یک استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل گفت: اگر ارتباط جهانی داشتیم و با بانک های جهانی، شرکت ها و ... همکاری می کردیم به تا این حد راحت تحریم نمی شدیم.
پایگاه خبری جماران: محمود سریع القلم، استاد دانشگاه شهید بهشتی دیروز اول دی ماه در دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی این دانشکده به سخنرانی درباره «تحولات بین المللی و آینده ایران» پرداخت. او در خلال سخنرانی خود یک راهکار را برای مسائل و مشکلات کنونی اقتصاد ایران ارائه داد؛ راهکاری که به نظر او هم در برابر تحریم ها پاسخ می دهد و هم راهکاری برای مقابله با فساد است.
وی گفت: دولت ترامپ سه روز چند نفر در ترکیه را تحریم کرد. اما اردوغان آمریکا را تهدید کرد که اگر تحریم ادامه پیدا کند چند بانک آمریکایی در ترکیه بسته خواهد شد. به این ترتیب ترامپ تحریم ها را پس گرفت. ما ایرانی ها روزی دو سه بار تحریم می شویم چون ارتباط جهانی نداریم. اگر ارتباط جهانی داشتیم و با بانک های جهانی، شرکت ها و ... همکاری می کردیم به تا این حد راحت تحریم نمی شدیم.
سریع القلم ادامه داد: اگر از من بپرسند با فساد در ایران چه کار کنیم می گویم هرچقدر ایران با دنیا بیشتر کار کند فساد در ایران کمتر می شود. اصلا لزومی ندارد سالی چند کنفرانس برگزار کنیم چند نفر کارشناس و مسئول درباره علل فساد، تاریخ فساد و روش های مبارزه با فساد برگزار کنیم و در آخر همه یک کیف بگیرند و بروند. اگر می خواهید فساد و اختلاس ها در ایران تمام شود، سیستم بانکی ایران را جهانی کنید تا شفاف شود که اگر یک نفر یک دلار جابجا کند مشخص شود چه ساعتی و از کجا به کجا منتقل کرده است. آن موقع ببینید برای فساد چه اتفاقی می افتد. وقتی یک کشور با دنیا ارتباطی ندارد در داخل آن هر اتفاقی می افتد.
در ادامه مشروح سخنان این استاد دانشگاه را می خوانید.
محمود سریع القلم در رابطه با «تحولات بین المللی و آینده ایران» گفت: من بیوگرافی افراد مختلف اعم از هنرمند، سیاستمدار، کارآفرین، مخترع و کسانی که فعال اجتماعی بودند را خوانده ام. نکته قابل استخراج این است که موفقیت افراد در صحنه های مختلف زندگی بسیار تحت تأثیر تمرکز آنهاست. افراد موفق کسانی هستند که تمرکز دارند. اگر مثلا انسان بخواهد ذهن خود را در 30 نقطه پخش کند نمی تواند پاسخ مطلوب بگیرد. این یک اصل بشری است و ربطی به شرق و غرب و ویژگی های خاص جوامع ندارد. این تمرکز است که انسان را به موفقیت می رساند.
نایب رئیس مرکز پژوهش های استراتژیک خاورمیانه ادامه داد: اگر بیماری پیش یک پزشک برود و بگوید که چرا من سرگیجه دارم و پزشک بگوید من بررسی کرده ام به این نتیجه رسیده ام که سرگیجه شما 242 دلیل دارد، بیمار می گوید شما دلیل یک را به من بگویید که همه دلیل های دیگر تابع آن باشند.
در اینکه مسأله مان چیست اشتراک نظر نداریم
این استاد دانشگاه ادامه داد: از زمانی که مدرنیزم در جهان رسم شده، همه ما دنبال روشی بوده ایم که این کشور را بسازیم. ولی در اینکه مسأله یک ما چیست و یا روش اول ما کدام است، موفق نبوده ایم. الان هم اگر از طیف افرادی دانشگاهی، فعال مدنی و روزنامه نگار بپرسید، هرکس دایره خاص خودش را دارد. در حالی که اگر از نماینده حزب کمونیست چین، کارآفرین چینی، یک شهروند در خیابان های چین بپرسید مسأله یک چین چیست؟ به شما می گوید برتری فناوری و افزایش روزانه ثروت ملی. ما همه در عرصه های متداخل تلاش می کنیم که این دو را گسترش دهیم.
آمریکایی ها شروع به تجدیدنظر درباره قراردادهای خود کرده اند
سریع القلم اظهار داشت: بعد از یک دوره طولانی جهانی شدن، آمریکایی ها دیده اند که بسیاری از کشورها دارند یک امتیاز مجانی از اقتصاد آمریکا و حضور بین المللی آمریکا می گیرند. به همین دلیل شروع به تجدید قراردادهای تجاری و اقتصادی با کشورها کرده اند، حتی با اروپا. تجدیدنظر قرارداد میان آمریکا، مکزیک و کانادا، 80 میلیارد دلار به نفع آمریکا تمام شد. آمریکایی ها دنبال این هستند که سهم کشورهای اروپایی را در ناتو، از یک و شش دهم تولید ناخالص داخلی به دو درصد برسانند و اروپایی ها قول داده اند که سال 2030 به آنجا برسند.
وی افزود: در مذاکرات بسیار سخت آمریکا و چین درباره مسائل تجاری و تعرفه ها، یک نوع ناسیونالیزم و حمایت از صنایع و تولیدکنندگان داخلی شکل گرفته است. یعنی تمرکز ایجاد کرده اند در اینکه نگاه ما به جهان چیست. بعضی ها فکر می کنند کارهایی که آمریکا می کند متعلق به دولت ترامپ است؛ اینگونه نیست. یک اجماع دو حزبی در حاکمیت آمریکا برای احیای روابط تجاری و اقتصادی آمریکا در دنیا در حال شکل گیری است.
بزرگترین مشکل ایران را «دانش» می دانم
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: با این مقدمه می خواهم بگویم که من به عنوان کسی که در این رشته کار کرده ام و بیشتر توجه خودم را روی مسائل بین المللی گذاشته ام، بزرگترین مشکل ایران را «دانش» می دانم. طی 30 سال گذشته چقدر ما سعی و خطا کرده ایم و چقدر تئوری های مختلف را تست کرده ایم و چقدر فراز و نشیب داشته ایم تا به اینجا برسیم و همچنان هم در حال تست کردن هستیم. در حالی که مسائل جهانی هستند و راه حل ها هم جهانی هستند. یعنی اگر ما با دنیا کار کنیم، راحت به بسیاری از راه حل ها می رسیم.
وی افزود: در دنیا می گویند که اگر شما می خواهید با آلودگی هوا برخورد کنید، یکی از الزاماتی که روی سیاستگذار و مجری هست این است که آن شهر را بین المللی کند. یعنی اگر در شهر تهران 250 هزار نفر خارجی زندگی می کردند، ما آلودگی هوا نداشتیم. چون تهران بین المللی و آبروی می شد. صدها نویسنده، خبرنگار، کارآفرین، متخصص هوش مصنوعی و غیره اینجا کار می کردند و در تصمیم گیری های ما اثر می گذاشت. راه حل ها جهانی هستند؛ فقط کافی است که ما با این جهان تعامل و تبادل داشته باشیم.
