پایگاه خبری جماران: دیروز یک هواپیمای آمریکایی که حامل تعدادی از افسران ارشد سازمان سیا بود ساقط شد. مسئولیت این اقدام را طالبان بر عهده گرفته است؛ با این حال آمریکا بعد از چند ساعت اعلام کرد که این هواپیما سقوط کرده است. پنتاگون می گوید این اقدام کار طالبان نبوده است. وزارت دفاع آمریکا همچنین این گفته که هواپیمای منهدم شده حامل افسران ارشد سیا بوده اند را رد کرده است. با این حال مذاکرات آمریکا با طالبان که در قطر جریان داشت متوقف شده و زلمی خلیل‌زاد نماینده ویژه آمریکا در صلح افغانستان قطر را ترک کرده است.
خبرنگار جماران با پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل افغانستان به گفت و گو نشسته است. متن این گفت و گو را در ادامه می خوانید.
آقای ملازهی ارزیابی شما از سقوط هواپیمای آمریکایی چیست؟
واقعیت این است که سازمان سیا خارج از نُرم هایی که در کشور دیگر حرکت می کند. حتی با نیروهای آمریکایی هم هماهنگی لازم را ندارد. خودش دست به یک سری عملیات ها می زند و یک سری عملیات های جاسوسی در اختیار دارد که از آنها عمدتا برای شناسایی مناطق استفاده می شود. اما در مورد خاص سقوط هواپیمای آمریکایی در غزنی به نظر می رسد که این هواپیما برای بررسی وضعیت این منطقه – که در آن نیروهای طالبان کمابیش مسلط هستند – رفته است. آنطور که طالبان ادعا کرده توانسته با یک سری امکانات فنی که در اختیار دارند این هواپیما را ساقط کنند. اگر ادعای طالبان درست باشد تحول بسیار مهمی در قضایای افغانستان پیش می آورد و معلوم می شود که طالبان به دنبال استفاده از تکنولوژی برای پیشبرد اهداف خود از جمله جنگی که با آمریکایی ها دارد رفته است.
طرف دیگر قضیه این است که طالبان و آمریکایی ها یک سری مذاکرات در قطر داشته اند. باید تاثیرگذاری ساقط کردن هواپیمای جاسوسی را باید در قطر دید. آیا آمریکایی ها مذاکرات را متوقف خواهند کرد؟ طالبان در روزهای اخیر هم ادعا کرده بود که آمریکایی ها پیشنهادهای جدیدی داده اند که طالبان آنها را نپذیرفته است. هرچند که توضیحی درباره این پیشنهادهای جدید داده نشده است می توان حدس زد که بحث اصلی آنها یکی اعلام آتش بس کامل و دیگری مذاکره با دولت کنونی افغانستان باشد.
به هرحال واقعیت این است که ترامپ اکنون در موقعیتی قرار دارد که می تواند دوباره مذاکرات را متوقف کند. قبلا برای نیروهای آمریکایی این ماموریت تعیین شده بود که بخش مهمی از آنها از افغانستان خارج شده و گروه دیگری برای آموزش نیروهای دولتی بمانند. الان با توجه به تحولاتی که هم در قطر و هم در زمینه ساقط کردن هواپیما پیش آمده آمریکایی ها سیاست دیگری را در پیش بگیرند.
خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان یکی از خواسته های مهم طالبان است. سقوط هواپیمای آمریکایی در این زمینه چه تاثیری خواهد داشت؟
قبلا توافق شده بود که بخش اعظمی از نیروهای آمریکایی از افغانستان خارج شوند اما بخش اندکی از آنها برای آموزش باقی بمانند. ظاهرا طالبان هم این را پذیرفته بود. اما الان با شرایط جدیدی که پیش آمده خیلی سخت است که آمریکایی ها بخواهند سیاست قبلی را به پیش ببرند. این به سود طالبان تمام می شود؛ با آن خصلت ذاتی و انحصارطلبی که طالبان برای قدرت دارند حتی ممکن است به دنبال سقوط دولت مرکزی به پیش روند. بنابراین در این شرایط بعید است که آمریکایی ها در این شرایط افغانستان را تخلیه کنند. آمریکایی ها می دانند که افغانستان راه حل نظامی ندارد اما در کنار این حاضر نیستند شکست را به شکل رسمی بپذیرند. چرا که اگر آمریکایی ها به طور کامل از افعانستان خارج شوند، معنایش پذیرش شکست است. در این شرایط من فکر نمی کنم با توجه به مسائل داخلی آمریکا و سال انتخابات آمریکا، ترامپ چنینی ریسکی کند و موقعیت خود را در انتخابات تضعیف کند.
احتمالا همین شرایط ادامه پیدا کند و مجددا آقای زلمی خلیل زاد تلاش کند طالبان را پای میز مذاکره بیاورد و یک راه حل سیاسی پیدا شود. شاید روی این مساله بیشتر بتوان تمرکز کرد و امیدوار بود که سقوط این هواپیما خیلی نتواند کل جریان صلح را تحت تاثیر قرار دهد. اما به هرحال اگر ادعای طالبان درست باشد که توانسته اند هواپیما را توانسته اند بدون استفاده از ضدهوایی و به شکل تکنیکی و علمی آن را منهدم کنند در آن صورت شرایط به طور کلی متفاوت است و آمریکایی ها ممکن است در جستجوی این باشند که طالبان این تکنولوژی و دانش را از کجا به دست آورده است. سپس برای آن کشورهایی که این دانش را در اختیار طالبان قرار داده اند برنامه ریزی های خاص خود را خواهند داشت.
چرا پنتاگون می گوید کار طالبان نیست؟
ممکن است آمریکایی ها این ادعا را داشته باشند. اما طالبانِ امروز زبان انگلیسی می داند و اینطور نیست که با علم و تکنولوژی بیگانه باشد. طالبان سالهای 90 و 91 در مدارس مذهبی درس می خواندند و بعد از اینکه قدرت را گرفتند با نگاه دگم خود عمل کردند. آن زمان تلویزیون می شکستند و می گفتند شیطان است. هر نوع وسیله ارتباطی را تحریم می کردند. اما طالبان کنونی یک نوطالب یا طالبان جدید است. طالبانی است که تحصیل کرده دارد، زبان می فهمد و می تواند با اینترنت کار کند و همان امکاناتی که بقیه دنیا استفاده می کنند، را به کار بگیرد. اگر با اینترنت دقیق کار کنید روش ساخت انواع سلاح ها را هم می توانید پیدا کنید. دنیای امروز دیگر دنیای قدیم نیست طالبان هم طالبان دیروز نیست.
یک احتمال وجود دارد که طالبان با کشورهایی که با آمریکا دچار مشکل دارند وارد یک معامله شده باشد و یک تکنولوژی پیشرفته را به دست آورده باشد. به نظر من عوامل اجرایی طالبان [در سقوط هواپیما] نقش داشتند اما اینکه کشورهای دیگر هم به آنها کمک کرده باشند وجود دارد.
دلیل سکوت ترامپ در این شرایط چیست؟ آمریکا با چند ساعت تاخیر اعلام کرد که هواپیمای این کشور ساقط شده است.
