ابراهیم متقی در گفت و گو با خبرنگار جماران، در واکنش به اقدامات آمریکا و عربستان در نسبت دادن حملات آرامکو به ایران گفت: محیط منطقه ای که ایران، عربستان و برخی دیگر از کشورها همانند عراق در آن واقع شدند دارای نشانه هایی از بحران و امنیت ناپایدار است. ریشه بنیادین این ناپایداری را ایالات متحده در سال 2003 به وجود آورد. اشغال نظامی عراق را باید یک عامل بسیار جدی در گسترش بی ثباتی منطقه ای دانست. در این شرایط عربستان تلاش کرد که نقش موازنه دهنده امنیت منطقه ای را عهده دار شود.
وی افزود: فضایی که آمریکایی ها برای عربستان ایجاد کردند با قابلیت و قدرت آن کشور هماهنگی ندارد. کشوری می تواند نقش پلیس منطقه ای را ایفا کند که از قابلیت عملیات نظامی موثر و سازنده برخوردار باشد و به ضرورت های موازنه قدرت و تهدید واقف باشد.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: عربستان دچار یک نوع تعارض هیستریک با ایران شد و آمریکایی ها به جای ایفای نقش موازنه دهنده در صدد برآمدند تا از عربستان حمایت بیشتری به انجام برسانند. سیاست خارجی اوباما در سال2016 با تغییراتی همراه شد و مقامات آمریکایی به عربستان هشدار دادند که امنیت کشورهای منطقه نیازمند درک واقعیت های ژئوپولیتیکی است که ایران نیز بخشی از آن محسوب می شود.
وی اظهار کرد: اما ترامپ معادله بازی ژئوپولیتیکی منطقه را تغییر داد و عربستان را با نقش منطقه ای بیشتری همراه کرد و فروش تسلیحاتی بیشتری به آن کشور داشت و فشارهای اقتصادی و امنیتی بیشتری را علیه ایران اعمال کرد. فضایی که در ارتباط با بحران مناطق نفتی آرامکو در عربستان ایجاد شده، هشداری به ایالات متحده آمریکا و عربستان خواهد بود.
این تحلیلگر بین المللی افزود: فضای امنیت منطقه ای در جهان این گونه نیست که یک بازیگر منطقه ای یا قدرت بزرگ خواسته باشند موجودیت سیاسی کشوری مانند ایران یا امنیت انسانی یمن را نادیده بگیرند. فضای امنیت منطقه ای به گونه ای است که ناآرامی از یک جا به جای دیگر منتقل می شود. بنابراین بازی ایالات متحده بازی مناقشه زا و بحران سازی است.
وی بیان کرد: ایالات متحده آمریکا باید در سازمان ملل به عنوان بازیگر تنش زا مورد محاکمه قرار گیرد. عربستان بیشترین خشونت ها را در محیط منطقه ای به انجام رسانده است. عربستان برای اینکه ایران در فضای تحریم اقتصادی قرار بگیرد مبادرت به افزایش تولید نفت خودش کرده به گونه ای که موازنه را برهم زده است. هرگاه بازیگری در صدد تغییر موازنه باشد طبیعی است که با چالش های مربوط به سیاست خودش روبه رو خواهد شد.
متقی بیان کرد: در فضای فعلی ایالات متحده چاره ای جز فرافکنی معادله تهدید نسبت به ایران ندارد و در فضای موجود تلاش دارد تا بحرانی را که خود ساخته و در دوره ترامپ تشدید پیدا کرده متوجه بازیگری چون ایران کند. اما آمریکایی ها واقفند که مقابله با ایران هزینه های زیادی برای آمریکا و عربستان دارد.
وی ادامه داد: محکوم کردن ایران توسط ایالات متحده و بهره گیری از ادبیاتی که ترامپ دارد و در قالب یک اقدام جنگی ایران علیه عربستان انجام داده، نوعی ادبیات تحریک ایران برای انجام اقدامات متقابل است. ایران در این فضا خویشتنداری می کند ولی کاملا هوشیار است که اگر ایالات متحده خواسته باشد بازی امنیت منطقه ای را بر اساس ادبیاتی که تاکنون به کار گرفته ادامه دهد طبعا اقدام متقابل را به انجام برساند.
متقی اظهار داشت: رویکرد ایران در امنیت منطقه ای مبتنی بر دو اصل حیاتی است؛ دفاع در شرایط رقابت های متوازن و کنش نامتقارن در فضایی که عدم توازن در امنیت منطقه ای به وجود بیاید. بنابراین فضای موجود انعکاس سیاست های امنیتی و الگوهای خشونت سازی است که عربستان در یک دهه اخیر در سوریه، یمن و عراق در چارچوب اقدامات مستقیم و جنگ نیابتی در دستور کار قرار داده است.