«تئوری مازلو» مهمترین تئوری شکل دهنده عصر جدید و دنیای جدید است
سریع القلم اظهار گفت: از زمانی که من دانشجو بودم و بیش از 30 سال است که در این دانشگاه مشغول هستم، تئوری های زیادی خوانده ام. من یک بار کتاب ها را مرور و بررسی کردم و دیدم که ما از اول شروع دانشگاه تا به حال چیزی حدود چهار هزار تئوری در روابط بین الملل و اقتصاد سیاسی بین الملل هست. اگر شما از من بپرسید کدام تئوری مهمترین تئوری شکل دهنده عصر جدید و دنیای جدید است، من به «تئوری مازلو» اعتقاد دارم. این تئوری ظاهر بسیار ساده ای دارد ولی باطنش بسیار مهم است. یعنی می گوید در حکمرانی جدید حاکمیت ها و مردم و کسانی که کار علمی و تحقیقاتی می کنند، باید کاری کنند که اول نیازهای بنیانی عامه مردم تأمین شود. یعنی حل و فصل مسأله مسکن جزو اولویت های یک کشور می شود.
این استاد دانشگاه افزود: یکی از مسائل اساسی مصر این است که 60 درصد نیاز غذایی خودش را وارد می کند. این موضوع الان به عنوان یک تهدید امنیت ملی مطرح است. کشورهایی مثل فرانسه، آمریکا، کانادا و چین نهایت تلاششان را کرده اند که نه تنها مواد غذایی خودشان را داشت باشند، بلکه بتوانند صادر کنند.
چرا سوئد برای حفظ جنگل های اندونزی، برزیل و نیجریه هزینه می کند؟
استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: در دنیای فعلی سه دایره متداخل داریم که مبنای برنامه ریزی هستند و جهان شمول هم هست و شرق و غرب و شمال و جنوب هم ندارد. یعنی اقتصاد یک کشور دایره ای است که در داخل جامعه امن قرار می گیرد. جامعه امن در داخل دایره بزرگتری به نام محیط زیست قرار می گیرد.
وی با بیان اینکه هزینه کشورها برای محیط زیست قابل توجه است افزود: کشور سوئد یک میلیارد و 300 میلیون دلار به اندونزی، برزیل و نیجریه برای حفظ جنگل ها می دهد؛ می گوید اگر جنگل های این سه کشور حفظ شود برای نسل آینده من بسیار مفید است. یعنی کشوری مثل سوئد می گوید من جهانی به امنیت ملی خودم نگاه می کنم؛ بنابر این جاهایی در دنیا که به محیط زیست همه کمک می کند را سرمایه گذاری می کنم.
ریشه آشوب های 18 کشور بی عدالتی اجتماعی است
نایب رئیس مرکز پژوهش های استراتژیک خاورمیانه یادآور شد: در 40 سال گذشته تولید ناخالص داخلی جهان با یک شیب نسبتا بالا در حال افزایش بوده است. اما هر چقدر GDP افزایش پیدا کرده منحنی عدالت اجتماعی در دنیا رو به پایین بوده است. در حال حاضر در 19 کشور دنیا آشوب هست و به جز هنگ کنگ، تمام آشوب های دیگر دنیا ریشه در بی عدالتی اجتماعی دارد؛ از فرانسه گرفته تا شیلی و کشورهایی مثل مجارستان، لهستان و بعضی از کشورهای آسیایی.
سریع القلم با بیان اینکه در آمریکا نزدیک به 70 درصد ثروت کشور دست 10 درصد جامعه است افزود: برای یونان این رقم نزدیک 38 درصد و جمهوری برای اسلواکی حدود 32 درصد است. این نشان می دهد که جهانی شدن افزایش ثروت و تمرکز ثروت انجام می دهد. در جوامعی که این درصد بالاتر است، مشکل عدالت بیشتر است. شما در خود آمریکا هم می بینید که الان تمام مناظره های جناح های چپ و راست آمریکا حول عدالت اجتماعی است. در حالی که در چهار دهه اخیر طبقه متوسط در اروپا و آمریکا 20 درصد کمتر شده، در هند و چین 400 میلیون نفر به طبقه متوسط اضافه شده است. این نشان دهنده بنیانی است که ما در مباحث دموکراسی هم مطرح می کنیم که بنیان اجتماعی دموکراسی داشتن یک طبقه متوسط است. این آینده بهتری را برای چین می تواند متصور باشد.
60 درصد تسلیحاتی که در دنیا فروش می رود متعلق به آمریکا و روسیه است
این استاد دانشگاه تأکید کرد: نزدیک 60 درصد تسلیحاتی که در دنیا فروش می رود متعلق به آمریکا و روسیه است. اگر بخواهیم خاورمیانه شناسی کنیم، یکی از شاخص های ما این است که ببنیم «چرا در این منطقه انقدر اسلحه فروخته می شود؟» من با یک فرانسوی صحبت می کردم، می گفت در فرانسه یک پروژه تعریف شده که یک کاری بکنیم بین ایران و عربستان تقابل نظامی صورت نگیرد. یعنی فرانسه در خاورمیانه انرژی می گذارد که بین ایران و عربستان درگیری نظامی نشود. درگیری نظامی بین ایران و عربستان به نفع آمریکا است چرا که آمریکا بیشتر اسلحه می فروشد و بعد بخش های غیر تسلیحاتی اتحادیه اروپا جایگاه و سهم خودشان را در خاورمیانه از دست می دهند.
چرا ترامپ در اولین سفر خارجی خود سنت شکنی کرد؟
وی ادامه داد: می گویند در این خاورمیانه سالیانه حدود 1500 تا دو هزار میلیارد دلار ثروت هست. سنت 100 ساله آمریکا بود که رؤسای جمهور آمریکا وقتی انتخاب می شدند اولین سفرشان را به کانادا یا انگلستان می رفتند؛ ولی ترامپ به عربستان رفت. چون 475 میلیارد دلار قرارداد نظامی برای 9 سال آینده با امارات و عربستان منعقد کرد که توافق کردند 100 میلیارد از آن را طی پنج سال به عنوان آرندی به شرکت های IT آمریکایی بدهند؛ تا برای برتری تکنولوژیک آمریکا سرمایه گذاری کنند. برای همین است که من می گویم تمرکز داشتن در بحث خیلی مهم است. همه اینها به هم ربط دارد و کمک می کند که ما ببینیم چرا کشورها چگونه تصمیم می گیرند.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به منحنی سرمایه گذاری در دنیا گفت: دو هفته پیش یک نزاع بروکراتیک جدی در آلمان صورت گرفت و آن این بود که بین خانم مرکل و دستگاه امنیتی آلمان یک درگیری فکری و سیاستگذاری بود. خانم مرکل معتقد است که آلمان باید 5G را از چینی ها بگیرد. دستگاه اطلاعاتی آلمان می گوید اگر ما این کار را انجام دهیم مجموعه دیتابیس آلمان در اختیار چینی ها قرار می گیرد و این به ضرر امنیت ملی آلمان است. خانم مرکل در جواب گفته بوده که اگر ما 5G را از چین نگیریم، ممکن است سهم بازارمان در چین را از دست بدهیم. بنابر این مصلحت ملی ما در 10 سال آینده، برای اینکه برتری خودمان را در اتحادیه اروپا حفظ کنیم، این است که باید یک جایی به چینی ها امتیاز بدهیم. عوض اینکه 5G را از آمریکا بگیریم، بهتر این است که آن را از چینی ها بگیریم.
