بیژن نامدار زنگنه: پیام هشت ماده ای امام هنوز جزئی از مطالبات مردم است

بیژن زنگنه وزیر نفت دورانی است که قیمت نفت تا 7 دلار سقوط کرد اما دولت متبوعش تورم را در عدد نادر 12 نگه داشت تا به آیندگان بگوید عدد نفت نصف عدد تورم بود. گفتگوی ما با زنگنه اما نه در حوزه نفت و اقتصاد که درباره پیام هشت ماده ای امام بود نه در مورد "غذا "که در مورد "قضا". زنگنه آنگاه که می خواهد به سوال ما در خصوص حقوق اساسی شهروندان در ایران معاصر پاسخ دهد با احتیاط تمام سخن می گوید. او می گوید هنوز موارد مطرح شده در فرمان هشت ماده ای امام جزیی از مطالبات مردم است.
بیژن زنگنه گفت: 27 سال از صدور فرمان 8 ماده ای امام می گذرد و هنوز به جزیی از تاریخ تحولات و تکامل حقوق سیاسی و اجتماعی ما تبدیل نشده است.بلکه هنوز بخشی از آنچه امام در این پیام عنوان کرده اند جزو انتظارات برآورده نشده مردم باقی مانده است.
وی در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، فرمان 8 ماده ای امام را دارای 3 عنصر اصلی دانست و اظهار داشت: در روح و جان حاکم بر این پیام انزجار امام از تندروی بنام اسلام حضور دارد. امام بطور کلی با تندروی بویژه بنام اسلام به شدت مخالف بود.
زنگنه دومین عنصر اصلی فرمان 8 ماده ای امام را رضایت مردم عنوان کرد و خاطرنشان ساخت: مردم در این پیام از منظر امام یک عنصر تعیین کننده هستند. امام تاکید می کنند که ملت باید احساس آرامش کنند و در سایه احکام اسلامی جان و مال و حیثیت آنان در امان است.
وی نکته سوم این فرمان را قرائت خاص امام از اسلام دانست و گفت: اسلامی که امام می گویند اسلام القاعده و طالبان نیست اسلام احترام به حریم خصوصی افراد جامعه است اسلام امنیت، عدل و رحمت برای همه و ممنوعیت اشاعه فحشا است اسلامی که در آن قضا از قدرت سیاسی مستقل است و نباید تحت تاثیر قدرتمندان باشد. اسلام امام ، اسلامی است که به حوزه خصوصی مردم احترام می گذارد و تجسس در حریم خصوصی مردم و اشاعه اسرار مردم را تحریم می کند.
وی اظهار داشت: بسیاری از مفاد فرمان 8 ماده ای امام خمینی بعد از 27 سال هنوز خواست و انتظار مردم است انتظاری که امام به آن پاسخ داده و همه باید برای تحقق این خواسته های اسلامی ، انسانی و فطری تلاش کنند.
زنگنه در پاسخ به این سئوال که کدامیک از بخش های این فرمان، اجرائی نشده است؟ ، گفت: بخش هایی چون حریم خصوصی، آرامش و امنیت قضایی و اینکه مردم، نیروهای نظامی را پشتیبان امنیت خود بدانند از جمله خواسته های فعلی مردم است.
وزیر نفت دوران اصلاحات در خصوص فلسفه و چرایی صدور فرمان 8 ماده ای اظهار داشت: یکی از خصوصیات امام که من هنوز هم نمی دانم چه سیستمی داشتند این بود که خیلی به روز در جریان واقعیات جامعه قرار می گرفتند و افراط گرایی و تند روی هایی در جامعه شده بود که از سوی دولت موسوی به امام منتقل شده بود و امام هم بلافاصله این فرمان را صادر کردند.
وی در پاسخ به این سئوال که این تندروی ها از سوی چه کسانی صورت می گرفت؟، گفت: این تند روی ها از سوی برخی هیئت های گزینش ، برخی از بخش های قوه قضاییه، کمیته ها و غیره بود و تقریبا در همه جا شکل می گرفت.
زنگنه به نحو برخورد با مخالفان محارب در اندیشه امام اشاره کرد و اظهار داشت: امام تاکید دارد که حتی در خصوص مخالفان محارب هم ضوابط شرعی را رعایت کنند و صرفا بر اساس دستور دادستان عمل بشود تا تعدی از حدود شرعیه صورت نگیرد.امام نمی گوید که با کسانی که با نظام می جنگند هر کاری دلتان می خواهد بکنید و هر بلایی می خواهید سرشان بیاورید.
