پایگاه خبری جماران، سجاد انتظاری: مردی که بالغ بر 50 سال کار و فعالیت سیاسی داشته و حالا حدود 17 سال است که کار سیاسی را رها کرده و به عرصه رسانه روی آورده، در گفت و گویی به مناسبت دهمین سال تأسیس روزنامه «ستاره صبح»(لینک گزارش تصویری مراسم) در خصوص دلایل فاصله گرفتش از سیاست و ورود به عرصه فرهنگ و رسانه می گوید.
علی صالح آبادی ضمن تأکید بر تأثیر کار مطبوعات بر فرهنگ سازی در عرصه های مختلف، یک نکته دیگر را نیز مورد تأکید قرار می دهد که رسانه ها همواره باید دارای ثبات مدیریت باشند و مدیرمسئول و حتی سردبیران آنها مدت های طولانی بر سر کار خود بمانند تا بتوانند تجربه هایی که در طول این مدت به دست آورده اند را در جهت «منافع ملی» به کار بگیرند. از این طریق است که آنها می توانند رسالت اجتماعی خود را انجام دهند.
مشروح گفت و گوی علی صالح آبادی با خبرنگار جماران را در ادامه می خوانید:
شما پیش از فعالیت در روزنامه های همبستگی و ستاره صبح، به عنوان یک چهره سیاسی شناخته می شدید و سمت هایی همچون معاون سیاسی استاندار خراسان بزرگ، نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی، معاون وزیر در دولت اصلاحات و... را در کارنامه خود دارید. چه چیزی باعث شد که از عالم سیاست فاصله بگیرید و به عرصه مطبوعات وارد شوید؟
بسیاری از انسان ها زندگی عادی دارند و بیشتر به روزمرگی دچار می شوند؛ ولی افرادی از جمله من، جزو کسانی بوده و هستیم که دچار روزمرگی نشده ایم. من به دلیل اینکه دوران نوجوانی ام در جنوب شهر تهران شکل گرفت و مشکلات فرودستان را حس کرده بودم و طعم فقر و فاصله طبقاتی را نیز چشیده بودم، سیاسی شدم و پس از آن که به دانشگاه رفتم، با نظرات دکتر علی شریعتی که «اسلام سیاسی و انقلابی» را ترویج می کرد آشنا و انقلابی شدم.
سال 56 دستگیر شدم و با آقای رجایی، آقای بهزاد نبوی و بسیاری افراد دیگر در زندان شماره 4 قصر زندانی بودم و با اوج گیری قیام مردم در سال 57 از زندان آزاد شدم. پس از انقلاب هم از همان 23 بهمن ماه سال 57 به مدرسه علوی و بعد به کمیته مرکزی(محل فعلی مجلس) رفتم. تقریباً تا سال 85 که در دولت احمدی نژاد بالاجبار بازنشسته شدم، مسئولیت های مختلفی داشتم.
من سال 1381 درحالی که معاون وزیر بودم به کنگره حزب همبستگی دعوت شدم که بسیاری از افراد مؤثر آن حزب اهل خراسان بودند. در آن جلسه حزب انتخابات داشت و همه اشاره می کردند که صالح آبادی باید کاندیدا شود. من گفتم اصلا عضو این حزب نیستم، اما رأی بالایی به من دادند و من هم به خاطر اینکه به آراء آنها احترام بگذارم موافقت کردم.