اروپا آرام به سمت هند، چین و روسیه حرکت می کند
وی ادامه داد: یک روند خزنده و آرام در اروپا وجود دارد که به سمت روسیه، هند و چین حرکت می کنند. اما خیلی آرام است که اصطکاک بین آمریکا و اتحادیه اروپا ایجاد نکند. الان چینی ها دارند 22 ماهواره برای پشتوانه فناوری های 5G در فضا مستقر می کنند که در پنج سال آینده می خواهند آن را پیاده کنند.
سریع القلم تأکید کرد: به این دلیل اینها مهم است که از دل هرکدام ده ها سیاستگذاری بیرون می آید. یعنی اگر ما بخواهیم سرمایه گذاری کنیم، کجاها سرمایه گذاری کنیم. اگر قرار است که در استارت آپ ها، IT و دانشگاه ها کار کنیم، کجاها باید برای فناوری سرمایه گذاری کنیم. مثلا اسرائیل بیشترین سرمایه گذاری خود را در دو قسمت گذاشته است. یکی در امنیت سایبری گذاشته که در دو سال گذشته اسرائیل 70 میلیارد دلار نرم افزار امنیت سایبری در دنیا فروخته است. شرکت های نرم افزاری اسرائیل الان حرف اول را در امنیت سایبری می زند. سرمایه گذاری دیگر اسرائیل در صنایع مربوط به وسایل پزشکی است که دارد با هوش مصنوعی طراحی می شود. یعنی فرض کنید پزشکی که در نیویورک است می تواند از طریق وسایل جدیدی که دارد طراحی می شود یک عمل جراحی را در دهلی انجام دهد.
قرارداد اجتماعی غنی تر؛ اعتماد اجتماعی بالاتر
وی با اشاره به اینکه مطالعه بسیار جالبی در رابطه با اعتماد اجتماعی شده است، تصریح کرد: هر چقدر در یک جامعه قرارداد اجتماعی غنی تر باشد، اعتماد اجتماعی هم بالا می رود. قرارداد اجتماعی یعنی مجموعه دستگاه حاکمیت و مردم تعاریفشان از واژه های کلیدی به هم نزدیک است. مثلا در کشور ما هر دولتی می آید اقتصاد را یک جور تعریف می کند، عدالت را یک جور تعریف می کند، سیاست خارجی را یک جور تعریف می کند. مثلا از یک نفر شنیدم که تمایل این دولت به شرق خیلی کمتر شده و به ندرت به آسیا سفر می کنند و بیشتر تمایلشان به اروپا بوده است. دولت قبلی یک جور دیگر فکر می کرده است. اگر ما آن تمرکز را داشتیم، انقدر در نوسان نبودیم. بالأخره منابع کشور مشخص است، اولویت های آن را تنظیم می کردیم و برای هرکدام از شرق و غرب و شمال و جنوب سهم می گذاشتیم.
نایب رئیس مرکز پژوهش های استراتژیک خاورمیانه با بیان اینکه یکی از مسائل جدی جهانی تأمین مواد غذایی است، اظهار داشت: من از بعضی دوستان در مراکز مطالعاتی کشور شنیده ام که در 15 سال گذشته هشت میلیون نفر از جنوب کشور ما به شمال مهاجرت کرده اند. اگر ما به محیط زیست توجه نکنیم در 20 سال آینده ممکن است این رقم بالای 25 میلیون نفر بشود. از نظر امنیت ملی معنی این بسیار بد است. یعنی اینکه جنوب کشور دارد خالی می شود و این برای نیم قرن آینده ایران امر خوبی نیست. من جدولی دارم که نشان می دهد در دو قرن گذشته جمعیت آفریقا از 79 میلیون نفر به یک میلیارد و 400 میلیون نفر رسیده و سال 2050 جمعیت آفریقا دو میلیارد نفر می شود. یعنی اگر ما به فکر 30 سال آینده ایران باشیم، حتما یک استراتژی برای آفریقا طراحی می کنیم. یعنی بازارهایی که در آفریقا می تواند برای بخش خصوصی و کارآفرین ایرانی باشد.
جمعیت آسیا و آفریقا در حال افزایش
این استاد دانشگاه با بیان اینکه جمعیت اروپا در حال کاهش است و جمعیت شمال آمریکا رشد بسیار کمی دارد افزود: در مقابل جمعیت آسیا و آفریقا به شدت در حال افزایش است. حدود سال 2080، 83 درصد جمعیت دنیا در آسیا و آفریقا خواهد بود. یعنی اگر ما درازمدت فکر کنیم، می توانیم برای این مناطق سرمایه گذاری کنیم.
سریع القلم گفت: اگر در این نظام بین الملل خوب برنامه ریزی کنیم بسیاری از حساسیت های سیاسی که ما ایرانی ها در رابطه با حاکمیت ملی و استقلال داریم قابل تأمین است، چون فرصت های متنوع وجود دارد. زمانی بود تنها دو کشور بعضی از کالاها را ارائه می دادند؛ الان طیف کشورهایی که کالا و خدمات در دنیا ارائه می دهند بسیار زیاد است. یعنی در دنیای فعلی رابطه بین شمال و جنوب حتی برعکس شده است.
وی ادامه داد: بنابر این اگر ما به جمعیت و تخمین های رشد جمعیتی در مناطق مختلف دنیا نگاه کنیم، حتما توجه ما به آسیا و آفریقا خواهد بود. الان چینی ها پنج میلیون و 200 هزار نفر مهندس در آفریقا دارند. یعنی جمعیت قابل توجهی را آنجا جمع کرده و با هر کشور آفریقایی، بدون لیبی، چینی ها توانسته اند سرمایه گذاری کنند. هرچقدر هم دولت آمریکا دارد تلاش می کند بخش خصوصی آمریکا را برای سرمایه گذاری در آفریقا تشویق کند، آنها نمی روند. روسیه در بعضی از صحنه های آن منطقه شروع به رقابت با چین کرده است.
ترکیه و هند قطب های جهان در رابطه با توریسم پزشکی شده اند
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به تخمین های مختلف از رشد جمعیت دنیا تا سال 2100، گفت: درآمد شرکت هایی دارویی در دنیا حدود 30 درصد بیشتر از شرکت های نفت و گاز است. 1.2 تریلیون دلار شرکت های دارویی در دنیا درآمد دارند. الان ترکیه و هند قطب های جهان در رابطه با توریسم پزشکی شده اند. یک جراحی باز قلب در هند دو هزار دلار و همان جراحی در آمریکا 40 هزار دلار هزینه دارد. یک نفر آمریکایی یا اروپایی با پنج هزار دلار به هند می آید و نه تنها جراحی خود را انجام می دهد، بلکه یک تور آن کشور را هم می بیند و می رود.
وی یادآور شد: یک میلیارد نفر در دنیا آب آشامیدنی ندارند و همین باعث شده که شرکت های مرتبط با آب آشامیدنی در دنیا رشد کنند. الان فرانسه، ایتالیا و اسپانیا برای تأمین آب آشامیدنی شرکت های خصوصی راه انداخته اند و صنعت جدیدی است که در دنیا شروع به رشد کرده است. سالیانه دو میلیون 200 هزار نفر در دنیا به خاطر کمبود آب آشامیدنی جان خود را از دست می دهند. در سال 1950 سرانه دسترسی به آب 17 هزار متر مکعب بوده و الان به پنج هزار و 100 متر مکعب رسیده است. طی همین سال ها جمعیت جهان سه برابر ولی مصرف آب شش برابر شده است.