امام تاکید می کند که همه چیز باید قانونمند باشد حتی هیچکس حق ندارد حکم کلی بدهد. امام می گویند هیچ یک از قضات حق ندارند ابتدائا حکمی صادر کنند که هر کدام از ماموران طبق آن بتوانند به منازل و یا محل کار افراد وارد شوند که نه خانه امنی است و نه محل توطئه. صادر کننده و اجرا کننده چنین حکمی تحت تعقیب قضایی قرار می گیرد.
وزیر نفت دوران اطلاحات به استقلال قوه قضاییه اشاره کرد و گفت: سخن امام به عنوان رهبری سیاسی جامعه تنها یک توصیه سیاسی نیست برای همه اینها باید قوانین مشخص تبیین بشود، قوانینی که ضمانت اجرای کافی در دوران خود داشته باشد تا خود این فرایند ها لازم الاجرا باشد و نه با خواست و خواهش مردم.
خواهش مردم برای اجرای قانون یک روش قدیمی است مدل نوین اینگونه است که برای هر چیز فرایند قابل نظارت، اندازه گیری و الزام آور وجود دارد .
زنگنه با بیان اینکه احساس رضایت مردم ملاک تشخیص عملی شدن یا فراموش شدن اندیشه امام در جامعه است گفت: امام می فرماید مردم باید احساس امنیت داشته باشند، فهم احساس رضایت مردم، با مراجعه به افکار عمومی خود مردم میسر است. فهم افکار عمومی خیلی سخت نیست برای اینکار روش علمی وجود دارد.
امام نمی گوید شما این کارها را بکنید مردم هم اگر ناراضی شدند، بشوند. باید در موارد قضایی مردم احساس آرامش بکنند و احساس کنند که در مملکت عدالت اجرا می شود اگر تلقی بخش عمده ای از افکار عمومی احساس رضایت نباشد، نشانگر این است که مساله گیر دارد.
وی در پاسخ به این سئوال که در طول سی سال گذشته احساس رضایت مردم چه منحنی داشته است؟،گفت: این مساله قابل بررسی جدی است من فکر می کنم بخش بزرگی از آنچه در روح این پیام جاری است ، هنوز جزو مطالبات مردم است. این فرمان به تاریخ نپیوسته و الان اگر فرمان 8 ماده ای امام را برای مردم بخوانند مردم خواستار اجرای آن می شوند.
زنگنه در پاسخ به این پرسش که آیا فرمان 8 ماده ای امام تنها برای ظرف زمانی دهه شصت هست و اصلا در دهه 80 این فرمان کاربرد ندارد؟، گفت : بهترین راه برای فهم اینکه اندیشه های امام چقدر در جامعه عملی شده است، مراجعه به افکار عمومی است. باید یک نظر سنجی علمی از سوی موسسه ای بی طرف مردم انجام شود . مثلا مفاد پیام هشت ماده ای را برای مردم بخوانند و بپرسند به نظر شما این موارد خوب است یا نه و اصلا چقدر اجرا می شود؟
این مباحث صرفا یک مباحث نظری نیست یک مباحث میدانی است باید بصورت میدانی از خود مردم پرسید. از یک فقیه اگر بپرسید آب چیست می گوید همان که مردم در عرف به آن آب می گویند. روش های ساده علمی وجود دارد باید دید مردم چه می گویند؟ آیا مردم تند روی و افراط گرایی را تایید می کنند؟ احترام به جان و مال و ناموس مردم را خوب می دانند یا بد؟ باید بجای نظر یک عده خاص که شاید منافعی هم داشته باشند نظر عموم مردم را جویا شویم.
زنگنه در پاسخ به این سئوال که «حریم خصوصی»چیست و آیا حد و حدودی برای آن تعریف شده است؟، گفت:در دوران اصلاحات برای این مساله لایحه تصویب شد از نظر شرعی هم خیلی روشن است. حریم خصوصی به فطرت انسان بر می گردد بخاطر همین در ادیان مختلف تا حدی معنای یکسان دارد.