پس از ورود من به شورای مرکزی حزب همبستگی، روزنامه همبستگی به بن بست رسیده بود و حدود 200 میلیون تومان بدهی داشت. شورای مرکزی حزب جلسه تشکیل دادند و اکثریت گفتند صالح آبادی می تواند روزنامه را از ورشکستگی نجات بدهد. این بار هم به دلیل اینکه اجماعی صورت گرفت، قبول کردم. بعد از گذشت پنج سال بدهی 200 میلیون تومانی روزنامه را صاف و تراز روزنامه 100 میلیون تومان مثبت شده بود. در آن زمان صفارهرندی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شد. من هم مدیرمسئول ارگان حزب همبستگی بودم و فقط حزب می توانست مدیرمسئول روزنامه را برکنار کند. صفارهرندی بدون اینکه این مراحل طی شود، من را غیرقانونی و مغایر با ماده 14 قانون مطبوعات که می گوید مدیرمسئول یا باید فوت کند و یا استعفا بدهد، برکنار کرد. اعتراض هم کردیم اما به جایی نرسید، چون اراده این بود که من باید حذف می شدم.
پنج سالی که من در روزنامه همبستگی بودم، به تدریج به این نتیجه رسیدم که بهتر است از احزاب و تشکل هایی که در آنها حضور داشتم، خارج شوم. دلیلش این بود که به فرهنگ و کار مطبوعاتی علاقمند بودم. به همین دلیل از حزب همبستگی، انجمن اسلامی مهندسان ایران، مجمع نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی و به تازگی از دبیر کلی کانون زندانیان سیاسی قبل از انقلاب کنار رفتم.
گفتنی است که در سال 1394 کانون زندانیان سیاسی قبل از انقلاب هم به بن بست رسیده بود. من با رأی اعضا دبیر کل شدم. الآن هم به صورت قانونی هنوز دبیر کل هستم، ولی چون اخیراً مجمع گذاشته اند، خودم داوطلبانه از آنجا هم کنار رفتم. در نتیجه من به تدریج از کارهای سیاسی فاصله گرفتم و به عالم فرهنگ و رسانه بازگشتم. الآن هیچ کار دیگری ندارم؛ جز مدیرمسئولی روزنامه «ستاره صبح».
روزنامه «ستاره صبح» ابتدا هفته نامه بود؟
پس از اینکه به صورت غیرقانونی من را از روزنامه همبستگی کنار گذاشتند، تأسیس یک روزنامه با عنوان «ستاره صبح» در دستور کار هیأت نظارت بر مطبوعات بود، این هیأت با مجوز هفته نامه موافقت کرد. روز 16 آبان 1388 نخستین شماره هفته نامه «ستاره صبح» روی پیشخوان روزنامه فروشی ها قرار گرفت و از 27 اردیبهشت 1394 اولین شماره روزنامه منتشر شد که تاکنون ادامه دارد.
با توجه به اینکه جامعه به سمت رسانه های مجازی سوق پیدا کرده، به نظر شما در این فضا رسانه های مکتوب و به طور کلی آنچه ما به عنوان فرهنگ مکتوب از آن یاد می کنیم، چه تأثیری می تواند در فضای سیاسی کشور داشته باشد؟
برای اینکه اهمیت روزنامه را بدانید یک مثال برای شما می زنم. اگر از پایین به پرواز یک هواپیمای غول پیکر نگاه کنید، این هواپیما را به اندازه یک کبوتر می بینید. ولی وقتی همین هواپیما در فرودگاه به زمین بنشیند بزرگی و ابهت او را می بینید؛ روزنامه هم همین طور است، زیرا یک نشریه در یک واحد آپارتمان کارهایش انجام می شود که کوچک است، اما وقتی روی سایت یا پیشخوان روزنامه فروشی ها قرار می گیرد، در ایران و تمام کره زمین قابل دیدن است؛ بنابراین روزنامه ها هرچند به ظاهر کوچک به نظر می آیند، اما تأثیرگذار هستند.
به نظر من فرق رسانه های دیداری، شنیداری و مجازی با رسانه های مکتوب این است که رادیو، تلویزیون و یا سایت های خبری تأثیر لحظه ای دارند، ولی فرهنگ مکتوب که شامل کتاب، فصلنامه، ماهنامه، هفته نامه و روزنامه است، وقتی مکتوب می شود برای همیشه در تاریخ می ماند و قابل استناد است. از طرف دیگر اشکالی که شاید بتوان به فضای فعلی گرفت این است که سایت های غیرمجاز، اخبار دروغ و راست را منتشر می کنند. در حالی که آنچه را که مدیرمسئول یا سردبیر امضا می کند تا در روزنامه چاپ شود باید مبتنی بر واقعیت باشد.