باید سیاست خارجی را با سیاست اقتصادی هماهنگ کنیم
سریع القلم تأکید کرد: اگر ما سیاست خارجی خودمان را با سیاست اقتصادی هماهنگ نکنیم، نسلی که 40 سال دیگر می خواهد در ایران زندگی کند، همه باید بروند و شمال کشور زندگی کنند. خیلی از کشورها دارند برای مناطق خشک خودشان برنامه ریزی می کنند. تقاضا برای آبیاری کشاورزی در دنیا چهار برابر شده و نیمی از رودخانه ها و دریاچه های جهان آلوده هستند. 60 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان در شهرها تولید می شود. هرکس بتواند یک شهر را مدیریت کند، اهمیت آن بیش از اداره یک کشور است. یعنی چالش های آینده جهان چالش های شهری است و اینکه چطور می خواهند شهرها را مدیریت کنند.
موضوعات جهانی و راه حل ها هم جهانی هستند
وی با تأکید بر اینکه موضوعات جهانی و راه حل ها هم جهانی هستند، تصریح کرد: یک مجموعه کلوپ شهرها در دنیا هست که من وقتی دیدم تهران عضو آنها نیست خیلی متأثر شدم. حتی شهرهایی مثل داکا، هانوی و لاگوست عضو این کلوپ هستند. اعضای آن مرتب دور هم جمع می شوند و با هم تبادل اطلاعات می کنند، روی همدیگر اثر می گذارند که چطور شهر را مدیریت کنند، و خیلی از همدیگر یاد گرفته اند. شانگهای از نیویورک خیلی یاد گرفته و الان به عنوان یک شهر در حال رشد برای 30 سال آینده خودش برنامه ریزی و از مشکلاتی که نیویورک در گذشته داشته استفاده می کند. خود نیویورک از استکهلم خیلی استفاده کرده است. مثلا در سوئد طراحی کرده اند که زندانی نداشته باشند و اگر کسی جرمی را مرتکب می شود چطور باید با او برخورد کنند. از زمانی که نیویورک روش های سوئدی را به کار گرفته، 40 درصد جرائم در شهر نیویورک کم شده است.
نایب رئیس مرکز پژوهش های استراتژیک خاورمیانه ادامه داد: یعنی اگر ما بتوانیم بر این فائق بیاییم که همه چیز جهانی است و همه دارند از هم یاد می گیرند، خیلی مسائل ما حل می شود. شاید غرور تاریخی ما که همه چیز نزد ما هست و ما بهترین هستیم و همه دنیا باید از ما یاد بگیرند، در این جهانی شدن باید عوض شود. چینی ها در عرض سه سال و نیم بزرگترین فرودگاه دنیا را ساختند و طراح و معمار این فرودگاه هم خانم حداد بود؛ معمار معروف عراقی که چند سال پیش در فلوریدا آمریکا فوت کرد. اگر ما بودیم می گفتیم فرد دیگری بیاید برای ما این کار را انجام دهد؟! آن هم چینی ها که انقدر ثروت دارند و قطب دوم جهان شده اند.
چرا عربستان و آمریکا به ماجرای حمله به آرامکو واکنش نشان ندادند؟
وی تأکید کرد: یکی از اتفاقات بسیار مطالعه کردنی جهانی این است که درگیری بین قدرت های بزرگ کم شده و جنگ های نیابتی افزایش پیدا کرده است. ممکن است برای خیلی از ما سؤال باشد که چرا عربستان و آمریکا به داستان آرامکو واکنش نشان ندادند. به خاطر اینکه الان برخورد با اختلاف به شدت سایبری شده است. وقتی به وزیر دفاع آمریکا گفتند شما چرا سنتکام را از قطر به واشنگتن بردید، گفت دیگر لزومی ندارد که با تکنولوژی در منطقه باشیم و اکثر کارها را از طریق واشنگتن می توانیم انجام دهیم و جغرافیا دیگر خیلی اهمیتی ندارد.
اگر دستگاه دیپلماسی 10 درصد اقتصاد جهانی را می فهمید از اروپا نمی پرسید چرا وظایف تان را انجام نمی دهید؟
سریع القلم با تأکید بر اینکه مشکل کشور ما دانش است، تصریح کرد: الان حدود شش ماه است که دستگاه دیپلماسی ما دارد به اتحادیه اروپا می گوید «چرا وظایفتان در رابطه با برجام را انجام نمی دهید؟» اگر دستگاه دیپلماسی ما 10 درصد اقتصاد جهانی را می فهمید، این جمله را نمی گفت. برای اینکه رابطه تجاری بین آمریکا و اتحادیه اروپا یک تریلیون و 400 میلیون دلار است. آمریکا در کشور آلمان 287 پایگاه نظامی دارد. بعد ما انتظار داریم این روابط را رها کنند. هر 24 ساعت تجارت بین کانادا و آمریکا دو میلیارد دلار است؛ آن وقت ما می گوییم چرا کانادا سفارتش در ایران را باز نمی کند. مکزیک در سال 371 میلیارد دلار به آمریکا صادرات دارد و کل تجارت مکزیک با آمریکا 670 میلیارد دلار است. شما فکر کنید که مکزیک آمریکا را رها کند و به خاطر برجام و غیره با ایران همکاری کند.
سیاست حوزه مسائل انتزاعی نیست
وی افزود: اگر سیاستمداران رقم متوجه نشوند نمی توانند حکمرانی کنند. حوزه سیاست حوزه مسائل انتزاعی نیست. با رقم است که ما می توانیم کارها را پیش ببریم. اتحادیه اروپا در تجریم کردن روسیه سخت است. چون حدود 300 میلیارد یورو با روسیه تبادل می کند. آمریکا خیلی راحت روسیه را تحریم می کند. چون تبادل بین روسیه و آمریکا سه سال پیش 40 میلیارد دلار بود و الان به 15 میلیارد دلار رسیده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی با تأکید بر اهمیت نهادهای یک جامعه، گفت: نهادها هستند که تصمیم می گیرند. هر چقدر تصمیم گیری در یک کشور نهادی باشد، کمتر اشتباه می شود؛ هرچقدر فردی، گروهی و گروه های کوچک باشد، اشتباهات بیشتر می شود. بهترین وضعیت تصمیم گیری نهادی را منطقه اسکاندیناوی در دنیا دارد و از بدترین های آن خاورمیانه است. انسان به طور طبیعی به کوتاه مدت فکر می کند و این وظیفه دولت ها است. یعنی حکومتی حکومت است که 50 سال از ملت خود جلوتر باشد؛ 50 سال جلوتر از مردمش فکر کند و برنامه ریزی هایی انجام دهد.
مسائل روانی اجتماعی به برگزیت منتهی شد
وی گفت: یکی از دلایلی که برگزیت در انگلیس صورت گرفت این است که انگلیس جایی است که همه می توانستند راحت بروند و مستقر شوند. یعنی مثلا کسی که در لندن تاکسی دارد اهل سومالی و هتلدار اهل رومانی است و سوپر مارکت سر کوچه از کنیا آمده است. بعد شما می پرسید که انگلیسی ها کجا هستند. این از مسائل روانی اجتماعی بود که به برگزیت منتهی شد.