یکی از مصادیق حریم خصوصی این است که هیچ کس حق ندارد در اندیشه افراد تفحص کند هیچکس را نمی توان به مجرد داشتن یک اندیشه مجازات کرد خداوند متعال برای اندیشه مثبت پاداش می دهد اما جایی که اندیشه شر وجود دارد، مجازات نمی کند مگر اینکه این اندیشه شر، جامه عمل بپوشد. خدا به کسی حق تفتیش عقاید نداده است.
متاسفانه برخی مسائل اینقدر فربه می شوند و دایره وسیع به خود می گیرند که دیگر چیزی برای حریم خصوصی باقی نمی ماند همه امور می شود جزو حریم عمومی و قابل پیگیری. یعنی انسان وقتی شب می خوابد در خواب هم احساس می کند که کنترلش می کنند.
زنگنه در پاسخ به سئوال دیگری در خصوص انحلال هیئت های گزینش در 15 دی 1361، گفت : امام در برخورد با مسائل حمل بر صحت و حمل بر صداقت را ملاک قرار می دادند می گویند اگر کسی قبلا هم کاری کرده، ملاک وضع فعلی او است.
شم سیاسی امام خیلی قوی بود اینکه چه شاخک های اطلاعاتی داشت که ازمتن جامعه به او خبر می دادند ، معلوم نیست اما مجموعه این اطلاعات باعث می شد فرامین دقیقی ارائه کند و تصمیمات درستی بگیرد.هیئت های گزینشی به بهانه مختلف می آمدند مانع حضور مردم در ادارات می شدند امام این رفتار را قبول نداشت.
وزیر نفت دوران اصلاحات در پاسخ به این سئوال که آیا تفکر گزینشی بعد از انحلال هیئت های گزینش هنوز وجود داشت یا از بین رفته است؟ ، گفت: برخی از همان تند روی ها دوباره صورت می گرفت اما هیچوقت به آن حد افراطی نرسید. صرف نظر از تند روی ها خود مسئله گزینش یک گزاره منطقی است. کسی که وارد دولت می شود باید درستکار، راستگوو مشهور به خوبی باشد اصل اینها خوب است مساله مهم مکانیزم اخذ این اطلاعات است و اینکه چه کسانی باید این اطلاعات را به دست آورند. درحال حاضر موسسات علمی در دنیا وجود دارند که کار آنها صرفا جستجو و انتخاب افراد برای موسسات سازمانهای مختلف با معیارهای آن سازمان است.
وی در پاسخ به این سئوال که آیا گزینش به معنی حذف دیگران و تضییع حقوق آنها نیست؟ گفت: حقوق شهروندی یعنی ایجاد فرصت مساوی برای همه. همه باید فرصت مساوی داشته باشند. در گزینش باید مواد گزینش روشن و شفاف باشد آن وقت حق کسی ضایع نمی شود.
زنگنه در خصوص جایگاه حوزه خصوصی افراد در اندیشه امام گفت: یک رابطه ای بین خدا و بنده است که هیچ ربطی به دیگران ندارد. یک رابطه دیگر رابطه بندگان خدا وحکومت است. حکومت نمی تواند در هر کاری دخالت کند حکومت ،خدا نیست که در هر کاری دخالت کند. حکومت نمی تواند بعد از ظهر رمضان خون شما را بگیرد آزمایش کند تا تشخیص دهد روزه هستید یانه؟ اینکه شهروند جامعه اسلامی نماز می خواند یا نه؟ خدا می داند و به هیچکس ربط ندارد. حکومت نباید تفحص کند. حکومت نباید در مورد شرب خمر شهروندان پرس و جو کند. نباید برای کشف آلات جرم در نزد افراد و اثبات آن تلاش کند. در حکومت امیر المومنین ، یک شهروند به علی (ع)می گوید من زنا کرده ام امام (ع) می گوید نه نکردی اشتباه می کنی. آن فرد چندین بار اقرار می کند و امام (ع) مدام حاشا می کند تا حدجاری نکند.
نباید کاری کرد که این جرایم عملی شود نتیجه این برخورد ها در جامعه پاسخ منفی می دهد. قیافه اخلاقی جامعه ما امروزه زیبا نیست. شرط این است که باطن مردم زیبا باشد در ظاهر ممکن است جامعه قیافه خوبی داشته باشد.
وی در پایان در پاسخ به این سوال که چرا قیافه اخلاقی جامعه زیبا نیست؟ گفت: یک جای کار ما گیر اساسی دارد .