتمال ابتلا به ویروس در مساجد، تکایا و حسینیه‌ها به صفر می‌رسد؟
خیر. ببینید در نهایت می‌گوییم احتمال ابتلا کاهش پیدا میکند نه اینکه ویروس انتقال پیدا نمی‌کند. اگر در یک فضای بسته، تعدادی جمع شوند و افراد به هم نزدیک باشند و تهویه مناسب وجود نداشته باشد و ماسک نزنند، احتمال شیوع ویروس به واسطه عدم رعایت هریک از این فاکتورها بیشتر و بیشتر می‌شود؛ اما اگر این سه مورد رعایت شود احتمال انتقال ویروس کاهش پیدا میکند. ما هیچ وقت نمی‌توانیم بگوییم که میزان خطر به صفر رسیده است. فقط می‌توان گفت که در این شرایط نسبت به آن شرایط احتمال خطر کمتری وجود دارد.
باید کاری کنیم که در محرم و صفر موج جدیدی از کرونا ایجاد نشود
به نظر جنابعالی آیا با توجه به شرایط و امکانات کشور و ظرفیت سیستم بهداشتی و نهادهای پزشکی، آمادگی مقابله با موج جدیدی از همه‌گیری کرونا وجود دارد؟
همین الان در بعضی از شهرها تخت خالی برای بستری بیماران وجود ندارد. بحث دیگر این است که ظرفیت آی سی یو‌های ما که بیماران بدحال را پذیرش می‌کنند، تکمیل شده است. در حالی که دو ماه پیش شرایط بهتر بود. طبیعی است که هر چه تعداد افراد مبتلا بیشتر شود تعداد افراد بدحال افزایش می‌یابد. ما باید کاری کنیم که ضمن بزرگداشت حضرت اباعبدالله علیه‌السلام و آیین محرم و صفر، موج جدیدی از بیماری هم ایجاد نشود.
شب‌های قدر رمضان امسال نمونه خوبی برای برگزاری مراسم‌های این‌چنینی در شرایط فعلی است. من شاهد بودم که در فضاهای باز، افراد با فاصله نشسته بودند و در دلشان نجوا می‌کردند. اگر به این شیوه عمل کنیم کمتر با مشکل مواجه می‌شویم. اما اگر من کنار شما بایستم و فریاد بزنم و ماسک هم نداشته باشم و مدعی ارادت به اهل بیت باشم، این رفتار بسیار غلطی است و حق‌الناس بر گردنم خواهد بود. چرا که اگر ناقل بیماری باشم و شخصی بر اثر رفتار من فوت کند مقصر خواهم بود.
امروز از نظر علمی ثابت شده که در چه شرایطی ویروس منتقل می‌شود. شخصی که حتی علائم خفیفی مانند بدن درد یا تب اندک را طی روزهای گذشته تجربه کرده گرچه ممکن است دیگر علائمی نداشته باشد اما همچنان ناقل است و به هیچ وجه نباید به هوای شفا گرفتن از مجلس امام حسین علیه‌السلام و خوردن نذری در این مجالس شرکت کند؛ چرا که قواعد و سنت‌های الهی ثابت است و نه تنها ثوابی از این حضور نخواهد برد بلکه حق‌الناسی نیز بر گردنش خواهد افتاد چون ممکن است چندین نفر را مبتلا به این بیماری خطرناک کند.
پیشنهاد شما برای توجیه مردم در حوزه رعایت موازین بهداشتی چیست؟
پیشنهاد من این است که جنبه شرعی و مذهبی حق‌الناس در این جریان پررنگ شود و به شکلی برای مردم جا بیفتد که هیچ بیماری که دو هفته از بیماری‌اش نگذشته یا کسی که علائمی را هرچند خفیف در خود می‌بیند به احترام عزاداران امام حسین(ع) در مجامع عمومی حضور پیدا نکند و بداند که اجرش را از امام حسین علیه‌السلام خواهد گرفت.
در پایان برای جمع‌بندی بحث، به‌طور فهرست‌وار الزاماتی که متوجه مسئولین و مردم در بحث عزاداری ایام محرم و صفر می‌شود را بیان بفرمایید.