در چین اگر گردش مالی شرکتی بالای دو میلیارد دلار باشد، در حزب کمونیست به آن دفتر می دهند
سریع القلم اظهار داشت: یکی از پیامدهای جهانی شدن این است که انحصار سرمایه و تملک در تمرکز است. در سال 1985 تعداد شرکت هایی که همدیگر را می خرند در دنیا 3286 عدد بوده است. در سال 2015 تعداد آنها به 42 هزار مورد رسید. به طور مثال فیس بوک 22 میلیارد دلار پول داد و واتس آپ را خرید. الان چالش بزرگ آمریکا این است که آیا می خواهند به اتفاقی که سال 1910 افتاد برگردند؟ در سال 1910 به خاطر قوانین ضد انحصار شرکت های نفتی شکسته شدند. الان جنبشی در آمریکا هست و خانمی هم در اتحادیه اروپا مسئول برخورد با شرکت های IT آمریکایی شده تا انحصار آنها را بشکنند.
وی افزود: یکی از بحث های این دوره این است که اگر بازار و حکومت با همدیگر به تفاهم برسند می توانند جواب های زیادی از همدیگر بگیرند. یک زمانی میلتون فریدمن می گفت اگر بخش خصوصی یک کشور رشد کند، آن کشور به سمت دموکراسی می رود. آزادی زمانی در کشور متولد می شود که قدرت سیاسی از قدرت اقتصادی تفکیک شود. چین، ویتنام، اندونزی و سنگاپور به ما نشان دادند که این تئوری الان خیلی هم اعتبار ندارد. الان در چین قانونی داریم که اگر گردش مالی شرکتی بالای دو میلیارد دلار باشد، به آن در حزب کمونیست چین یک دفتر می دهند. یعنی حزب کمونیست چین می گوید شما که این سرمایه را دارید را در سیاستگذاری کشور سهیم می کنم. یعنی حس همکاری و تفاهم چین را چین می کند.
سیاست می تواند متمرکز باشد اما حوزه اقتصادی در اختیار بخش خصوصی باشد و با دنیا کار کند
نایب رئیس مرکز پژوهش های استراتژیک خاورمیانه ادامه داد: یعنی می شود بخش اقتصادی در یک کشور رشد کند اما حوزه سیاست اقتدارگرا باشد. حوزه سیاست می تواند متمرکز باشد اما حوزه اقتصادی در اختیار بخش خصوصی باشد و با دنیا کار کند. سرمایه داری ظرفیت بسیار بالایی برای تعدیل خود و انطباق با شرایط جدید داشته است. چین توانسته این را به دنیا ارائه دهد که می شود در یک کشور بهترین قطارهای با سرعت بالا را تولید کرد، به فکر مردم بود، اما یک حزب کمونیست با 42 هزار شعبه هم داشت. این هماهنگی و تفاهم بین بخش خصوصی و حاکمیت جواب های خیلی خوبی می دهد. این موضوع به این معنا است که حاکمیت از رشد بخش خصوصی هراس ندارد و می تواند با آن شریک شود و با هم همکاری کنند.
سه قطبی شدن جهان برای ایران فرصت است
وی افزود ابعاد مثبت جهانی شدن بسط ثروت جهانی، سرمایه گذاری در بخش زیرساختها، بهبود شرایط زندگی، توانمندسازی زنان، سطوح بالای تحصیلات، رشد علم و فناوری، بهبود بهداشت و درمان و کاهش منازعه جهانی در دنیاست. نظامی گری کاهش پیدا کرده و در مقابل جنگ های نیابتی جای آن را گرفته است.
سریع القلم با بیان اینکه اکنون در دنیا اتفاقی برای جهان رخ داده که برای ایران فرصت محسوب می شود گفت: بین سالهای 1945 تا 1990 جهان دو قطبی بود. از 1990 تا 2000 جهان یک قطب داشت و این قطب آمریکا بود. اما از 2000 به بعد جهان سه قطبی (چین، روسیه و آمریکا) شده است. پیش بینی می شود درگیری که در این مثلث وجود دارد حداقل یک تا دو دهه آینده ادامه داشته باشد. این برای کشورهایی که می خواهند برای حاکمیت ملی خود فضا داشته باشند و دنبال تنوع سازی در اقتصاد ملی و روابط بین المللی خود هستند فرصت است.
تا به حال دیده اید یک مسئول آلمانی حرفی بزند که منظورش خانم مرکل باشد؟
این استاد دانشگاه ادامه داد: نمونه موفق یک کشور موفق در دنیا کشور اندونزی است. این کشور 260 میلیون نفر جمعیت دارد، به ثبات سیاسی رسیده است، با تمام کشورهای دنیا ارتباط دارد و توازنی بین روسیه، چین، ژاپن، استرالیا، آمریکا، اتحادیه اروپا و هند برقرار کرده و با همه آنها پروژه دارد. اندونزیایی ها آنقدر متمرکز و دقیق کار کرده اند که هیچ کشور خارجی نتواند در این کشور بالاتر از 20 درصد سرمایه گذاری داشته باشد. این نشان دهنده آن است که اگر حاکمیتی انسجام و تمرکز داشته باشد می تواند کارهای بزرگ بسیاری انجام دهد.
او با انتقاد از اینکه در ایران مسئولان از طریق تریبون با هم حرف می زنند گفت: این گونه که مسئولان از تریبون با هم حرف بزنند و به یکدیگر جواب بدهند حکمرانی نمی شود. شما تا به حال دیده اید یک مسئول آلمانی حرفی بزند که منظورش خانم مرکل باشد یا وزیر خارجه فرانسه حرفی بزند منظورش ماکرون باشد؟
برای کشورهای در حال توسعه «انسجام» به مراتب از دموکراسی مهمتر است
استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: برای کشورهای در حال توسعه انسجام به مراتب از دموکراسی مهمتر است. فوندانسیون یک ساختمان انسجام فکری، فلسفی، رویه ای، سیاستگذاری و از همه مهمتر فهم جهان در حاکمیت است. بخشی از حاکمیت ما اصلا این جهان را قبول ندارد، بخشی می خواهد با جهان کار کند و بخشی از حاکمیت کار با جهان را مشروط می بیند. تا زمانی که حاکمیت به یک انسجام فکری نرسد سیاستگذاری های مشترک ممکن نیست.
بیل گیتس گفت آرزو دارم در ایران شعبه داشته باشیم
سریع القلم همچنین تبعات منفی جهانی شدن را تمرکز سرمایه، اتمیزه شدن مصرف، ترویج انحصار، تحرک گسترده نیروی کار و افزایش نابرابری ها در جهان خواند و گفت: سرمایه شرکت های بزرگ در آی تی چقدر بالاست. اگر ما 30 سال پیش می خواستیم رتبه بندی شرکت ها را بررسی کنیم باید می رفتیم شرکت های تولید لوازم خانگی یا اتومبیل را بررسی می کردیم. خاطرم هست چهار سال پیش در میزگردی در داووس بیل گیتس گفت آرزو دارم در ایران شعبه داشته باشیم اما به خاطر تحریم ما نمی توانیم. شرکت های آی تی نگاهشان به ایران هست. من این را از چند نفر دیگر در شرکت های دیگر هم شنیدم.
این استاد دانشگاه افزود: جهانی شدن باعث شده است که به خاطر تحرک نیروی کار که هرکجا می توانند بروند و کار کنند غلظت و تحرک سندیکاهای کارگری در دنیا پایین آمده است. در سال 1981 در آمریکا سندیکاهای کارگری 24 درصد بوده است، اما در سال 2014 به 11 درصد رسیده است.
