«تنش زدایی»؛ پیش روی بین تهران و ریاض/ سیدجلال ساداتیان: تهران و عربستان مایل به گفت و گو هستند

پایگاه خبری جماران: ارسال نامه از سوی حسن روحانی رئیس جمهور ایران به ملک سلمان پادشان عربستان دعوتی برای پایان تنش چهار ساله بین تهران و ریاض است.

تنش بین ایران و عربستان از سال 94 ابتدا با تعرض چند مامور پلیس در فرودگاه جده به دو نوجوان ایرانی آغاز شد. حادثه منا این تنش را افزایش داد و سپس با حمله برخی گروه های خودسر به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد روابط سیاسی به پایان رسید.

بعد از انقلاب اسلامی ایران و عربستان رابطه پر فراز و نشیبی با یکدیگر داشته اند. عربستان در دوران جنگ تحمیلی ایران و عراق از رژیم بعث حمایت می کرد.  کشتار حجاج در مراسم برائت از مشرکین سال 66 نیز رابطه بین دو کشور را پرتنش کرد.

بعد از پایان جنگ تحمیلی و آغاز دولت مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در ایران، روابط دو کشور از سر گرفته شد. 

با شروع دولتی که به منادی گفت و گوی تمدن ها معروف شد رابطه ایران و عربستان نیز نسبت به گذشته بهبود پیدا کرد تا جایی که این دوره را «دوره طلایی» رابطه دو کشور می خوانند. اما این دوران طلایی با روی کار آمدن محمود احمدی نژاد در ایران به پایان رسید و دوران پر تنشی آغاز شد که تا سالهای بعد به ویژه با روی کار آمدن دونالد ترامپ در واشنگتن تشدید شد.

دعوت ابتکار روحانی از اعراب

حسن روحانی در راستای ائتلاف امید (HOPE) «ابتکار صلح هرمز» (Hormoz Peace Endeavor) نامه ای به سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و عراق ارسال کرده است. ائتلاف امید طرحی بود که حسن روحانی در نشست امسال مجمع عمومی سازمان ملل از آن برای تامین امنیت تنگه هرمز از آن سخن گفت. رئیس جمهور، کشورهای متاثر از تحولات خلیج فارس و تنگه هرمز را برای حفظ امنیت، صلح، ثبات و پیشرفت در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز به ابتکار صلح هرمز دعوت کرده بود.

در همان زمان اعلام تحرکاتی برای میانجی گری بین تهران و ریاض شکل گرفت. برخی رسانه ها از سفر عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق به  عربستان برای وساطت بین ایران و عراق خبر دادند. عمران خان، نخست وزیر پاکستان نیز به درخواست محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان برای میانجی گری وارد تهران شد.

دولت: آمریکا اگر منافعش ایجاب نکند منطقه را ترک می کند

علی ربیعی، سخنگوی دولت روز گذشته با اعلام این خبر که روحانی به پادشاه عربستان نامه ارسال کرده است گفت: ما معتقدیم که دوجانبه های متعددی در منطقه می تواند  شکل بگیرد. از مسائل اقتصادی، مسائل گمرکی، مسائل فرهنگی زیادی با ملت های منطقه داریم. فشارهای آمریکا نباید باعث دوری ملت های منطقه از همسایگی شود که با بنیان های فرهنگی دیرین در کنار هم زندگی کرده اند.

ربیعی افزود: ما بارها اعلام کرده ایم که برای صلح منطقه یک همکاری دست جمعی منطقه ای مورد نیاز است. منافع دیگران حتی ابرقدرتی مثل ایالات متحده آمریکا هم ایجاب نکند منطقه را ترک می کند؛ منافعش ایجاب نکند حتی یک گروه مثل مردم مظلوم کرد را به کار می گیرد و رها می کند. آنهایی که منافع عمیق در منطقه دارند ما هستیم. دیدگاه ما دوجانبه ها و چندجانبه های مختلف است و ما فکر می کنیم که بازار کشورهای منطقه بازاری است که می تواند اقتصاد مردم منطقه را هم پویا و فعال کند.

جمهوری اسلامی از ابتدا مایل به استفاده از مشارکت کشورهای منطقه بود

در همین زمینه، سیدجلال ساداتیان، کاردار  پیشین ایران در انگلیس در گفت و گو با خبرنگار جماران گفت: جمهوری اسلامی از ابتدا تمایل خود را برای استفاده از ظرفیت های منطقه ای با مشارکت کشورهای منطقه برای امنیت و ثبات در منطقه مطرح کرده بود.

وی افزود: از زمانی که جنگ شروع شد، کشورهای عربی با تشکیل شورای همکاری خلیج فارس به کمک صدام رفتند و از صدام حمایت های بی دریغی را داشتند. اما بعدا شاهد این بودیم که صدام چگونه مزد آنها را داد. او  کویت را اشغال کرد و می خواست به سمت عربستان برود اما برای این کار فرصت پیدا نکرد. در دوره مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی هم بهترین روابط با عربستان برقرار شد و میزان تنش ها پایین آمد.

عربستان مشاهده کرد که آمریکا در برابر اتفاقات اخیر اقدامی انجام نداد

این کارشناس سیاست خارجی افزود: جمهوری اسلامی دنبال این نبوده و نیست که بخواهد با این کشورها به خصوص کشورهای اسلامی در جهت تخاصم حرکت کند و منابع را از بین ببرد. اما این کشورها بودند که بعضا تحت تاثیر غربی ها، آمریکا و به خصوص این اواخر رژیم صهیونیستی و تحریکات او به دنبال این بودند که تنش آفرینی کنند.