من معتقدم در کل دنیا به رغم افزایش فضای مجازی و ضریب اینترنت، فرهنگ مکتوب خیلی ضربه نخورده است؛ ولی نمی دانم چرا در ایران فرهنگ مکتوب ضربه شدیدی خورده است. مثلاً تیراژ کتاب های ما از افغانستان، عراق، لبنان، ترکیه، تاجیکستان و ... کمتر است. من شنیده ام که در بعضی از این کشورها، کتاب هایی هستند که پنج تا 10 هزار نسخه تیراژ دارند؛ ولی در کشور ما تیراژ کتاب ها به 500 نسخه رسیده است.
شما چندی پیش مراسم 10 سالگی تأسیس روزنامه ستاره صبح را برگزار کردید. در طول این 10 سال بعضاً شاهد بروز حاشیه هایی برای رسانه های کشور بودیم، اما ستاره صبح به کار خود ادامه داد. دلیل این موفقیت چیست؟
سال 88 فضا ملتهب و امنیتی بود؛ ولی من هفته نامه را برای آنکه مجوزش باطل نشود منتشر کردم و در طول پنج سال چندین بار به دادگاه احضار شدم و دو نوبت هم نشریه توقیف موقت شد. ولی چون شعار این نشریه این بود که «آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است/ با دوستان مروت با دشمنان مدارا»، توانستم دستگاه های نظارتی را قانع کنم که عملکرد هفته نامه خیرخواه این کشور و مردم است و مخالف انقلاب هم نیست.
برداشت غلط از چهره های مؤثر در پیروزی انقلاب
خانم عذرا فراهانی کتابی درباره دادگاه های مطبوعات در دهه 80 نوشته که در آن عکسی از من در دادگاه مطبوعات چاپ شده که خطاب به دادستان گفته ام: «ما ضدانقلاب نیستیم». واقعاً هم کسی که یک انقلاب را به وجود می آورد خودش آن را از بین نمی برد. این برداشت غلطی راجع به گروهی از شخصیت های مؤثر در پیروزی انقلاب بوده و هست که آنان را ضدانقلاب می دانند.
ما با رعایت چارچوب، قانون و خط قرمزها توانستیم چراغ این نشریه را روشن نگه داریم که سخت بود. من از دستگاه های نظارتی تشکر می کنم که اجازه دادند ما به فعالیتمان ادامه دهیم؛ از مخاطبین هم که در این مدت یک روزنامه غیردولتی، غیرحزبی و مستقل را که به لحاظ تولید محتوا مطابق ارزیابی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در «گروه دو» رتبه بندی روزنامه های سراسری قرار گرفته حمایت کردند، تشکر می کنم. ستاره صبح اکنون در تراز بین المللی قرارگرفته، زیرا بعضی مواقع به نوشته ها و گفت و گوهای این روزنامه استناد می شود.
هیچ‌وقت به این فکر کرده اید که به عرصه سیاست و یا فعالیت های دیگر برگردید؟
در 10 سال گذشته ضمن اینکه می توانستم کارهای دولتی انجام دهم، ولی به خاطر انگیزه ای که داشته و دارم کار فرهنگی را انتخاب کردم. یعنی من که مهندسی عمران و کارشناسی ارشد علوم سیاسی خوانده ام، می توانستم وارد کار بساز و بفروش یا دولتی شوم، ولی اصلا به آن وادی ها نرفتم و تلاش کردم در زمینه تنویر افکار عمومی ایفای نقش کنم.