60 میلیون دلار شهریه 360 هزار دانشجوی چینی در آمریکا
وی ادامه داد: آمریکا درگیری هایی با چین پیدا کرده است. نهادی که در آمریکا به حاکمیت آمریکا فشار می آورد که روابط آمریکا با چین را مقداری محدود کند، FBI است. قدیم یک چینی ویزای 5 ساله آمریکا برای تحصیل در مقطع دکترا می گرفت اما آمریکایی ها دیدند چینی ها فقط برای دکترا نیامده اند و کارهای دیگری هم می کنند. به همین خاطر آمریکا می گوید من ویزای یک ساله می دهم و بررسی می کنم که تو چه کار می کنی سپس آن را تمدید می کنم. اما به رغم این مشکلات الان 360 هزار دانشجوی چینی در آمریکا هست که وقتی این افراد فارغ التحصیل می شوند برآورد می شود این افراد حدود 60 میلیارد دلار در آمریکا شهریه پرداخت می کنند.
سریع القلم با اشاره به فرهنگ بودایی چینی ها که می گوید هیچ وقت از خودت تعریف نکن ادامه داد: چینی ها نهایت بهره برداری را از این جهان کرده اند و در مهمترین مراکز تحقیقاتی، دانشگاهی و علمی آمریکا حضور پیدا کرده اند. الان در کنگره آمریکا سندی منتشر شده است که می گوید دانشجوی چینی یکی از منابع تهدید امنیت ملی آمریکاست. چرا که از هر 10 دانشجویی که در دانشکده های علوم و مهندسی آمریکا درس می خوانند 6 نفر چینی هستند. آمریکایی ها نمی روند شیمی، فیزیک و مهندسی برق بخوانند و چینی ها نهایت بهره برداری را از این امکانات می کنند.
اگر ترامپ یک دوره دیگر بماند بازارهای بیشتری برای شرکت های آمریکایی پیدا می شود
این استاد دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه اگر حوزه سیاست ما سازمان دهی داشته باشد می تواند کارهای بزرگی صورت بگیرد افزود: سه سال دیگر آمریکا صادر کننده نفت و گاز در دنیا خواهد بود. بین آمریکا و روسیه رقابتی بر سر مسلط شدن بر شرق اروپا وجود دارد. آمریکا به لهستان و دیگر کشورهای اروپای شرقی می گوید شما از روس ها گاز نخرید من به شما ال ان جی می فروشم. ال ان جی آمریکا در سه سال آینده 30 درصد مازاد بر نیاز داخلی آمریکا خواهد بود. یعنی با در عین حال که یک انگیزه ژئوپلتیک برای مسلط شدن به اروپای شرقی وجود دارد آمریکا به دنبال خود هست برای شرکت های خود مشتری پیدا کند. اگر ترامپ یک دوره دیگر بماند این موضوع افزایش هم پیدا خواهد کرد.
کسینجر سیاست آمریکا در برابر چین را اشتباه خوانده است
وی با اشاره به رقابت آمریکا و روسیه بر سر مسلط شدن به بازارهای انرژی اروپای شرقی ادامه داد: روسها هر زمان که بخواهند به کشورهای اروپای شرقی برای امتیازگیری سیاسی فشار می آورند. زمستان ها تقاضای سیاسی روسها افزایش پیدا می کند و آنها در ازای فروش گاز مصرفی این کشورها امتیاز سیاسی می خواهند. چین و روسیه در 2014 با هم توافق کردند که 38 میلیارد متر مکعب گاز به ارزش 400 میلیارد دلار طی 30 سال آینده برای چین فراهم می کند. کیسینجر اخیرا گفته بود که آمریکا اشتباه می کند که با چین درگیر می شود. چون هرچقدر با چین درگیر شویم این کشور به روسیه نزدیک می شود. استراتژی آمریکا باید این باشد که این دو کشور را از هم جدا کند نه اینکه طوری برخورد کند این دو کشور نزدیک شوند و با اروپا و هند همکاری کنند و قطب های جهانی نامتوازن شود.
سریع القلم در ادامه سخنرانی خود با بیان اینکه 16 کشور در جهان در حال ساختن 60 نیروگاه هسته ای هستند اما هیچ سر و صدایی نیست گفت: این نشان می دهد روش حکمرانی چقدر مهم است. چینی ها در حال ساختن نیروگاه های زیادی هستند. البته اروپا روش متفاوتی پیش گرفته است و تا سال 2030 همه نیروگاه های هسته ای آلمان تعطیل و این کشور به کشوری سبز تبدیل می شود. تا سال 2030 همه خودروها در انگلستان برقی می شوند.
نمی شود یک کشور بگوید نیروگاه هسته ای می خواهم و در عین حال بگوید می خواهم اسرائیل را نابود کنم
استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: آمریکا 60، چین 44 و روسیه 31 نیروگاه هسته ای دارد. اگر سیاست خارجی ما با سیاست های اقتصادی ما هماهنگ بود می توانستیم خیلی کارها انجام دهیم. نمی شود یک کشور بگوید می خواهم نیروگاه هسته ای داشته باشم - که یک ثروت ملی است و کشوری مثل ایران باید آن را داشته باشد – و در عین حال بگوید می خواهم اسرائیل را نابود کنم. این دو را با هم نمی توانید بگویید. باید یکی از آنها را انتخاب کنید. در واقع سیاست خارجی می خواهد اسرائیل را نابود کند اما سیاست اقتصادی می خواهد انرژی هسته ای داشته باشد. مساله ی خوب و بد یا حق و باطل نیست، بلکه این دو با هم سازگار نیستند. به این ترتیب جهان این را می بیند و می گوید شما انرژی هسته ای می خواهید داشته باشید اما بعدا یک تهدید برای امنیت جهان خواهید بود.
سریع القلم در ادامه گفت: بخش مهمی از سیاست های فعلی آمریکا برای احیای خودش است. چرا که می بیند رقبایی جدی پیدا کرده است. آمار نشان می دهد که این صحت دارد. آمریکا که قدیم حدود 25 درصد از GDPجهان را داشت الان سهمش به 18 درصد رسیده است. در مقابل چین که سهم GDP اش پنج درصد بود الان سهم 18 درصدی دارد.
اروپایی و آمریکا به خاطر همکاری های بانکی و صنعتی خود با ترکیه این کشور را تحمل می کنند
استاد دانشگاه شهید بهشتی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ممکن است بپرسید چرا اروپا و آمریکا تا این حد ترکیه ای که سعی می کند حضور منطقه ای داشته باشد را تحمل می کنند؟ یک دلیل عمده به این برمی گردد که بانک های اروپایی و آمریکایی حدود 550 میلیارد دلار در ترکیه سرمایه گذاری کرده اند. یعنی وقتی وابستگی متقابل وجود داشته باشد نمی شود با یک کشور برخورد کرد. اگر ترکیه از نظر سیاسی بسته می شود اما از نظر اقتصادی با دنیا کار می کند و این وابستگی بانکی و صنعتی که ترکیه به اروپا و آمریکا دارد به این کشور کمک می کند که اتصالات حفظ شود.
چرا ایران راحت تحریم می شود؟
وی با طرح این سوال که چرا ما ایرانی ها به آسانی تحریم می شویم افزود: دولت ترامپ سه روز چند نفر در ترکیه را تحریم کرد. اما اردوغان آمریکا را تهدید کرد که اگر تحریم ادامه پیدا کند چند بانک آمریکایی در ترکیه بسته خواهد شد. به این ترتیب ترامپ تحریم ها را پس گرفت. ما ایرانی ها روزی دو سه بار تحریم می شویم چون ارتباط جهانی نداریم. اگر ارتباط جهانی داشتیم و با بانک های جهانی، شرکت ها و ... همکاری می کردیم به تا این حد راحت تحریم نمی شدیم.
