حجت الاسلام و المسلمین فیرحی و آیت الله سید ضیاء مرتضوی نشست مجازی «شهید بهشتی؛ فقه و قانون» پیرامون اصول 4، 5 و 56 قانون اساسی صحبت کردند و هر دو به نقش آیت الله شهید بهشتی در گنجاندن حق «حاکمیت مردم» در قانون اساسی تأکید داشتند.
به مناسبت سی و نهمین سالگرد حادثه هفتم تیر ماه سال 60 و شهادت شهید بهشتی، نشست مجازی «شهید بهشتی؛ فقه و قانون» توسط مؤسسه مفتاح کرامت برگزار شد و حجت الاسلام و المسلمین داود فیرحی و آیت الله سید ضیاء مرتضوی دیدگاه های خود را در خصوص نقش آیت الله شهید بهشتی در تصویب قانون اساسی و گنجاندن حق «حاکمیت مردم» در قانون اساسی جمهوری اسلامی بیان کردند.
به گزارش خبرنگار جماران، حجت الاسلام و المسلمین داود فیرحی در ابتدای این نشست به ذکر خاطره ای از شهید بهشتی پرداخت و گفت: من به جهات متعددی به شخصیت شهید بهشتی علاقه دارم. یکی از آنها به نوعی حالت خاطره هم هست. مرحوم شهید بهشتی الگو من بود؛ هرچند انسان هیچ وقت نمی تواند به الگوهایش برسد. واقعیت این است که دوره ای که ما در حال آغاز طلبگی بودیم، هر یک از طلبه ها با توجه به سلیقه خودش به سبک زندگی و آموزش بزرگی علاقه نشان می داد و از بین این شخصیت ها شهید بهشتی دل من را ربود. کتاب «پنج گفتار» را از ایشان خواندم. اول این کتاب یک زندگینامه دست نوشت داشت و این زندگینامه چشم من را گرفت که یک طلبه چطور می تواند این همه سال بین تهران و قم رفت و آمد کند و گفتم چون ایشان توانسته این کار را بکند پس شدنی است و انگیزه ای شد که تا حالا هم دارم این کار را انجام دهم.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران افزود: اما به نظرم ویژگی اصلی که ایشان را در چشم هرکسی برجسته می کرد ذهن تشکیلاتی و سازنده ایشان بود و احاطه علمی که به دو حوزه مباحث روز و ادبیات دینی از جمله و فقه و تفسیر داشت. شهید بهشتی دست خوبی در تفسیر موضوعی داشت و بعضی از آثار منتشر شده ایشان هم این موضوع را نشان می دهد. مجموعه گفته های ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی هم تسلط ایشان را به ادبیات فقهی و علوم جدید نشان می داد.
شهید بهشتی همه چیز را ذیل «حاکمیت ملی» می دید
وی با اشاره به جمله ای از امام خمینی که شهید بهشتی را مظلوم توصیف کرده اند، اظهار داشت: واقعیت این است که مرحوم شهید بهشتی الآن هم مظلوم است. علتش این است که تلاش های مهمی که مرحوم شهید بهشتی برای جا انداختن اصول مربوط به دموکراسی و «حاکمیت ملی» در قانون اساسی داشت اصلا شناخته شده نیست. مرحوم شهید بهشتی از جمله مهمترین شخصیت هایی بود که از نظریه ولایت فقیه صحبت کرد و دفاع مهمی هم از اصل پنج قانون اساسی داشت. اما همه چیز را ذیل «حاکمیت ملی» می دید؛ حتی ولایت فقیه را. از مجموعه آثار ایشان چنین بر می آید که معتقد بود برای حفظ وجوه اسلامی حکومت یا قانونگذاری، بودن یک فقیه در رهبری ضروری است. اما هیچ گاه از ادبیات ایشان در نمی آمد که بحث رهبری را مستقل از حاکمیت ملت توضیح دهد.
