وقتی قیمت ارز بالا می رود 70 درصد هزینه های تولیدکننده را بالا برده اید. او چطور می تواند در بازای های جهانی رقابت کند؟ لذا این موضوع موجب تعطیلی واحدهای تولیدی کشور می شود. بعد هم کاهش درآمد بخش خصوصی را داریم. همه اینها تشدید رکود اقتصادی، سقوط سطح معیشت مردم و کاهش اشتغال مولد را به دنبال دارند و موجب چالش ها و بحران های اقتصادی و اجتماعی می شوند.
نخستین جلسه از سلسله نشست های «توسعه ایران، چالش های گذشته، امیدهای آینده» عصر روز گذشته (شنبه 22 تیر ماه) با عنوان «موانع توسعه ایران» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، حسین راغفر طی سخنانی در این نشست گفت: یکی از کارکردهای سیاست های نئولیبرال اقتصادی بعد از جنگ تحمیلی این بود که ما به دلیل کسری بودجه و بی انضباطی های مالی دولت ها، مجبور شدند که قیمت ارز را بالا ببرند. یعنی این را به عنوان یکی از راه کارها انتخاب کردند. افزایش نرخ ارز پیامدهایی را به دنبال خود داشته است.
عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا تصریح کرد: اولین پیامد این ماجرا کاهش هزینه نیروی کار است. چون سهم دستمزد از کل هزینه های بنگاه به شدت کاهش پیدا می کند و امروز چیزی بین 12 تا 15 درصد است. در حالی که در اقتصادهای صنعتی، سهم دستمزد اصلی ترین بخش مخارج را تشکیل می دهد. کاهش هزینه نیروی کار باعث می شود که ما کاهش قیمت صادراتی را داشته باشیم. یعنی با افزایش قیمت ارز، قیمت صادرات کاهش پیدا می کند.
وی افزود: متولیان امر در این سال ها هدفشان این بوده و این بهانه را مطرح می کردند که وقتی ما قیمت ارز را بالا می بریم برای تولیدکننده و صادرکننده مقرون به صرفه است که صادر کند. چهار مرتبه این اتفاق در ایران رخ داده و هیچ گاه موجب افزایش صادرات نشده است. علتش این است که ما اصلا به مسأله رقابت پذیری توجه نکردیم.
راغفر با اشاره به اینکه عمده صنایع ما سرمایه بر است، ادامه داد: در 30 سال بعد از جنگ هیچ کدام از انتظارات افزایش صادرات، افزایش اشتغال و رونق تولید اتفاق نیفتاد. علتش این است که بنیان های تولید اصلا در ایران وجود ندارند و تضعیف شده اند. تولیدی صورت نمی گیرد که قابلیت رقابت داشته باشد و بتواند صادر شود. به همین دلیل، با افزایش قیمت ارز فقط رانت های خیلی بزرگی شکل گرفته و به جیب عده خاصی منتقل و سرازیر شده است.
این کارشناس مسائل اقتصادی با انتقاد از سیاست های اتاق بازرگانی ایران، تأکید کرد: 11 ماه اول سال گذشته ما 750 هزار تن پیاز و سیب زمینی به مبلغ 280 میلیون دلار صادر کردیم. همزمان با آن، 320 میلیون دلار موز وارد کردیم. آن وقت مردم شب عید برای پیاز با مشکلات جدی روبرو بودند. چه کسانی این تصمیمات را می گیرند؟ همان موقع ما بارها تذکر دادیم که به اسم صادرات دارید مایحتاج مردم را صادر می کنید. چه کسی قرار است این ما به التفاوت را پرداخت کند؟ برای یک سری افراد مهم نیست که مردم چقدر هزینه بپردازند.
وی ادامه داد: ما به ازای هر ایرانی سال گذشته 40 کیلو سبزیجات صادر کردیم. این کار با حمل و نقل یارانه ای انجام شده است. ما حدود 10 میلیارد دلار در سال فقط یارانه سوخت حمل و نقل می دهیم. چه کسانی در این موضوع برنده هستند؟ آن وقت همین آدم ها از یارانه پنهان صحبت می کنند. در طول این 40 سال هر تصمیم این گونه ای گرفته اند ثروتمندان برنده بوده اند. افزایش قیمت حامل ها هم موجب افزایش قیمت ها می شود و آنها هم به شدت قیمت کالاها و واسطه گری های خود را بالا می برند. این مردم بیچاره هستند که هیچ چیزی برای جایگزین کردن ندارند.
راغفر با اشاره به اینکه اقتصاد ایران رانتی است، اظهار داشت: وقتی ما افزایش قیمت ارز را داریم، افزایش بهای مواد اولیه، افزایش بهای کالاهای وارداتی و افزایش صادرات موارد خام و اولیه را داریم. چیزی که ما صادر می کنیم محصول نهایی نیست. اغلب آنها کالاهای خام است و یا مواد کشاورزی است که آن مجانی برده است. باید محاسبه کنیم که با این کار فقط چقدر آب مجانی به این آقایان داده ایم که صادر کنند و پولش را هم بر نمی گردانند.
وی با بیان اینکه 70 درصد هزینه های تولید صنعتی در ایران ارزی است، گفت: وقتی قیمت ارز بالا می رود 70 درصد هزینه های تولیدکننده را بالا برده اید. او چطور می تواند در بازای های جهانی رقابت کند؟ لذا این موضوع موجب تعطیلی واحدهای تولیدی کشور می شود. بعد هم کاهش درآمد بخش خصوصی را داریم. همه اینها تشدید رکود اقتصادی، سقوط سطح معیشت مردم و کاهش اشتغال مولد را به دنبال دارند و موجب چالش ها و بحران های اقتصادی و اجتماعی می شوند.
استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا با اشاره به اینکه ارز 4200 تومانی، علی رغم همه دزدی ها، باعث شد که تورم معیشتی مردم کاهش پیدا کند، افزود: مدت ها است که برخی افراد تلاش می کنند این را هم حذف کنند. می گفتند چون فساد وجود دارد این 4200 تومان را 8000 تومان کنیم. به طور مثال چون ما نتوانستیم گوشت وارد شده با ارز 4200 تومانی را به دست مردم برسانیم. یعنی به فساد موجود رسمیت دهند و قبول کنیم که فساد وجود دارد و می پذیریم همه سیستم ناتوان از این هستند که گوشت وارد شده با دلار 4200 تومانی را به دست مردم برسانند.
وی تأکید کرد: این را آدم های وسط خیابان نمی گفتند و بانک مرکزی، مرکز پژوهش های مجلس و سازمان مدیریت و برنامه ریزی چندین گزارش نوشتند که ارز 4200 تومانی یک فساد است و باید آن را حذف کنیم. ما در خصوص حذف آن حرفی نداریم. اما سال گذشته 500 هزار میلیارد تومان یارانه ارزی به جیب خودروسازان، فولادی ها، پتروشیمی ها و معدن کاران وارد کردیم و زیر 5 درصد مالیات دادند. فقط 15 بنگاه پتروشیمی و فولادی 58 هزار میلیارد تومان سود خالص داشته اند. همه آنها هم بنگاه های خصولتی هستند.
راغفر یادآور شد: عدم تعادل نرخ ارز امروزه به شدت آسیب های روحی، روانی، فرهنگی و اجتماعی در پی داشته و از طرف دیگر، فسادهای بزرگ را تثبیت کرد. به همین دلیل مبارزه با فساد در کشور بسیار پیچیده شده و کار ساده ای نیست. عده ای مثل پتروشیمی ها هزینه های ریالی و درآمدهای دلاری دارند. اما مردم هزینه های دلاری و درآمدهای ریالی دارند.
وی با بیان اینکه با افزایش قیمت ارز خود دولت بیش از هر کس دیگری با کسری بودجه روبرو می شود، اظهار داشت: بزرگترین تقاضاکننده در بازار اقتصاد ایران خود دولت است. هزینه بنگاه های دولتی بالا می رود و بنابر این هزینه های دولت بالا می رود. اینها سبب تزریق رانت ها به بنگاه های خصولتی و تأمین منافع گروه های خاص می شود و منابع بسیار بزرگی به جیب این بنگاه ها فرود می رود. از طرف دیگر مالیات بنگاه های تولیدی را به شدت بالا می برند و سال گذشته بنگاه های دولتی 50 درصد کمتر از سایر بنگاه ها مالیات داده اند. یعنی فرار مالیاتی توسط خود بنگاه های دولتی است.
عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا تأکید کرد: دولت باید از کسانی مالیات نمی دهند مالیات بگیرد. نظام بانکی باید اصلاح شود. شرط اول همه اصلاحات رها شدن دولت، مجلس و دستگاه قضائی از تسخیر شدگی است. اما عزم جدی حاکمیت شریط اصلی است؛ تا نشان دهد که می خواهد اصلاح کند. ما باید جراحی کنیم. جراحی هم درد دارد و یک شبه هم همه چیز درست نمی شود. اتفاقا الآن شرایط بسیار خوبی برای اصلاحات است.
وی با تأکید بر اینکه شرط اول اصلاحات عزم سیاسی است، افزود: شرط اول اصلاحات و توسعه عزم سیاسی است. یعنی باید مسئولین کشور عزم کنند که ما می خواهیم توسعه پیدا کنیم و بعد، همه موانع را از بین ببرند. من فکر می کنم مسئولین ما اگر به فکر مردم بودند، به خاطر مسئولیتی که متوجه آنها است، نباید شب می خوابیدند.
راغفر با اشاره بر نقش کلیدی دانشگاه ها، گفت: دانشگاه باید به حل مسائل کلیدی جامعه بپردازد؛ نه اینکه دانشگاه های ما فقط دانشجو تولید کنند. محصولی که دانشگاه در فرآیند حل مسائل تولید می کند می تواند یافته های جدیدی پیدا کند. یکی از مسائل اساسی بحث خوشه های صنعتی است. باید به خوشه های صنعتی توجه کنیم. خوشه های صنعتی چون به هم نزدیک هستند هزینه های حمل و نقل را به شدت کاهش می دهد و ضمنا می توانند با همدیگر مبادله دانش فنی داشته باشند. تجربه موفق بسیاری از کشورهای دنیا الآن روی خوشه های صنعتی است.
وی تأکید کرد: دانشگاه، صنعت و دولت باید با همدیگر همکاری کنند. نوآوری و رشد از این همکاری حاصل می شود. تجربه کشورهای مختلف می گوید یک فعالیت اقتصادی وقتی که رشد می کند و به بلوغ می رسد، اگر خوشه نشود سقوط می کند و محکوم به فنا است. اما در کشور ما 20 هزار میلیارد تومان برای کارخانه فولاد در دل کویر سرمایه گذاری می کنند.