اگر می خواهید فساد و اختلاس ها در ایران تمام شود، سیستم بانکی ایران را جهانی کنید تا شفاف شود
سریع القلم ادامه داد: اگر از من بپرسند با فساد در ایران چه کار کنیم می گویم هرچقدر ایران با دنیا بیشتر کار کند فساد در ایران کمتر می شود. اصلا لزومی ندارد سالی چند کنفرانس برگزار کنیم چند نفر کارشناس و مسئول درباره علل فساد، تاریخ فساد و روش های مبارزه با فساد برگزار کنیم و در آخر همه یک کیف بگیرند و بروند. اگر می خواهید فساد و اختلاس ها در ایران تمام شود، سیستم بانکی ایران را جهانی کنید تا شفاف شود که اگر یک نفر یک دلار جابجا کند مشخص شود چه ساعتی و از کجا به کجا منتقل کرده است. آن موقع ببینید برای فساد چه اتفاقی می افتد. وقتی یک کشور با دنیا ارتباطی ندارد در داخل آن هر اتفاقی می افتد.
الان دیگر فرمول های توسعه یافتگی در گوگل پیدا می شوند
وی با بیان اینکه اگر ما بخواهیم کشور تغییر پیدا کند باید افکارمان عوض نشود گفت: افکار موجود ما افکار توسعه ای نیست. این افکار برای حفظ وضع موجود است. مثل این است که یک پزشک به بیمار بگوید با روزی سه چهار بسته سیگار کشیدن دنبال سلامتی و زندگی معقول نباش. الان فرمول های توسعه یافتگی در گوگل پیدا می شوند؛ این همه سمینار و جلسه در کشور نمی خواهد.
باید فکرمان بین المللی شود
سریع القلم با بیان اینکه آینده ما در گرو این است که چقدر زودتر بین المللی می شویم گفت: آینده ما در گرو این است که نماینده مجلس ما چقدر زودتر بین المللی فکر می کند و در دانشکده اقتصاد این دانشگاه اساتید برزیلی، مصری، کانادایی و ... ببینیم. کشور ما زمانی درست می شود که حدود 20 – 30 بانک خاور میانه ای در تهران، شیراز و ... شعبه داشته باشند و همه شرکت های هواپیمایی بتوانند به ایران رفت و آمد کنند؛ نه الان که حدود 180 هواپیما در فرودگاه های ایران به خاطر نداشتن یک قطعه زمین گیر شده اند.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: باید یک بار در کشور بحث کنیم که استقلال یعنی چه؟ یعنی زمانی که آن را از شعاری به مرحله عملیاتی وارد کنیم. استقلال یک کشور یعنی زمانی که آن کشور بتواند ثروت تولید کند، نه آنکه مرزهایش را ببندد. یک خانه تکانی و جراحی جدی در اندیشه های موجود کشور می خواهیم.
آفریقایی ها بعد از دو سه سال دیدند خودکفایی اقتصادی و استقلال سیاسی حرفهای بی معنایی است
سریع القلم گفت: وقتی سال 69 به این دانشکده آمدم اولین مقاله ای که نوشتم «نقد خودکفایی اقتصادی و استقلال سیاسی» بود، البته آن موقع روزنامه معروف میدان فردوسی علیه من نوشت که یک نفر آمده و می گوید باید خودکفایی اقتصادی را کنار بگذاریم. خودکفایی اقتصادی و استقلال سیاسی حرفهای آفریقایی ها در دهه 50 بود، می خواستند استعمارزدایی کنند و بعد از دو سه سال دیدند این حرفها بی معناست. این حرفها را کنار گذاشتند سپس با دنیا مشغول کار شدند.
وی تاکید کرد: تا زمانی که سیاست خارجی در اختیار سیاست اقتصادی نباشد آینده ما مبهم است. ریل اقتصاد و سیاست خارجی ما یکی شود. سیاست خارجی باید در اختیار اقتصاد ملی باشد. این یعنی هرجا به نفع اقتصاد بود سیاست خارجی عمل کند و هر جا نبود کنار برود. الان جهان این کار را می کند. اکنون فعال ترین فسمت وزارت خارجه های دنیا بخش اقتصادی آنهاست.
رقابت انگلیس بر سر اینکه به رهبران جهان دو نفر تحصیل کرده انگلیس بیشتر شود
استاد دانشکده شهید بهشتی وی با تاکید بر بین المللی کردن نظام دانشگاهی کشور گفت: نظام دانشگاهی ما در 10 سال گذشته به شدت دارد در فضاهای بومی و داخلی سیر می کند. 57 نخست وزیر، رئیس جمهور یا رهبر دنیا تحصیل کرده آمریکا هستند. 56 نفر تحصیل کرده انگلیس هستند. 40 نفر تحصیل کرده فرانسه و 10 نفر تحصیل کرده روسیه هستند. بوریس جانسون گفته بود ما دنبال این هستیم که 56 را به 58 تبدیل کنیم تا از آمریکا جلو بیفتیم. این نظام آموزشی در دنیا می تواند تا این حد اثرگذار باشد.
ما نتوانستیم برای خود مزیت نسبی تعریف کنیم
وی افزود: ما باید مزیت نسبی و برتری فناوری پیدا کنیم. یعنی بگوییم جایگاه ما در اقتصاد جهانی چیست؟ اگر صرفا به نفت و گاز اکتفا کنیم بسیار عقب خواهیم ماند. یعنی اگر ما با همین فرمان فعلی جلو برویم حتما شاخص های فقر در ایران طی 20-30 سال آینده تشدید می شود. ترکیه در بعضی قسمت ها بازارهای عجیبی برای خودش درست کرده است. مثلا در مبلمان به اندوزی و مالزی که بروید می بینید ترک ها سهم قابل توجهی در بازار کسب کرده اند. در حالی که ما نتوانستیم برای خود مزیت نسبی تعریف کنیم. این به خاطر این است که در حوزه سیاست تفاهم نداریم و هنوز برای خودمان چارچوب جهانی تعریف نکرده ایم.
برای تغییر به بحران نیاز داریم
محمود سریع القلم در ادامه سخنان خود گفت: ظاهرا ما با استدلال کمتر تغییر پیدا می کنیم و برای تغییر به بحران نیاز داریم. مثل این است که شما به فردی بگویید در خیابان فرعی نمی شود با سرعت صد کیلومتر بر ساعت رانندگی کرد. اما او می رود و تصادف می کند و بعدا متوجه می شود نباید این کار را بکند. او نه با استدلال بلکه با بحران تغییر رفتار نشان می دهد. به نظر می رسد ما در یک و نیم قرن اخیر دائما کارهای خود را تکرار می کنیم.
وی با بیان اینکه تکرار نشان می دهد که رفتار ما با بحران عوض می شود ادامه داد: اگر رضاشاه با دکتر فروغی مشورت کرده بود و او را خانه نشین نمی کرد شاید رضاشاه به این تحلیل غلط نمی رسید که آلمان ها پیروز جنگ جهانی می شوند. به این ترتیب او سیاست خارجی کشور را به این سمت نمی برد که ایران توسط روسیه و انگلیس در عرض چهار ساعت ایران تسخیر شود و شاه هم به آفریقای جنوبی فرستاده شود.