هرکس به مردم سالاری در قانون اساسی استناد می کند مدیون شهید بهشتی است
فیرحی تأکید کرد: امروز هرکس از بخش های مربوط به حاکمیت ملت و مردم سالاری با استناد به قانون اساسی صحبت می کند مدیون مرحوم بهشتی است و باید بیشتر به این بخش توجه کنیم. اصل 56 قانون اساسی شکل تکامل یافته اصل 35 و 36 قانون اساسی مشروطه است که آنجا تأکید کرده حاکمیت از آن خدا است و او تعیین سرنوشت را به ملت داده و ملت به موهبت الهی حاکمیت را به سلطان واگذار می کنند. اینجا همان بحث را دارد ولی کامل تر است. این اصل 56 در واقع قلب حاکمیت دینی و مردم سالاری است.
متن پیشنهادی شهید بهشتی برای اصل 56 قانون اساسی
وی ادامه داد: این اصل 56 یک متن مصوب دارد و یک گفت و گو پشت آن هست؛ که برای فهمیدن متن مصوب دیدن گفت و گوی پشت آن مهم هست. مرحوم شهید بهشتی آزادانه ترین ایده را در آنجا دارد. در جلسه 21 مجلس خبرگان قانون اساسی ایشان یک متن سه خطی را پیشنهاد می کند. من آن را می خوانم که ببنید شهید بهشتی مسأله رهبری را چگونه می دید؛ حتی ایشان می گفت در دین هم خود ملت آزاد هستند که انتخاب کنند. اصل پیشنهادی مرحوم شهید بهشتی این است که «حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. انسان این حق خداداد را در شناخت و انتخاب شرع و قانون الهی و رهبر و اداره امور کشور از راه قوایی که در اصول بعد می آید، اعمال می کند و هیچ کسی نمی تواند این حق را از او بگیرد و یا در خدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد».
شهید بهشتی جانانه از اصل 5 دفاع کرد
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه مرحوم شهید بهشتی جانانه از اصل 5 دفاع کرد، تصریح کرد: اما در ادبیات ایشان آن اصل حاکم بر اصول دیگر نیست. بلکه اصل 56 است که چنین بحثی را دنبال می کند. شهید بهشتی از جمله اولین شخصیت ها است که از ایده ولایت انتخابی صحبت می کند. اما این خیلی کلیدی است که برای مرحوم شهید بهشتی آزادی چیزی است که دین آن را جزو ادله برتر یا انتخاب های قرار داده است؛ یعنی هیچ انتخابی نمی تواند این اصل آزادی را از بین ببرد.
وی ادامه داد: مرحوم شهید بهشتی همه جا این بحث را دنبال می کند و جالب است که در همان گفت و گوها بزرگانی بودند که بلافاصله اعتراض می کنند که مسأله رهبر انتخابی نیست. یعنی معلوم بود که پیام شهید بهشتی را فهمیده اند. مرحوم شهید بهشتی وقتی دید فضا دارد به سمتی می رود که ممکن است اختیار انتخاب را به صراحت از مردم بگیرند، برای اینکه بتواند بحث را مدیریت کند کمی اصلاحات در این بحث دارد و انتخاب شرع و قانون الهی را فاکتور می گیرد و به دلیل حساسیت ها می گوید که نسبت به این اصل با ورقه و به صورت محرمانه رأی گیری می شود و جالب است که رأی بالایی هم می آورد. جالب است که مرحوم شهید بهشتی چگونه پای اندیشه خود ایستاده است.
