پایگاه خبری جماران، سعید گیتی آرا: روز گذشته، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برای گفت‌وگو با همتای روس خود و تقدیم پیام حسن روحانی به ولادیمیر پوتین وارد روسیه شد. ظریف همچنین با سرگئی لاوروف همتای روس خود پنج سال بعد از انعقاد توافق هسته ای حول برجام، تحولات منطقه ای و دوجانبه مذاکره کرد.
در همین رابطه یک تحلیلگر مسائل روسیه گفت: آنچه سفر اخیر آقای ظریف را با اهمیت می کند این است که متعاقب گفت و گوی تلفنی روسای جمهور دو کشور، احتمال امضاء یک سند راهبردی بلندمدت بین ایران و روسیه وجود دارد.
شعیب بهمن در گفت و گو با جماران گفت: روابط ایران و روسیه در سال های اخیر به لحاظ همکاری های منطقه ای که بین دو کشور وجود داشته است، تا حد زیادی متفاوت نسبت به گذشته شده و علاقه هر دو طرف نیز برای توسعه مناسبات افزایش پیدا کرده است. در سفر اخیر آقای ظریف به روسیه، قطعا سه دسته از مسائل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. دسته اول «موضوعات و مباحث دوجانبه» هستند که در راستای تقویت همکاری های تهران و مسکو به ویژه در حوزه های اقتصادی قرار دارند. از گذشته رایزنی های مختلفی درباره آن وجود داشته و در این سفر نیز مورد توجه قرار گرفته است.
برجام و تلاش های آمریکا برای تمدید تحریم های تسلیحاتی علیه ایران؛ محور مذاکرات روسیه و ایران
او افزود: دسته دوم، مربوط به مسائل و همکاری های منطقه ای است. رایزنی گسترده ای میان دو کشور در خصوص منطقه غرب آسیا و به ویژه بحران سوریه از گذشته تاکنون وجود داشته و این رایزنی ها و همکاری ها به شکل پایداری از سوی طرفین دنبال می شود. اخیرا نیز اختلافات و تنش هایی که در منطقه قفقاز بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان رخ داد، با توجه به این که می تواند مخاطره ای جدی برای امنیت ملی دو کشور ایران و روسیه باشد، در دستور کار رایزنی طرفین قرار داشته است.
بهمن ادامه داد: دسته سوم مسائلی هستند که دو کشور در سطح بین المللی با آنها درگیر هستند. مهم ترین موضوع در این خصوص شاید مسأله «برجام» و تلاش های فعلی دولت آمریکا برای تمدید تحریم های تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی ایران است. با آنکه تا امروز روسیه به شکل کاملا آشکار با این اقدام آمریکا مخالفت کرده است، ولی این موضوع نیز در گفت و گوهای دو طرف و مذاکرات و رایزنی ها میان تهران و مسکو جایگاه مهمی داشته است.
احتمال امضاء یک سند راهبردی بلندمدت بین ایران و روسیه وجود دارد
این تحلیلگر روابط ایران و روسیه گفت: علاوه بر این موارد، آنچه سفر اخیر آقای ظریف را با اهمیت می کند این است که متعاقب گفت و گوی تلفنی روسای جمهور دو کشور، احتمال امضاء یک سند راهبردی بلندمدت بین ایران و روسیه وجود دارد. البته در گذشته نیز چنین سندی وجود داشته، یعنی در اسفند سال 79 در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی، وقتی ایشان به مسکو رفت؛ دو طرف به توافقنامه ای رسیدند که روابط دو کشور تا به امروز بر مبنای آن بوده است.
وی بیان کرد: اگر قرار باشد توافقنامه دو کشور مورد بازنگری قرار گرفته و نقشه راه جدیدی برای توسعه مناسبات طراحی شود، اینکه مناسبات ایران و روسیه درازمدت باشد و صرفا معطوف به همکاری های تاکتیکی نباشد و شامل مسائل راهبردی شود، در دستور کار آقای ظریف به مسکو بوده است.