1. حتی‌الامکان مجالس را در فضاهای باز برگزار کنند، چون در فضاهای سرپوشیده و بسته احتمال شیوع ویروس بسیار بالا می‌رود.
2. در ورودی اماکن محل تجمع، الکل و ضدعفونی‌کننده‌های مورد نیاز قرار بگیرد.
3. تمامی افراد حاضر در مراسم از ماسک استفاده کنند.
4. در صورتی که فضا بسته است، حتماً فاصله یک مترو نیم میان افراد رعایت شود.
5. از فریاد زدن جلوگیری شود و مجلس به گونه‌ای اداره شود که افراد مجبور به پاسخگویی به مداح نشوند که اگر ویروسی در گلویشان وجود دارد به دیگران منتقل نشود.
دستکش جایگاه چندانی در جلوگیری از شیوع ویروس ندارد.
به نظر شما آیا باید قانون عدم تجمع اعمال شود و یا اجبار به رعایت پروتکل‌ها در صورت تجمعات کفایت میکند؟
از آنجا که امکان جلوگیری از تجمعات به شکل قانونی در کشور وجود ندارد و به هر حال گاهی افراد ناگزیرند در یک فضایی مانند وسایل حمل و نقل عمومی دور هم جمع شوند، بنابراین تأکید ما بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی است تا احتمال انتقال ویروس کاهش پیدا کند.
جناب دکتر به نظر حضرت‌عالی به عنوان یک متخصص در حوزه پزشکی که در عین حال دغدغه‌های دینی و ارزشی هم دارید، آیا اساساً در شرایط فعلی ضرورتی برای برگزاری مراسم عزاداری محرم و صفر وجود دارد یا خیر؟ چون نظرات متفاوتی در این خصوص مطرح می‌شود. عده‌ای می‌گویند باید مراسم برگزار شود. عده‌ای می‌گویند عزاداری محرم افضل واجبات است. عده‌ای هم می‌گویند چون جان افراد به خطر می‌افتد بنابراین به هیچ وجه نباید چنین مراسمی برگزار شود.
به نظر من بخشی از اعتقادات مردم در باب توسل به ائمه باید مورد احترام و توجه قرار بگیرد و حتی برگزاری چنین آیینی به آنها کمک میکند که معضلات و گرفتاری‌های خود را مرتفع کنند و برای این رفتار خود مستندات تاریخی، عقلی و نقلی هم دارند.
لغو کلی عزاداری محرم از نظر اجتماعی پذیرفته نخواهد شد
بنابراین به نظر من لغو کلی این مراسم از نظر اجتماعی پذیرفته نخواهد شد و عده‌ای ممکن است در برابر چنین قانونی نافرمانی کنند. اما اگر برگزاری مراسم را بپذیریم و افراد را ملزم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی نماییم، دیگر به اختیار خود افراد است که در این مجامع شرکت کنند یا خیر. پس بخش مهمی از جریان آگاهی رساندن به مردم و مسئولین برگزاری مجالس است که الان تقریباً عموم مردم متوجه خطرات و چگونگی شیوع این ویروس هستند. با این اوصاف به نظر من با در نظر گرفتن تمامی مواردی که گفتم منعی برای برگزاری مراسم نمی‌بینم.
چه توصیه‌ای به افراد صاحب تریبون مانند ائمه جمعه و جماعات در شرایط فعلی دارید؟
افرادی که صاحب مخاطب هستند می‌توانند در این زمان تأثیرگذاری بسیاری داشته باشند. بنابراین به نظر من کمکی که از دست ائمه جمعه و جماعت برمی‌آید این است که اهمیت حفظ جان افراد از نظر شرع و دین را برای مردم بیشتر متذکر شوند تا هم اعتقادات مردم تقویت شود و هم جامعه مذهبی ما توجه بیشتری به رعایت پروتکل‌های بهداشتی داشته باشند و در تیجه شاهد جامعه‌ای سالم‌تر باشیم. برخی احادیث مرتبط با این موضوع در کتاب «مفاتیح الحیات» در باب اهمیت پیشگیری از شیوع بیماری منتشر شده که بسیار هم اثرگذار و مفید است.