فیرحی افزود: جای دیگر می گوید انسان آگاه و آزاد است و چنین انسانی را نباید محدود کرد و او باید انتخابش را انجام دهد. وقتی که اصل 5 و اختیارات رهبری مطرح می شود، مرحوم شهید بهشتی به صراحت این جمله را دارد که رهبری قوه چهارم نیست و رهبری در واقع ادامه سنت مرجعیت و یک راهنمای فکری دولت است. ساختار قانون اساسی هم به گونه ای چیده شده که چنین بود. چون در قانون اساسی قبلی ما یک رهبر اجرایی داشتیم که رئیس جمهور بود و یکی هم رهبر فکری بود. در واقع در ادبیات آن دوره رهبر بیشتر به معنی عام امامت بود و بعضی جاها نکته های خیلی مهمی در ادبیات شهید بهشتی هست و می گوید فقیه چه رهبر باشد و چه نباشد، چون دنبال احکام است، خیلی در تشخیص موضوع مداخله نمی کند و بنابر این احتیاج به دفتر طولانی ندارد.
بزرگترین خدمت شهید بهشتی کاشتن اصول مربوط به «حاکمیت مردم» در قانون اساسی است
وی تأکید کرد: به نظر من مرحوم شهید بهشتی از جمله شخصیت های تأثیرگذارِ گمنامِ مظلوم است. از این جهت مظلوم است که بزرگترین خدمت را در قانون اساسی انجام داده و آن کاشتن اصول مربوط به حاکمیت ملت است. اگر شهید بهشتی نبود هیچ کس جرأت این کار را نداشت. مهارت ایشان هم جالب است. یک ادعای بسیار بزرگی را طرح می کند و بعد یکی دو مورد را فاکتور می گیرد تا بگوید ما هم کوتاه آمدیم. این را در قانون اساسی می کارد و دیگر کسی جرأت حذف آن را ندارد. فقط می توانند تأویل کنند و تأویل غیر از اصلی است که وجود دارد. این اصول قانون اساسی پناهگاه ملت است و فکر می کنم ثواب این موضوع برای ایشان بس باشد.
خاطره آیت الله مرتضوی از نظم شهید بهشتی
آیت الله سید ضیاء مرتضوی هم در این نشست با ذکر یاد امام خمینی(س) و شهید بهشتی، گفت: بعد از اینکه کتاب «مواضع ما» که محور اصلی آن آیت الله بهشتی بود منتشر شد خود ایشان جلساتی را برای تدریس و توضیح این کتاب راه انداخت و ما هم پنجشنبه ها شرکت می کردیم. بعد از دو سه جلسه چون افراد شرکت کننده از شهرهای مختلفی شرکت می کردند برخی از آنها با توجه به ساعت برگشتشان درخواست کردند که نیم ساعت ساعت جلسه تغییر کند و ایشان از حضار نظرخواهی کردند. یک خانم گفت من نمی توانم ساعت جلسه را تغییر دهم و مرحوم شهید بهشتی که مرد نظم و قانون بود بدون هیچ تأمل و مکثی گفت ساعتمان همان ساعت قبل باشد چون این خواهر وقتشان را با این ساعت تنظیم کرده اند. برای من همچنان یک خاطره جالب است که ایشان برای وقت دیگران این طور به وقت دیگران احترام می گذارند.
توصیه شهید بهشتی در خصوص طلبه های غیر معمم
وی افزود: مرحوم شهید بهشتی پس از امام برای ما الگویی بزرگ و شخصیتی مهم بود و در برابر شخصیت هایی که مقابل شهید بهشتی قرار می گرفتند، ایشان برای ما شخصیت اول بود. یک وقت از ایشان سؤال کردم که نظر شما در مورد معمم شدن ما طلبه ها چیست؟ من آن زمان معمم نبودم. به نظرم اوخر سال 59 بود. ایشان فرمودند به نظر من بهتر است که 20 درصد طلبه ها به صورت غیر گزینشی معمم نباشند. این را من متصل می کنم به اینکه صبح روز هشتم تیر رادیو که شهدا را مطرح کرد، فضای آرامی نبود و ما به خاطر جوانی احساس خطرهای دیگری می کردیم. همان موقع تصمیم گرفتم که می خواهم معمم شوم. یعنی برای من فضا اینگونه بود که اگر قرار است شهید هم شوم در این لباس شهید شوم.