برای آمریکا غیرمنتظره بود. اگر حرف طالبان درست باشد که طالبان با تکنیک های خاص این هواپیما را منهدم کرده است، برای آمریکایی ها ادامه این وضعیت بسیار سنگین خواهد بود. هواپیمای ساقط شده یک هواپیمای جاسوسی بود، در این صورت طالبان فردا ممکن است سرنوشت جنگنده ها را هم این چنین رقم بزنند. پذیرش این موضوع برای آمریکایی ها خیلی سخت است. دلیل سکوتشان به نظر من این است که فعلا خودشان در حال بررسی هستند که از نظر علمی و تکنولوژی چه چیزی باعث شده که این هواپیما ساقط شود. این هواپیما بسیار پیشرفته بوده و می توانست از فاصله دور رصد کند و مناطق را شناسایی کند. چه اتفاقی افتاده که این هواپیما نتوانست عمل کند. این بحث فراتر از طالبان و منطقه افغانستان است و در سطح دنیا می تواند در رقابت های تکنولوژیک برای آمریکایی ها پیامد داشته باشد. به همین دلیل آمریکایی ها نمی توانند به سرعت واکنش نشان دهند بلکه باید بررسی کنند و اطلاعات دقیق تر میدانی به دست بیاورند و بعد جهت گیری کنند.
استیضاح ترامپ در جریان است. این اتفاق چه تاثیری بر روی استیضاح ترامپ و همچنین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می تواند داشته باشد؟
مجلس نمایندگان آن را تصویب کرده و الان در سنا بررسی می شود که اکثریت آن دست جمهوری خواهان و طرفداران ترامپ است. بنابراین خیلی نمی توان به این فکر کرد که ترامپ استیضاح شود و از قدرت بیفند. این اتفاق در شرایط کنونی خیلی بعید است. مگر اینکه یک اتفاق خاصی بیفتد. اما در اینکه موقعیت ترامپ تضعیف می شود تردیدی وجود ندارد. ترامپ در داخل در موقعیت سختی قرار دارد. به همین دلیل دارد دست و پا می زند. از هر امکانی که بتواند برای موقعیت خود استفاده می کند که به نظر من دارد استفاده می کند. بحث هایی که امروز در خصوص صلح خاور میانه و معامله قرن مطرح می شود هم در ارتباط با این است که افکار عمومی را به طرف دیگر بکشانند و در یک فضای آرام تری درخواست های دموکرات ها را نادیده بگیرد و ترامپ را در قدرت تثبیت کند. به نظر می رسد که آمریکایی ها دارند همه راه ها را طی می کنند. البته دموکرات ها هم فشار می آورند و خواسته اند شهود برای شهادت دادن به سنا بروند. به هرحال دموکرات ها واقعا توانسته اند حرف را به پیش ببرند و جمهوری خواهان الان دچار مشکل هستند.
طالبان گفته اند که افراد بسیار موثر سازمان سیا داخل آن بوده اند. حتی خبرهایی وجود دارد که کسی که ترور شهید سلیمانی را برنامه ریزی کرده بود داخل این هواپیما بوده است. هرچند که بر روی این شایعات خیلی نمی توان تکیه کرد. اما اینکه چند نفر از افراد موثر سیا داخل هواپیمای منهدم شده باشد مسأله مهمی است و برای ترامپ هم مساله مهمی خواهد بود و یک مقدار مخالفان ترامپ را در برابر اهداف خود تقویت می کند.
اما در انتخابات آمریکا مسائل داخلی بیشتر از مسائل خارجی تعیین کننده است. هرچند که ترامپ سعی می کند یک دستاورد خارجی هم داشته باشد که بتواند آن را در انتخابات بفروشد و رأی بیاورد اما واقعیت آن است که ترامپ از نظر داخلی وضع خیلی بدی ندارد. اقتصاد را تا حدی راه انداخته و قوانین خیلی سختگیرانه ای را در مورد مهاجرین عملیاتی کرده است. اینها برای او در انتخابات امتیاز محسوب می شود. البته به اینکه دموکرات ها چه کسی را کاندیدا می کنند نیز بستگی دارد. اگر یک آدم قوی از سوی آنها در برابر ترامپ قرار بگیرد می تواند رقابت شدیدی را پیش بیاورد اگر هم بر روی آدم ضعیف توافق کنند شانس ترامپ برای پیروزی افزایش پیدا خواهد کرد.