اقتصاد ملی ما در خیابان باب همایون نیست بلکه در وزارت خزانه داری آمریکاست
این استاد دانشگاه تاکید کرد: خصلت مشورت کردن، کمیسیون داشتن و حرکت کردن با دیدگاه های مختلف در ما بسیار ضعیف است. خاطرات دکتر عبدالمجید مجیدی رئیس سازمان برنامه و علینقی عالیخانی وزیر اقتصاد ایران در سالهای 40 تا 47 را مطالعه کنید. آنها می گویند علت اینکه ما در دهه 40 که توانستیم نرخ رشد اقتصادی را 16 درصد کنیم این بود که شاه به حرف ما گوش می کرد. اما همین که درآمد نفت بالا رفت و بیماری هلندی آمد شاه از 48 به بعد گفت من می فهمم و هیچ کس نمی فهمد.
وی افزود: اگر در سال 1330 ما با کنسرسیون نفت به یک تفاهم رسیده بودیم آمریکا و انگلیس کاری نمی کردند که تا سال 32 که به کودتا انجامید کسی یک قطره نفت از ایران نخرد. به نظر می رسد که ما یک سری رفتار تکرار شونده داریم. الان اگر کشوری بخواهد از ما نفت بخرد، یا سرمایه گذاری خارجی کند مجوزش دست وزارت خزانه داری آمریکاست. وزارت خزانه داری آمریکا هم اگر دلش بخواهد دو هفته وگرنه طی شش ماه جواب می دهد که شما می توانید با این شرایط کار کنید یا نکنید. در واقع ما الان شرایطی هستیم که اقتصاد ملی ما در خیابان باب همایون نیست بلکه در وزارت خزانه داری آمریکاست. این به خاطر سیاست خارجی ماست. یعنی ما از گزینه های خود خوب استفاده نکرده ایم. ما از سال 81 تا الان در حال مذاکره هسته ای هستیم. آیا این وقت تلف کردن نیست که ما اقتصاد را گروگان بگیریم و بخواهیم سیاست خارجی را با مفاهیم دیگری پیش ببریم؟
سریع القلم با طرح این پرسش که آیا الیت موجود می توانند افکارشان را عوض کنند گفت: با بعضی تغییراتی که در ترتیبات تصمیم گیری ممکن است انجام شود بله می توانند. من از دو واژه انگلیسی استفاده می کنم چون در انگلیسی دقیقتر هستند و اگر آنها را ترجمه کنیم ممکن است هرکس جور دیگری بفهمد. ما الان در دوره ای هستیم که به سمت یک Deconstruction می رویم. یعنی بحران های ما به تدریج در افکار ما فشار می آورد.
یک مسئول سیاست خارجی آمریکا گفت ما دنبال تغییر رژیم در ایران نیستیم
وی افزود: من در داووس از یک مسئول سیاست خارجی آمریکا پرسیدم انتهای سیاستگذاری هایتان نسبت به ایران چیست؟ او پاسخ داد که ما می دانیم تغییر رژیم درباره ایران نمی تواند انجام شود چرا که ایران کشوری بزرگ با اقلیم پیچیده است. ما هم با تجربیات بدی که در مورد عراق و افغانستان داریم تغییر رژیم در بین گزینه های ما نیست، بلکه دنبال این هستیم که بر مناظره های درون حکومتی ایران اثر بگذاریم. البته این می تواند به یک ایرانی برخورد اما این دارد اتفاق می افتد. اگر منحنی سخنرانی های مسئولان کشور را بکشیم می بینیم هرچقدر که زمان می گذرد تعداد سخنرانی های مسئولان کشور مدام دارد کمتر می شود. مثلا دستگاه دیپلماسی روزی 20 تا توئیت می کرد الان یک توئیت هم نمی کند. اینها معنادار است.
اکثریت جامعه دنبال روش های مدنی برای تغییر و تحول در کشور هستند
این استاد دانشگاه گفت: ما الان در دوره Deconstruction هستیم. اما از این سخت تر دوره Reconstruction است. من این دو دوره را یک دوره 10 تا 15 ساله می بینم که در اثر فضاهایی که تحریم ایجاد کرده ما به یک اجماع برسیم که می خواهیم در چه مسیری حرکت کنیم. من امیدوارم این دوره 10 تا 15 سال به دوره 5 تا 10 برسد. اما حدس قوی من این است که این اتفاق همراه با آشوب نخواهد بود و یک مدنیت در این جامعه شکل گرفته و اکثریت جامعه دنبال روش های مدنی برای تغییر و تحول در کشور هستند. نسل 25 تا 40 ساله می خواهد در ایران بماند، در آن زندگی کند و دنبال اصلاح امور کشور است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تاکید کرد با وجود همه تبلیغات منفی که در دنیا علیه ایران شده است، ایران همچنان در چند کشور دنیا وجهه بسیار مثبتی دارد. ژاپن، هند و مصر از جمله این کشورها هستند. تا زمانی که افکار و ادبیاتی که با جهان استفاده می کنیم عوض نشود ما تغییرات را نمی بینیم. جهان به سمت یک نوع تنوع می رود که برای کشورهایی که مثل ما حساسیت های حاکمیت ملی دارند فرصت بسیار خوبی است.
ما الان در 1640 میلادی هستیم
این استاد دانشگاه شهید بهشتی گفت: من فکر می کنم مسیر ما از نظر تاریخی مسیر درستی است. وقتی من به عقب برمی گردم و می بینم از 200 سال گذشته ما از چه مسیری حرکت می کنیم می بینم مسیر تاریخی ما درست است. خیلی از فراز و نشیب ها و چالش ها و تناقضاتی که ما در دهه های اخیر تجربه کرده ایم جامعه کهنی مثل جامعه ما باید آن را تجربه کند. به یک معنا ما الان در سال 1640 میلادی هستیم. اما از سال 1640 تا الان 300 سال طول نخواهد کشید، بلکه با وجود شبکه های اجتماعی و اینترنت ممکن است این شکاف های فلسفی، هویتی و فکری خودمان را در دوره ای کوتاه طی کنیم، اما این مسیر بسیار پرمشقت است. به همین خاطر دانشگاه در کار تئوریک زیاد وظیقه بسیار جدی دارد.
تا بین المللی نشویم اتفاقی نمی افتد
وی با بیان اینکه فهم جهان زبان های خارجی می خواهد ادامه داد: با ترجمه نمی شود زندگی کرد. یک ایراد اساسی که در راهروهای قدرت کشور ما وجود دارد این است که افراد قابل توجهی زبان خارجی نمی دانند و ارتباط شان با جهان قطع است.
سریع القلم در پایان سخنرانی خود گفت: اگر ما بین المللی نشویم در همین فرایند سعی و خطا ادامه خواهیم داد و مشکلات بر روی همدیگر انباشته خواهد شد. آینده ایران در گروِ بین المللی شدن و کار کردن با جهان است. آنجاست که اعتماد به نفس ما زیاد می شود. اگر ما بومی فکر کنیم رشد نمی کنیم. اگر من ایرانی دانشگاهی خودم را با شاخص های داخل کشور بسنجم از خودم راضی می شوم اما زمانی می فهمم ضعف دارم که در کنفرانسی شرکت کنم و ببینم که یک استاد هلندی در عرض سه دقیقه یک تئوری مهم را مطرح کرده است. یک کشور با مقیاس های بین المللی می تواند خود را نقد کند ، نه در فضاهای بسته داخلی. به قول مرحوم آدام اسمیت تا رقابت نباشد هیچ اتفاقی نمی افتد.