ساداتیان در ارتباط با «ابتکار صلح هرمز» گفت: ابتکار و اقدام رئیس جمهور جدیت جمهوری اسلامی را در بیانی که از تریبون سازمان ملل مطرح شده است را مورد تاکید قرار داد. این امر؛ مهم و قابل توجه است. ضمن آنکه تاکید می کنیم مقطع زمانی که این کار ابراز شده مقطع خوبی است؛ ایالات متحده آمریکا با بی عملی خود در قبال اعراب اعتماد آنها را از دست داده است. یعنی اعراب مشاهده کردند که ایران پهپاد آمریکایی را ساقط کرد، کشتی انگلیسی را توقیف کرد و از طرف یمنی ها تاسیسات نفتی آرامکو مورد هدف قرار گرفت اما آمریکا هیچ اقدامی در برابر این اتفاقات نشان نداد.

برای سعودی ها ثابت شد آمریکا حاضر نیست برای آنها مایه بگذارد

این تحلیل گر مسائل خارجی به صحبت های ترامپ اشاره کرد که  گفته بود، «عربستان برای ما گاوشیرده ای است که هر وقت شیرش تمام شود آن را سر می بریم»، افزود: برای سعودی ها به اثبات رسید و محقق شد که آمریکا حاضر نیست برای آنها مایه بگذارد. لذا شاهد آن بودیم که امارات اعلام کرد که نیروهایش را از یمن خارج می کند. حالا هم عربستان می بینیم که در وضعیتی قرار گرفته که به گفت و گو ابراز تمایل کرده است.

این دیپلمات سابق ایران با اشاره به تلاش برای میانجی گری هایی که بین دو پایتخت شده است گفت: ابراز تمایل عربستان برای گفت و گو با ایران از طریق عمران خان و همچنین نخست وزیر عراق به تهران منتقل شد. وزیر خارجه به طور شفاهی از آن استقبال کرد. حالا هم رئیس جمهور به عنوان بالاترین مقام اجرایی و دوم شخص کشور نامه ای نوشته است. این‌ها جدیت جمهوری اسلامی و این را نشان می دهد که ایران به دنبال تخاصم با کشورهای همسایه و کشورهای مسلمان نیست. ایران دنبال آن است که با همکاری و مشارکت آنها بتواند در این منطقه ترتیباتی تنظیم و اجرا کند که همه کشورها احساس امنیت کنند، با امکانات آنها امنیت منطقه از نظر اقتصادی، سیاسی و ... برقرار باشد و منابع این کشورها به نفع کشورهای غربی و به خصوص آمریکا مصرف نشود.

عربستان اکنون مایل به گفت و گو با ایران است

این کارشناس سیاست خارجی با اشاره به معامله های تسلیحاتی عربستان با آمریکا گفت: عربستان از آمریکا سلاح های زیادی خرید اما هیچ یک از آنها به کارش نیامد. آنها می خواستند جمهوری اسلامی را تضعیف کنند اما جمهوری اسلامی با امکانات درون زای خود توانست به رغم همه فشارهای دیگران از جمله فشارهای حداکثری اقتصادی از سوی آمریکایی از عهده دفاع از خود برآید. ایران حالا منادی صلح و امنیت در منطقه است و به آنها هم اعلام کرده است که ما حاضریم با شما گفت و گو کنیم. از این جهت اصلا موضوع مورد توجه و اهمیتی است.

وی با تاکید بر آنکه عربستان اکنون مایل به گفت و گو با ایران است ادامه داد: وقتی عربستان از طریق عمران خان و عبدالمهدی به ایران پیام می دهد آن را به چه معنا تلقی می کنید؟ وقتی آنها ابراز می کنند که ما آمادگی این را داریم که مسائل یمن را حل کنیم معنای آن را چه می دانید ؟ امارات نیروهای خود را از یمن خارج کرد، سپس هیات اماراتی به ایران آمد و با ایران وارد مذاکره شد؛ حتی حداقل به طور شفاهی اطمینان می دهد که حساب های ایرانی ها را بازگشایی می کند و برای ایرانی ها که در مقطعی مورد فشار قرار گرفته بودند تسهیلات فراهم خواهد کرد. اینها را به چه معنا تلقی می کنید؟

سعودی ها فهمیده اند که باید در رفتارهایشان تجدید نظر کنند

کاردار پیشین تهران در لندن افزود: اگر صادقانه بخواهیم صحبت کنیم امروز جمهوری اسلامی در شرایط موازنه قدرت خوبی قرار گرفته، یعنی هم در بعد دیپلماسی و هم در بعد نظامی خود قوی عمل کرده است. در نتیجه آنها می فهمند که این درون زایی از طرف جمهوری اسلامی پایدارتر و قابل اعتمادتر و قابل اعتناتر است و چاره ای جز این ندارند که از این راه وارد شوند. آنها مشاهده کردند که نه تنها عربستان حتی اسرائیل بدون آمریکا هیچ کاری نمی تواند بکند. آمریکا هم ناکارآمدی خود و عدم توانمندی خود را در این منطقه نشان داد.

این کارشناس سیاست خارجی در پایان گفت: با وجود آنکه آمریکا ناوهای جنگی خود را به این منطقه آورد تا کنون چه اقدام جدی و عملی در راستای حمایت از اعراب از خودش نشان داده است؟ در عراق، سوریه و یمن چه اقدامی جدی انجام داده است؟ در افغانستان چه موفقیتی به دست آورده است؟ در کجا صاحب اعتبار شده است؟ اخیرا در شمال سوریه و در منبج کردها را رها کرد و اجازه داد ترکیه وارد آنجا شود تا نیروهای خود سوریه وارد شوند. حالا دارد تعادلی برقرار می شود. اینها به چشم اعراب می آید. سعودی ها وقتی این ها را می بینند می فهمند که باید در رفتارهایی که تا کنون داشته اند تجدید نظر کنند.