برداشت من از رسانه ها برخلاف دوره نمایندگی مجلس، ریاست جمهوری، شوراها و... که مدت آنها چهارساله است. در حوزه رسانه هرچه عمر مدیریت یک فرد بر یک رسانه طولانی تر شود تأثیرگذاری و هویتش نیز بیشتر و مشخص تر می شود. در نتیجه، مدیران مسئول و یا سردبیران نشریات را نباید به سرعت تغییر داد؛ بلکه تا جایی که امکان دارد باید از آنها تا زمان حیات به عنوان مدیرمسئول یا سردبیر استفاده شود و بهتر است جای آنها را به دیگری ندهند؛ چون کار مطبوعاتی یک کار تدریجی است و مدیر روزنامه با انتشار هر شماره خلاقیت و نوآوری کسب می کند و با کسب این تجارب نشریه حرفه ای، جذاب و خواندنی منتشر می کند.
برای ساختن یک ساختمان به راحتی می توان یک متخصص پیدا کرد و یا برای یک بیماری تعداد زیادی پزشک وجود دارد، ولی به ندرت می توانید کسی را پیدا کنید که بتواند یک خبرگزاری و یا یک روزنامه را مدیریت کند. چون این کار انگیزه، علاقه، شناخت و سواد رسانه می خواهد. چنین فردی باید پشت صحنه های مسائل خرد و کلان را بداند تا روزنامه از خط قرمزها عبور نکند.
به نظر شما به عنوان مدیرمسئول روزنامه ستاره صبح، عامل موفقیت این روزنامه چیست؟
ما هر روز تلاش می کنیم که یک روزنامه متفاوت با بقیه روزنامه ها منتشر کنیم تا روزنامه تکرار روزنامه های دیگر نباشد. بعضا شاهد هستیم که مثلا هشت روزنامه یک تیتر مشابه دارند. این کار از نظر حرفه ای درست نیست؛ بلکه هر روزنامه باید متفاوت با روزنامه های دیگر باشد.
«سرمقاله» مهمترین بخش یک روزنامه است
نکته دیگر این است که با رشد فضای مجازی روزنامه ها نباید خبری باشند، بلکه باید تحلیلی و تفسیری باشند؛ یعنی هرروز یادداشت، ترجمه و سرمقاله داشته باشد. به نظر من روزنامه ای که سرمقاله ندارد مثل آدم بدون لباس است. سرمقاله مهمترین بخش یک روزنامه است. در طول 10 سال گذشته روزنامه ستاره صبح هر روز یک سرمقاله و یک تفسیر روز دارد. تفسیر روز هم بیشتر ترجمه مطلب یکی از صاحب نظران مهم دنیاست که راجع به ایران، منطقه و جهان نوشته است.
برداشت من این است که روزنامه، ضمن اینکه باید دانش مردم را در حوزه های مختلف بالا ببرد، باید دارای هویت هم باشد؛ هویتش این است که مثلا در حوزه اقتصاد به اقتصاد آزاد تمایل دارد یا دولتی. در حوزه اجتماعی به مصالحه، مسامحه و عدم سختگیری اعتقاد دارد یا سختگیری. در سیاست، انتخابات مهم است یا خیر. لازم به ذکر است که در طول 10 سال گذشته یک صفحه روزنامه ستاره صبح مخصوص به «انتخابات» بوده است.
آیا صفحه «انتخابات» روزنامه ستاره صبح فقط مختص ایام انتخابات است؟
خیر. ما مسائل مربوط به مجلس، دولت و سایر نهادهای انتخابی را هر شماره در صفحه «انتخابات» منتشر می کنیم. یعنی این صفحه مربوط به زمان انتخابات نیست.