پیش بینی جنجالی بزرگ تر از آنچه درباره سند راهبردی ایران و چین اتفاق افتاد
شعیب بهمن با اشاره به موضوع سند راهبردی و جامع برای همکاری ایران و چین گفت: این یک قرارداد نیست. بلکه می تواند نقشه راهی باشد که بر مبنای آن دو کشور علاقه مندی های خود را برای همکاری های ذکر شده در این سند، تبدیل به قرارداد یا توافق کنند. بنابراین نه در این سند الزامی ایجاد شده و نه امتیازی داده شده است.
او ادامه داد: می توانیم انتظار داشته باشیم جنجال بزرگتری از آنچه در مورد موضوع سندراهبردی ایران و چین به راه افتاد، درباره امضاء سند راهبردی ایران و روسیه اتفاق بیفتد. قطعا طیف های غرب گرا در داخل کشور که تمایلی به توسعه روابط ایران با شرق ندارند، دیدگاه منفی ای نسبت به امضاء چنین سند راهبردی خواهند داشت. از سوی دیگر می توانیم انتظار داشته باشیم که رسانه های فارسی زبان خارج از کشور نیز در باره این سند، رویکرد منفی اتخاذ کنند.
سند راهبردی ایران و روسیه تا امروز در روابط میان دو کشور دارای اعتبار است
بهمن گفت: واقعیت این است که سند مربوطه از سال 79 میان دو کشور وجود داشته است. مدت آن ده ساله بود و پس از آن نیز چنانچه دو کشور به اختلافی برخورد نمی کردند هر 5 سال تمدید می شد. تا امروز نیز این سند در روابط میان دو کشور دارای اعتبار است. اینکه دو کشور بخواهند در برخی مفاد این سند تجدیدنظر کرده یا مفادی را به آن اضافه کنند، با توجه به اتفاقاتی که در سال های گذشته در سطح منطقه و بین الملل رخ داده، دور از انتظار نیست. اما به هر حال پیش بینی می شود که رویکرد منفی شدیدتری نسبت به این مساله شکل بگیرد.
این تحلیلگر مسائل روسیه گفت: متاسفانه واکنش ها در جامعه هم طراز با آنچه در حال رخ دادن است، نیست. چرا که این موضوع در سایر کشورها نیز وجود دارد. حتی دو کشور چین و روسیه هم دارای چنین سندهایی هستند. ولی اغراض سیاسی در ایران باعث می شود که نسبت به این موضوعات رویکردی منفی شکل بگیرد.
باید بندهای الزام آوری در سند راهبردی ایران و روسیه پیش بینی شود
وی دلیل تغییرات احتمالی در سند راهبردی میان ایران و روسیه را تحولات منطقه ای و بین المللی عنوان کرد و گفت: قاعدتا اوضاع جهان نسبت به 20 سال اخیر بسیار متفاوت شده است. بنابراین ضروری است که در آن سند بازنگری صورت گیرد و مفاد جدیدی به آن اضافه شود. به ویژه باید در حوزه همکاری های اقتصادی میان دو کشور تاکید بیشتری صورت گیرد و حتی بندهای الزام آوری باید در آن سند پیش بینی شود.
بهمن ادامه داد: تا امروز میزان توافق نامه های تجاری ایران و روسیه بیش از 25 میلیارد دلار است. ولی آنچه که اساسا در سطح روابط اقتصادی دو کشور وجود دارد سالانه زیر 2 میلیارد دلار است. این تفاوت فاحش نشان می دهد که شاید زیرساخت های لازم در دو کشور به هر دلیلی برای توسعه روابط اقتصادی وجود ندارد. از این رو، ضروری است که در این مقطع، نقشه راهی طراحی شود تا دو کشور بتوانند هم توافق های دو کشور را اجرایی کنند هم اگر توافق های جدیدی انجام دادند، مانع زیادی برای اجرای آنها وجود نداشته باشد.
ایران دریای خزر را به روسیه نفروخت
این تحلیلگر مسائل روسیه درباره برخی اظهارنظرهایی که رد خصوص باج دهی ایران به روسیه مطرح می شود، گفت: اگر این استدلال صورت می گیرد که ایران به روسیه باج می دهد باید مصادیقش نیز روشن شود. برای نمونه یکی از مصادیق این گروه برای القاء باج دهی ایران به روسیه، مربوط به کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر است. برخی مدعی می شدند که ایران سهم خود را از این دریا به روسیه فروخته است. من نیز منتقد این کنوانسیون بودم منتها انتقادم فنی و حقوقی بود و به هیچ وجه سیاسی نبود.
