پایگاه خبری جماران، سجاد انتظاری: پس از ارتحال امام خمینی و در همان روز های ابتدایی طراحی حرم مطهر معمار کبیر انقلاب اسلامی، ایجاد فضاهای فرهنگی در جوار حرم امام خمینی(س) از برنامه ها و دغدغه های مسئولین مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام بود. ساخت کتابخانه و موزه ای در این حرم مطهر یکی از این برنامه های فرهنگی بود. پس از پیگیری ها و انجام مطالعات مورد نیاز و مشورت با صاحب نظران، ضلع جنوب شرقی حرم امام برای احداث این مجموعه انتخاب و جانمایی شد و پس از انجام کارهای ابتدایی تحقیقاتی، انجام این پروژه به مساحت 30 هزار متر مربع تقریبا به موازات ساخت حرم امام شروع شد.
در طی این قریب 30 سال سناریوهای مختلفی برای این موزه طراحی شد تا اینکه سرانجام در حال حاضر کار احداث ساختمان مراحل پایانی را طی می کند. با نزدیک شدن کار احداث ساختمان موزه به مراحل پایانی، انتقال تجهیزات مورد نیاز و اقلامی که قرار است در این موزه به نمایش گذاشته شود شروع شد و کار انتقال تمام اقلامی که قابلیت نگهداری در موزه را داشتند و برای مدیران موزه آستان مقدس امام خمینی قابل دسترسی بودند به این موزه در دستور کار قرار گرفت؛ آنان سعی داشتند تمامی این اقلام، و حتی مواردی که مربوط به یاران و همراهان امام می شد، را به این مکان منتقل کنند.
در آستانه روز جهانی موزه ها (28 اردیبهشت ماه) با مدیر کتابخانه و موزه آستان مقدس امام خمینی(س) گفت و گویی داشتیم تا از نزدیک ما و مخاطبین ما را در جریان مراحل ساخت و تجهیز این موزه و زمان احتمالی بهره برداری از فاز اول آن قرار دهد. او امیدوار بود که تا یکی دو ماه آینده از طرح اصلی موزه آستان مقدس امام خمینی(س) رونمایی شود و عملا فاز اول این کار به پایان برسد.
مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با حبیب اسماعیلی را در ادامه می خوانید:
آقای دکتر اسماعیلی! به عنوان مقدمه، در مورد طراحی این مجموعه یک توضیح کوتاه برای ما بفرمایید.
کتابخانه و موزه حرم مطهر امام خمینی(س) یک مجموعه فرهنگی و علمی به مساحت حدود 30 هزار متر مربع است که تلفیقی از معماری اسلامی – ایرانی و برداشت مدرنی از معماری اسلامی – ایرانی در ساختمان چهار طبقه آن مشاهده می شود. به طور مثال طراحی سردرهای این موزه کار عزیزان دانشگاه هنر است که زحمت ویژه ای کشیده اند و برداشتی از معماری اسلامی – ایرانی انجام و اینجا اجرا شده که کار هنری ارزشمندی است؛ و در بخش های مختلف موزه تکرار شده است. در واقع این موزه کاملا هنری طراحی شده و در بخش های مختلف آن برداشت هنری از معماری اسلامی – ایرانی را شاهد هستید.
این ساختمان از دو بخش مجزا تشکیل شده که در یکی از آنها بخش موزه امام خمینی(س) و در دیگری بخش کتابخانه مستقر شده است. موزه در مرحله طراحی داخلی و کتابخانه در حال راه اندازی و فهرست نویسی کتاب ها است.
موزه امام خمینی(س) موزه روایی و روایت محور است و دوره های مختلف زندگی حضرت امام در این موزه بازسازی روایی خواهد شد و در بخش های مختلف اجرا و اقلام و آثار نمایشگاهی در آن مستقر می شود. یعنی بخشی از چیزهایی که روایت زندگی حضرت امام باشد در بخش های مختلف این موزه قابل اجرا است. موزه یک بخش اصلی و سه بخش فرعی دارد. بخش اصلی این موزه روایت زندگی حضرت امام از تولد تا عروج و بخش های دیگر شامل مشاهیر مدفون در بهشت زهرا، مردم شناسی و موزه هدایایی است که به مسئولین درجه اول نظام از اول تاکنون داده شده است.