این استاد حوزه علمیه قم اظهار داشت: من به اعتبار صبغه فقهی، بحث آقای دکتر فیرحی با چند پرسش بحث را دنبال می کنم. به نظر بنده بخشی از مشکلات ما در رابطه با پایبندی به قانون و حفظ حدود و حقوق مردم به نحوه پاسخ دادن به این پرسش ها بر می گردد. یک پرسش این است که ملاک اعتبار قانون و حجیت این اصول در قانون اساسی چیست؟ سؤال دیگر این است که فتوای معیار در قانونگذاری چیست؟ نحوه برداشت یا تفسیر موازین اسلام در مبادی قانونگذاری ما آیا چیزی هست که بتواند جایگاه قانون اساسی را حفظ کند؟ آیا ما می توانیم بگوییم قانون اساسی بدون تأیید ولی فقیه کاغذ پاره ای بیش نیست؟ سؤال دیگر این است اگر ما مقامی را مافوق قانون اساسی در نظر گرفتیم، می توانیم پیامدهای آن را قبول کنیم؟ آیا دچار چنین تناقضی نمی شویم که در چهارچوب همین قانون اساسی رهبری را انتخاب کنیم که می تواند همین قانون اساسی را نادیده بگیرد و کنار بگذارد؟
وی یادآور شد: درباره اصل چهار خیلی سخن گفته می شود و خیلی مانور داده می شود. با توجه به حاکمیت اصل چهار، آیا ما می توانیم بگوییم قانون اساسی نقش تعیین کننده و اصلی در نظام حقوقی ما دارد؟ با توجه به تفسیری که شورای نگهبان از اصل 4 دارد، به نظر من قانون اساسی یک جایگاه تبعی و غیر اصلی خواهد شد.
توجه شهید بهشتی به مسأله حاکمیت مردم
مرتضوی با اشاره به توجه شهید بهشتی به مسأله حاکمیت مردم، گفت: ملاک اعتبار قانون اساسی چیست؟ اگر به فرض مردم قانون اساسی را تأیید نکردند، آیا به صرف تنفیذ و تأیید ولی فقیه یا حاکم، مشروعیت قانونی و حتی شرعی پیدا می کند؟ این را من از زبان مرحوم آیت الله شهید بهشتی اینگونه پاسخ می دهم که برای من همیشه سؤال بود که چگونه هست در قانون اساسی سال 58 راهکاری برای بازنگری در قانون اساسی در نظر نگرفته اند؟ چنان ایشان به حاکمیت ملی و حق تعیین سرنوشت توسط مردم قائل است که استدلال می کند لازم نیست و نباید شیوه بازنگری در قانون اساسی را مشخص کنیم و در کنار آنها تعیین کنیم که برخی از اصول إلی الأبد قابل تغییر نیست. ایشان می فرماید ما چنین حقی را نداریم و مانع از این شد که اصل بازنگری در قانون اساسی پیش بینی شود.
وی ادامه داد: نکته ای در دل این موضوع نهفته هست. آیا اعتبار قانون اساسی حدوثا و بقائا به تأیید و تنفیذ ولی فقیه است؟ اگر چنین شد، مقام مافوق می شود و می تواند جلوی اصل یا اصولی از قانون اساسی را بگیرد. ایشان به این موضوع هم پاسخ می دهد که چیزی که اعتبار قانونی خود را از مبنایی می گیرد، خودش نمی تواند نفی کننده اعتبار همان مبنا باشد.