او ادامه داد: این کنوانسیون میان دو کشور ایران و روسیه نبود. بلکه موضوعی میان ایران و 5 کشور ساحلی دریای خزر بود. بنابراین چنین استدلالی که ایران دریای خزر را به روسیه فروخته یا به آن باج داده نمی تواند صحیح باشد. آن مذاکراتی بسیار پیچیده و حقوقی ای بود که سال ها میان کشورهای ساحلی ادامه داشت.
مصداق مشخصی برای باج دهی ایران به روسیه وجود ندارد
بهمن گفت: ایران و روسیه مرز آبی مشترکی با هم ندارند و از لحاظ جغرافیایی نیز با هم همجوار نیستند. بنابراین دو کشور در تعیین حدود آبی، در آینده هم مذاکراتی نخواهند داشت. مذاکرات ایران باید با دو کشور آذربایجان و ترکمنستان صورت گیرد.
او ادامه داد: درباره سایر موضوعات نیز مصداق مشخصی برای باج دهی ایران وجود ندارد. اینکه عده ای بگویند ایران به روسیه و چین باج می دهد، حرف تازه ای نیست. متاسفانه وقتی مصادیق این باج دهی را می پرسیم، پاسخی قانع کننده نمی شنویم. کسانی که چنین ادعایی دارند بگویند در کجا و تحت چه عنوانی ایران امتیاز یا باجی به روسیه داده است؟
چرا در پسابرجام، امتیازات را به شرکت های غربی دادیم؟
بهمن گفت: شما ببینید که بعد از برجام اساسا شرکت های چینی و روسی کنار زده شدند و با شرکت های خودروسازی فرانسه و آلمان قرارداد بسته شد. باید پرسید این شرکت ها از چه ظرفیتی برخوردار بودند که تمام بازار خودرو را به آنها دادند؟ در حالی که فرانسوی ها قبلا هم آزموده شده بودند و متاسفانه دیدیم که قبل از خروج ترامپ از برجام، از ایران خارج شدند. چرا در پسابرجام وقتی شرکت های چینی و روسی تمایل داشتند در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی ایران سرمایه گذاری کنند و بسیار هم جدی بودند ما امتیازات را به شرکت های غربی دادیم؟ اما از آنجا که من مطالعه عمیقی درباره طرف روسی داشته ام، تاکنون به چنین مواردی برخورد نکرده ام.
او درباره سابقه تاریخی اقدامات روسیه علیه ایران گفت: اگر بخواهیم به لحاظ تاریخی مسائل را بررسی کنیم، ایران سال ها بعد نیز با عراق، 8 سال جنگ تحمیلی را تجربه کرد، ولی روابط کنونی دو کشور در سطح پایینی قرار ندارد. آلمانی ها نیز در جریان جنگ جهانی فرانسه را اشغال کردند، آیا امروز فرانسوی ها باید با همان دید دشمنی به آلمان نگاه کنند؟ در حالی که می بینیم این دو کشور امروز مهم ترین شریک تجاری یکدیگر هستند.
نیاز به گسترش روابط با کشورهایی مانند روسیه و چین داریم
وی اظهار داشت: اگر بخواهیم با نگاهی تاریخی به روابط خود و سایر کشورها نگاه کنیم، نمی توانیم نگاهی به آینده داشته باشیم. ضمن اینکه مگر کشورهای غربی کمتر به ایران خیانت کردند؟ انگلیس ها چند برابر روس ها باعث تجزیه ایران شدند. اگر نقش انگلیس ها را در بستن قراردادهای ترکمنچای و گلستان بررسی کنیم، متوجه نقش بسیار گسترده آن کشور در تحمیل این دو قرارداد به ایران می شویم.
بهمن در پایان گفت: امروز در اوضاع و احوالی به سر می بریم که نیاز به گسترش روابط با کشورهایی مانند روسیه و چین داریم. چرا که از این طریق هم می توانیم نیازهای خود را تامین کنیم و هم اینکه سابقه تاریخی نشان می دهد نزدیک شدن ایران به روسیه و چین، باعث تنظیم رفتار غرب در برابر ایران می شود.