ایده تأسیس این موزه از چه زمانی مطرح شده است؟
از همان ابتدای طراحی حرم امام خمینی(س) بخش ویژه ای به عنوان کتابخانه و موزه در ضلع جنوب شرقی این حرم مطهر در دستور کار قرار داشته است. این مجموعه در یک فضای 30 هزار متر مربعی طراحی می شود که حدودا 9 هزار متر مربع به کتابخانه و مابقی به موزه اختصاص پیدا می کند. البته بخشی از فضای داخل این ساختمان نورگیر و فضای سبز داخل ساختمان است و در طراحی ساختمان پیش بینی شده که تبدیل به فضای سبز طبیعی شود.
کار اجرایی این مجموعه از چه زمانی کلید خورد و مجری آن چطور انتخاب شد؟
مدیریت ارشد آستان امام خمینی(س) در چندین مرحله اجرای موزه را در دستور کار قرار می دهد. در اقدامی مؤثر و ارزشمند، از طریق مؤسسه عروج یک کار تحقیقاتی انجام شده و در یک کتاب سه جلدی تمام موزه های مهم دنیا مطالعه و روایت موزه استخراج شده است. آن کتاب کار بسیار با ارزشی است و در واقع الآن اساس کار ما است.
بعد از اینکه این اتفاق افتاد، از حدود یک و نیم سال پیش من افتخار پیدا کردم که در خدمت مجموعه باشم. اولین و مهمترین کار ما اینجا این بود که باید موزه را طراحی می کردیم. مهمترین وجه موزه های نوین این است که وقتی شما به آنجا وارد می شوید حواس پنجگانه و تخیّل شما باید در موزه درگیر شود. خصوصا اینکه وقتی ما در مورد بزرگ مردی تاریخ ساز مثل حضرت امام صحبت کنیم باید بتوانیم تمام زمینه شکل گیری اتفاقی که افتاده و پیامدهای آن را نشان دهیم.
لذا در فراخوانی که انجام شد از میان 16 گروه شرکت کننده به سه گروه رسیدیم و از میان آنها یک گروه را انتخاب کردیم که به زعم خودمان در آن مجموعه تواناترین گروه بودند. همین افراد الآن مشغول به کار هستند و بخش محتوایی سناریوی موزه استخراج شده و فکر می کنم تا تیر ماه طرح سه بعدی موزه آماده می شود. طبیعتا قبل از آن باید خدمت مدیران ارشد مجموعه جلسه ای برگزار کنیم و آخرین نظرات گرفته شود. گمان می کنم به محض اینکه کار طراحی تمام شد ما فاز اول موزه را شروع خواهیم کرد که ان شاء الله تا پایان سال حداقل بخش اول کار اجرا شود.
کار تجهیز این موزه چطور پیش می رود؟
تنها بخشی از تجهیزاتی را که در اجرای موزه نیاز هست در اینجا مستقر کرده ایم. یعنی هنوز فضای ما کارگاهی است و به مرور کارها در حال انجام است تا اینکه ان شاء الله موزه به سرانجامی برسد. البته کار اصلی به صورت کاملا حرفه ای و فنی انجام شده و همان طور که گفتم بخشی از وسایل هم آمده است.
در مورد اشیایی که در این موزه مورد بازدید عمومی قرار می گیرند مقداری برای ما توضیح دهید.
ماشین خاوری که در مصلی تهران پیکر حضرت امام بر روی آن قرار گرفت، یخچالی که پیکر حضرت امام در آن قرار داشت، ماشین هایی که امام مورد استفاده قرار می داد، پیکانی که حضرت امام در ورود به ایران مورد استفاده قرار دادند و آن هلی کوپتر در مجموعه ما موجود هست. حتی ماشینی که حضرت امام از نجف تا مرز کویت سوار شدند هم موجود هست. اما متأسفانه جست و جوها برای یافتن بلیزری که امام در روز 12 بهمن ماه سوار شد تا این لحظه ای که من صحبت می کنم به جایی نرسیده است.
ان شا الله با تأسیس انجمن حامیان موزه و کتابخانه امام خمینی(س) یاران امام و انقلاب با کمک و اهدای اقلام و اسناد و کتب در تقویت موزه به صورتی مؤثر یاری خواهند کرد.
چه اشیای دیگری بنا است به این موزه افزوده شود؟
بخشی از چیزهایی که در موزه خواهد بود لوازم شخصی حضرت امام است. کتاب ها، دست خط ها، یادداشت ها و تصاویر حضرت امام و همچنین مجموعه نامه هایی که قبل و بعد از انقلاب خدمت حضرت امام داده شده و نامه هایی که از طرف ایشان به اشخاص مختلف داده شده جزو لوازم این موزه خواهد بود.