وی اظهار داشت: فضای دیپلماتیک ایران با نشانه هایی از انفعال همراه است. ادبیات حوزه سخنگویی وزارت امور خارجه در 6 سال گذشته به گونه ای بوده که یا محکوم و یا تکذیب کرده است. هیچ گاه این ادبیات و الگوی کنش دیپلماتیک نمی تواند در فضای بحران های فزاینده نقش آفرین باشد. بلکه حوزه دیپلماسی ایران باید از ادبیاتی برخوردار باشد که بتواند ریشه های تهدید در منطقه را نشان داده و بازیگرانی که این ریشه ها را در منطقه برجسته می کنند، معرفی کند. نه اینکه در فضای موجود تمام رسانه های بین المللی، ایران را به عنوان بازیگر چالش گر منطقه ای معرفی کنند.
این تحلیل گر حوزه بین المللی گفت: ایران چاره ای جز دفاع از امنیت خودش ندارد و اگر ادبیات تهاجمی آمریکایی ها منجر به هرگونه اقدام عملی شود، طبیعی است که با واکنشی جدی مواجه خواهد شد و حوزه دیپلماتیک ایران می بایست چنین وضعیتی را تبیین تئوریک و تحلیلی می کرد نه اینکه وزیر امور خارجه زمانی به تبیین وضعیت منطقه ای مبادرت کند که فرمانده کل سپاه تئوری جنگ نامحدود را به کار گرفت.
وی در پایان گفت: بخش عمده ای از چالش هایی که ما داریم مربوط به فضای دیپلماتیکی است که با واقعیت های بحرانی محیط منطقه ای بیگانه است.
فواد ایزدی استاد دانشگاه تهران نیز در گفت و گو با خبرنگار جماران، گفت: با این واکنش آمریکا، به نظر می رسد که باید برای طرف سعودی و امارات این یقین حاصل شده باشد که آمریکا هیچ گاه به خاطر منافع آنها وارد جنگ با ایران نمی شود. بلکه اگر آمریکا بخواهد وارد جنگی با ایران شود به خاطر منافع خودش خواهد بود.
وی افزود: از آنجا که جنگ با ایران در این مقطع به خاطر قول های انتخاباتی و هزینه های بالا در راستای منافع ترامپ نیست، چنین اقدامی در دستور کار آمریکایی ها نیست. نکته دوم اصلاح ذهنیتی است که در خود آمریکا ایجاد شده بود، مبنی بر اینکه یکسری چهره های سنتی در آن کشور بدشان نمی آمد یک درگیری نظامی میان ایران و آمریکا وجود داشته باشد. ولی فهمیدند که این موضوع اصلا به نفع آمریکا نیست. این افراد گمان می کردند می شود به ایران حمله کرد و ایران نیز جوابی نمی دهد زیرا اگر جواب دهد آن طرف مجوزی برای حمله گسترده تر پیدا می کند. اما امروز مشخص شده که ایران هنوز هدف قرار نگرفته اتفاقاتی در منطقه می افتد، چه برسد که مورد حمله قرار بگیرد.
این کارشناس آمریکا ادامه داد: اتفاقات هفته های گذشته به نوعی خطر جنگ را دور کرده، چه زمانی حمله می شود؟ زمانی که طرف مقابل فکر کند هزینه جنگ پایین است. در صورتی که الان معلوم شده جنگ هزینه بالایی دارد. بنابراین وضعیت امروز ما از مقاطع دیگر بهتر است.
وی بیان کرد: برخی حرف هایی که وزیر خارجه در برابر آمریکا زده بسیار خوب است. مثلا همین اخیرا آقای ظریف گفته اگر آمریکا به ایران حمله کند، جنگی تمام عیار خواهیم داشت. این همان نکته ای است که طرف مقابل باید بفهمد که جنگ هزینه بالایی دارد. بنابراین مسئولان وزارت امور خارجه باید چنین حرف هایی بزنند و نشان دهند که حمله به ایران هزینه بالایی دارد. لذا در عین اینکه زدن چنین حرف هایی بسیار خوب است، ولی حرف از مذاکره زدن باعث می شود که طرف آمریکایی گمان کند سیاست فشار حداکثری جواب داده و ایران آماده دادن امتیاز است. بنابراین نباید صحبت هایی صورت گیرد که طرف مقابل احساس کند سیاست هایش جواب داده است.