آیا قانون اساسی می خواسته فتوای شخصی افراد را ملاک قرار دهد؟
این استاد حوزه علمیه قم تأکید کرد: فتوای معیار در قانون اساسی چیست؟ چون مستقیما به کار شورای نگهبان بر می گردد، همان اوایل از خود شورای نگهبان سؤال شده که ملاک شما در اعلام اینکه مصوبه ای خلاف شرع هست یا نیست، چیست؟ مثلا نظر اجماع، نظر مشهور، فقیه اعلم، رهبری انقلاب و یا نظر فتوایی خودتان؟ آنجا به صراحت جواب داده اند که بر اساس نظر فتوایی خود فقهای شورای نگهبان اعلام نظر می شود. از نظر شکلی نظر آنها معتبر است ولی از نظر حقوقی خیلی جای بحث دارد که آیا قانون اساسی می خواسته فتاوای شخصی افراد محدودی را ملاک قرار دهد یا ملاک موازین فقهی است؟
وی افزود: به نظرم دو ملاحظه کلی نسبت به برداشت از قانون اساسی وجود دارد و تا آنجایی که من در توضیحات آیت الله بهشتی دیدم پاسخ روشنی دارد. یکی اینکه آیا می توانیم مقامی را مافوق قانون اساسی تصور کنیم؟ یکی دو سال قبل از رحلت آیت الله هاشمی رفسنجانی به مناسبتی خدمت ایشان بودیم و بحث بر سر پایبندی به قانون شد و من به گفته ایشان حاشیه ای زدم و گفتم اگر در گذشته پایبندی به قانون نبود آیا الآن چیزی به نام قانون داریم؟ برای اینکه کل قانون اساسی ما به اصل چهارم پیوند خورده است. یعنی اصل چهارم بر سایر اصول قانون اساسی حاکم است و تشخیص این امر بر عهده فقهای شورای نگهبان این است و از طرف دیگر تفسیر فقهای شورای نگهبان این است که ملاک نظر اجتهادی ما است.
مرتضوی با بیان اینکه در مسلمات دینی جای اجتهاد نیست، گفت: ولی وقتی سخن مربوط به مسلمات نیست و بلکه شما در واقع نظر اجتهادی فقهای شورای نگهبان را بر تمام اطلاقات و عمومات قانون اساسی مسلط کرده اید. بر اساس این نظر نتیجه این می شود که هر ممصوبه ای از مجلس که بر اساس استظهار از اطلاقات یا عمومات قانون اساسی تصویب شود ولی فقیه شورای نگهبان آن را قبول نداشته باشد، می تواند بگوید خلاف شرع است. در آیین نامه داخلی مجلس هست که اگر فقهای شورای نگهبان بعد از 10 سال هم به این نتیجه رسیدند که مصوبه ای خلاف شرع بوده می توانند جلوی آن را بگیرند. بر همین اساس درباره چیزی که برای عضو شورای شهر یزد پیش آمد شورای نگهبان اعلام نظر کرد. از نظر صورت قانونی شورای نگهبان حق داشت در حالی که در همین زمینه وقتی به صحبت های آقای بهشتی مراجعه می کنیم ایشان فرمودند هیچ وقت نباید عنان کشور و دولت را به دست چند نفر بسپارید.
فیرحی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: به نظر می آید مرحوم شهید بهشتی متوجه هست که نباید هیچ اصلی از اصول قانون اساسی زائد تلقی شود. اما در این دوره هم بودند کسانی که سعی می کردند اصولی را وارد قانون اساسی کنند و عباراتی به آنها اضافه کنند که دیگر اصول را عملا معلق کنند. مرحوم شهید بهشتی متوجه این قضایا هست و به همین دلیل کوشش می کند به هر اصلی وزنی دهد و همه اصول را هم ذیل حاکمیت مردم جمع کند. چون معتقد است که در کل دغدغه خود مردم برای حفظ شریعت بیشتر از هرکسی است.