همان طور که عرض کردم، اساس این موزه روایت زندگی حضرت امام است. ولی در سایر بخش ها همانند دیگر موزه ها تالارهایی به نمایش هدایای ریاست جمهوری و آثار مجموعه داران اختصاص پیدا می کند و بر اساس فرصت های تقویمی آثار مختلفی به نمایش در خواهد آمد. مثلا یکی از کارهای خیلی خوبی که انجام خواهیم داد این است که آثار مربوط به مشاهیر مدفون در بهشت زهرا(س) بخشی از این موزه است. شهرداری بهشت زهرا و مدیریت بهشت زهرا(س) یک کار خیلی حرفه ای انجام داده اند و حدود یک هزار نفر از این مشاهیر را طی یک کار پژوهشی شناسایی کرده اند. ما بنا است با آنها همکاری داشته باشیم و در حد مقدورات زندگی نامه و اسناد شناسنامه ای مشاهیر بهشت زهرا(س) در اینجا به نمایش گذاشته شود. با سازمان ثبت احوال هم توافق شده و ان شاء الله با یک تفاهمنامه سه جانبه آن بخش مشاهیر هم اجرا می شود.
فکر می کنید چه زمانی این موزه به طور کامل به بهره برداری می رسد؟
چون اینجا باید کار در شأن حضرت امام انجام شود، ما بنا را بر این داریم که تا خرداد ماه امسال طرح معماری داخلی موزه را رونمایی کنیم، و فاز اول موزه را در کوتاهترین زمان ممکن افتتاح خواهد شد.
این مجموعه با چه اهداف فرهنگی و اجتماعی و برای چه جامعه هدفی راه اندازی می شود؟
در این مجموعه خدمات در دو قالب تخصصی و عمومی ارائه خواهد شد. در موزه علاوه بر معرفی زندگی حضرت امام به صورت تخصصی، برای عموم مردم نیز خدمات مورد نیاز ارائه خواهد شد. همچنین تالارهایی طراحی شده که برای برگزاری نمایشگاه هنری و فرهنگی کوتاه مدت و بلند مدت مفید باشد. فارغ از این، ان شاء الله برای کسانی که بخواهند در خصوص امام، انقلاب اسلامی، یاران حضرت امام و رخدادهای این دوره مطالعه کنند، در کتابخانه یک مرجع تخصصی فراهم خواهد شد.
واقعا در مقابل جفاهای رسانه ای که می شود باید الحق و الانصاف به همه کسانی که در اینجا زحمت کشیده اند خدا قوت گفت؛ زحمات زیادی اینجا کشیده شده است. این مجموعه خدمات فرهنگی خواهد داشت که قطعا آیندگان بر ما درود خواهند فرستاد. این کار یک کار ماندگار و باقیات صالحاتی است که برای همه ما باقی می ماند.
در منطقه جنوب غربی تهران ما کتابخانه و قرائت خانه ای به این وسعت نداشتیم. کسانی که اهل کتاب و مطالعه باشند می دانند که ما در شهر با بحران قرائت خانه مواجه هستیم و ان شاء الله اگر اینجا بتواند همزمان حدود 300 نفر را پذیرش کند بخشی از نیازهای جوانان این منطقه، که از شهر ری تا اسلامشهر را در بر می گیرد، با حدود سه دانشگاه و چندین مؤسسه آموزش عالی را کاملا پاسخگو است. برای اراده خدمات مناسب با کتابخانه ملی تفاهم نامه ای امضا شده که با همراهی و هماهنگی آنان کار به شکل فنی تخصصی پیش برود.
ان شا الله در آینده با نهادهای آموزشی حوزوی، دانش آموزی و دانشجویی توافقاتی انجام خواهد شد که این خدمات علمی و فرهنگی مناسب ایشان نیز ارائه شود. مثلا دانش آموزان و دانشجویان درس تاریخ معاصر، تاریخ انقلاب اسلامی و وصیت نامه امام خمینی(س) می خوانند. یکی از کارهایی که می توان انجام داد این است که جلسات درس این دروس به صورت زنده در اینجا اجرا شود.
امیدواریم خداوند توفیق دهد تا این کاری که شروع کرده ایم با حمایت بزرگان آستان امام خمینی(س) و مدریت ارشد مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) و همه علاقمندان امام و انقلاب به سرانجام برسد.