با صندوق رأی مردم می توانند مطالبات خود را بیان کنند
علاوه بر توجهی که به انتخابات دارید، به نظر می رسد روزنامه شما در مسائل مختلف موضع مشخصی دارد. این موضوع را کمی برای ما شرح می دهید؟
معتقد هستیم که صندوق رأی یک دستاورد جهانی و انقلاب اسلامی است، زیرا با صندوق رأی مردم می توانند مطالبات خود را بیان کنند. همواره تأکید ما بر این بوده که قانون برای همه و به طور یکسان رعایت شود و اصل 99 قانون اساسی که نظارت را وظیفه شورای نگهبان می داند در انتخابات ملاک عمل قرار بگیرد تا دایره «انتخاب شدن» و «انتخاب کردن» محدود نباشد و همه سلایقی که در جامعه حضور دارند بتوانند در انتخابات شرکت کنند و رأی و نظر خودشان را بدهند. هر نتیجه ای هم که بیرون آمد خواست ملت است. چیزی که بنیانگذار جمهوری اسلامی بر آن تأکید داشت این بود که «میزان رأی ملت است» و «مجلس عصاره فضائل ملت است».
باید «منافع ملی» برای همه اصل باشد
در روابط خارجی مشی روزنامه ستاره صبح «تعامل سازنده با دنیا» است. بر این عقیده هستیم که سیاست تعامل نتیجه مثبت می دهد. اخیراً مصاحبه ای با غلامرضا حیدری، نماینده تهران در مجلس را چاپ کردیم. ایشان گفت: هر سه فراکسیون مجلس پس از یک بررسی و تحقیق «تعامل سازنده با دنیا» را اولویت اول کشور می دانند. ما در این مصاحبه نتیجه یک پژوهش را منتشر کردیم. در مسائل داخلی هم عقیده ما این است که باید به «انسجام داخلی» کمک کنیم و «منافع ملی» برای همه اصل باشد؛ نه جناح و گروه.
روزنامه ها باید حلقه وصل بین مردم و حاکمیت باشند
مجموعا روزنامه ستاره صبح الآن یک روزنامه جاافتاده شده و ما امیدواریم که در خدمت مردم باشد. ما همیشه تلاش کرده و خواهیم کرد تا روزنامه صدای مردمی باشد که صدای آنها شنیده نمی شود. کارکرد روزنامه ها باید این گونه باشد تا حلقه وصل بین مردم و حاکمیت باشند؛ یعنی خواسته‌های مردم را منعکس کنند و به حاکمیت هم در مورد سیاست هایی که ممکن است نسنجیده و نادرست باشد، با ارائه راهکار، تحلیل و تفسیر گوشزد کنند.
چه توصیه ای به همکاران و یا مسئولان عرصه مطبوعات دارید؟
توصیه من این است که هرچه رسانه ها ماندگارتر شوند، تأثیرگذاری آنها بیشتر می شود. مثل آدمی که جوان است و تا سن 40 سالگی خیلی پخته نیست. ولی بعد از 40 سالگی پخته می شود، الآن روزنامه های مهم دنیا هم برای نوشتن تحلیل ها خبرنگاران ماهری دارند که اغلب آنها میانسال هستند؛ ولی خبرنگارانی که باید گفت و گو و مصاحبه بگیرند جوان هستند. یعنی افراد باتجربه ایده و برنامه می دهند و جوان ترها عمل می کنند.
رفتار رسانه های نوشتاری و غیر نوشتاری با مردم باید به گونه ای باشد که مردم آنها را باور و با رسانه زندگی و انتخاب کنند. در این صورت است که روزنامه ها رسالت اجتماعی را به انجام می رسانند. ما در این راستا همواره کوشیده ایم که در مسائل انتخابات و غیر انتخابات با ارائه تحلیل و تفسیر، نظر دانشمندان، صاحب نظران و کارشناسان را منعکس کنیم؛ تا در زندگی خوانندگان تأثیر مثبت داشته باشند. یعنی زندگی فردای مردم از امروز و دیروز بهتر باشد. اگر روند کار روزنامه ها این چنین باشد، پرمخاطب و تأثیرگذار خواهند شد.