شهید بهشتی کاری نمی کند که اصول 4 و 110 ناقض اصل 56 باشد
وی افزود: اصل چهار قانون اساسی ما بر خلاف اصل دو متمم قانون اساسی مشروطه خیلی شفاف نیست. در ادبیات شهید بهشتی آدم احساس می کند دارد خطی را دنبال می کند که مجلس قانون وضع کند که به صورت بیّن خلاف شرع در آن نباشد و مرزهای شریعت را نگه می دارد. با این استدلال هم به شورای نگهبان و هم به رهبری نگاه می کند. اما کاری نمی کند که اصول 4 و 110 ناقض اصل 56 باشد. ایشان می گوید اصل ولایت و امامت اصلا نیاز به قانون ندارد و بنابر این ما خیلی چیزها را نباید در قانون بیاوریم.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران اظهار داشت: شهید بهشتی می گوید قانون اساسی مقداری از ولایت آینده را محدود می کند. صحیح است که رهبر در هیچ جایی مستقیما وارد دخالت در امور نشود. یعنی رهبر محدود کننده وظایف ذاتی قوای ثلاثه نیست؛ و الا حاکمیتی که مردم مطابق اصل 56 دارند، به طور کلی از بین می رود. شهید بهشتی نگاه متوازنی به این اصول داشت و نقطه ثقل این اصول را در «حاکمیت مردم» می دید و به همین دلیل هم به کسی اعتراض می کند و می گوید «شما جزو گروهی هستید که چنان به آینده مملکت سوء ظن دارید که گویی تنها ما هستیم و این نسل که حافظ و نگهدار مملکت و قانون است. دایره اختیارات نمایندگان آینده مردم را اینقدر تنگ نکنید». یعنی اعتمادی به مردم دارد و نمی خواهد بگوید این نسل گل سرسبد ایران است و باید اراده خودش را به همه تحمیل کند.
وی ادامه داد: شهید بهشتی در این بحث حرف خیلی جالبی هم دارد و آن این است که رهبری را حتی حاکم بر احزاب هم نمی کند و معتقد است که رهبری از دورن فعالیت احزاب بیرون می آید. این اوج دموکراتیک دیدن آقای بهشتی نسبت به قانون اساسی است. حتی مفسرین و بزرگان بعدی که نظریه انتخاب را طرح کردند اینقدر به لوازم این بحث توجه نداشته اند. مرحوم شهید بهشتی حکمرانی مدرن را نهادی می دید و مبتنی بر قانون و هرچیزی که نهادهای رسمی را بشکند و یا قوانین را از انتفاع بیندازد، اعتبار قانون اساسی را می گیرد.
فیرحی تأکید کرد: اگر ما بخواهیم قانون اساسی را از توازن بیاندازیم مهمترین خطر را اصل قانون اساسی می بینیم. چون قانون اساسی مرجعیت خود را از دست می دهد. همین که قانون اساسی مرجعیت خود را از دست داد، هر گروهی قدرت پیدا می کن و گوشه ای از آن را باد می کند و بقیه را از بین می برد؛ از آن به بعد قانون اساسی ابزار می شود دیگر مبنا نیست.
چرا بازنگری در قانون اساسی پیش بینی نشد؟
مرتضوی نیز در بخش دیگری از سخنان خود گفت: آقای بهشتی حتی در نحوه بازنگری قانون اساسی چنین حقی را برای نسل قبل قائل نیست و می گوید حق تعیین سرنوشت باعث می شود که خود مردم بتوانند تغییر دهند و چگونه تغییر دهند. این نکته مهمی است که ما نقش اول را به قانون اساسی دهیم و سایر جایگاه ها و نهادها ذیل قانون اساسی تعریف شود. نکته بعدی هم این است که شورای نگهبان نهاد لازمی است و با توجه به ذهنیتی که از مشروطه داشتند نظر علما این بود که باید کسانی باشند که اسلامیت قوانین را تأیید کنند. ولی نحوه ورود ما مهم است که آیا خواسته ایم نهاد و یا بخشی از یک نهاد را به گونه ای تعریف کنیم که کارآیی قانون اساسی تنها به اجتهاد فقهای شورای نگهبان برگردد؟
وی افزود: آیا واقعا قانون اساسی خواسته با توسعه اختیارات ولایت برای یک شخص خودش را نفی کند؟ یعنی مقامی را مافوق خودش ترسیم کند؟ این موضوع امتناع عقلی ندارد؟ خیلی جالب است که وقتی نحوه اداره رادیو و تلوزیون مطرح شد، درباره رابطه رهبری با رادیو و تلویزیون دیدگاه های مختلفی مطرح شد و در همان بحث هم آمده که نحوه مدیریت و رهبری در قانون اساسی را ترسیم می کند. در خود قانون اساسی برای معضلات، مشکلات و چیزهایی که پیش بینی نمی شود، این جایگاه را در نظر گرفته است. اما اینکه مقامی را ترسیم کنیم که اعتبار همه اصول قانون اساسی و سایر قوانین وابسته به او و مصلحت اندیشی او باشد، کسی که بحث های شهید بهشتی را دنبال می کند نه تنها چنین چیزی را برداشت نمی کند بلکه عکس آن است.
این استاد حوزه علمیه یادآور شد: آیت الله شهید بهشتی می گوید «اگر می خواهیم اقدامات رهبری به ثمر برسد، درست آن است که رهبری در هیچ جای دیگر مستقیما وارد نشود و دخالت نکند». یعنی اگر بخواهد جایگاه و نفوذ رهبری حفظ شود باید از کانال های خاص خودش تعریف شود و در همان چهارچوب باشد. دوم اینکه اعتبار قانون اساسی حتی از نگاه عالمان حوزه هم این می شود که بدون تأیید رهبری کاغذپاره ای بیش نیست. این نگاه مورد نظر بزرگانی مثل آیت الله بهشتی نیست.
فیرحی در بخش پایانی سخنان این نشست گفت: مرحوم آقای بهشتی وقتی از اصل 80 قانون اساسی صحبت می کنند بحث این است که راجع به استقراض از کشورهای خارجی باید علاوه بر تصمیم مجلس، شورای رهبری(چون آن موقع تیتر این بوده هم نظر دهد. مرحوم بهشتی می گوید «شورای رهبری را آن قدر وسیع نکنید که مجبور باشد برای خودش تشکیلات، ساختمان و کارمند داشته باشد. اگر ما بخواهیم در قانون اساسی شورای رهبری را در همه امور دخالت دهیم، باید در حقیقت دولت سومی در کشور به وجود بیاوریم».
وی با بیان اینکه مرحوم بهشتی میراث یک تجربه را دارد، تصریح کرد: زمان مشروطه وقتی که مظفرالدین شاه فرمان مشروطه را امضا کرد گفت من با توجه به اینکه مورد عنایت خداوند و امانتدار هستم، آزادی را به مردم می دهم. چند انسان آزاد اندیش گفتند آزادی که او به ما بدهد به درد ما نمی خورد. آزادی متعلق به خود ما است. در واقع، هرکسی که می خواهد به آزادی ما احترام بگذارد؛ نه اینکه به ما آزادی دهد. مرحوم شهید بهشتی می گوید اجازه دهید نقش شورای رهبری همان نقش عام، که اتفاقا مورد نظر خود ما هم هست، باشد و این را زیاد توسعه ندهید.
انتقاد فیرحی از قانون اساسی
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در پایان اظهار داشت: به عنوان یک انتقاد به قانون اساسی، واقعیت این است که مرحوم آقای بهشتی زیاد تلاش کرد که قانون اساسی را متوازن کند اما قانون اساسی پتانسیل این را دارد که از توازن خارج شود و جا دارد که بعد از چند سال دوباره در محافل علمی راجع به متوازن سازی مجدد قانون اساسی گفت و گو شود؛ شاید فرصتی برای اصلاح بعدی فراهم شود.
