همایش «امام خمینی و تمدن نوین اسلامی - ایرانی؛ با تأکید بر سرمایه های اجتماعی» با همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) و دانشگاه مازندران و با حضور استادان و محققان حوزه و دانشگاه در دانشگاه بابلسر برگزار شد و دانشجویان و پژوهشگران از سراسر کشور در این همایش یک روزه شرکت کردند.
به گزارش خبرنگار جماران، رحمت عباس تبار در این همایش با تبریک هفته معلم، گفت: به مناسبت چهلمین سال انقلاب اسلامی، بسیج دانشگاه مازندران در اردیبهشت ماه سال 97 نشستی را با مسئولان مؤسسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام نشستی را برگزار کرد که حاصل آن تفاهمنامه ای بین آنها شد که یکی از مفاد این تفاهمنامه برگزاری همایشی به نام «امام خمینی و تمدن نوین اسلامی – ایرانی؛ با تأکید بر سرمایه های اجتماعی» بود.
دبیر علمی همایش «امام خمینی و تمدن نوین اسلامی - ایرانی» یادآور شد: پیش همایش این همایش در 7 اسفند سال 97 در دانشکده الهیات دانشگاه مازندران برگزار شد و همزمان در دانشگاه های مختلف کشور از جمله تهران، اصفهان، مشهد و بندرعباس نشست های تخصصی متعددی با موضوعاتی که مطرح شده بود برگزار شد تا به غنای این بحث افزوده شود. ابتدای آغاز به کار برآیند همایش بنا را بر این گذاشتیم که بدون دریافت مجوز ISC این کار را شروع نکنیم و با هماهنگی هایی که انجام شد این مجوز را گرفتیم و از این جهت هم سعی کردیم بر غنای بحث بیافزاییم.
وی افزود: حدود 140 مقاله در فرآیند زمان بندی شده به دبیرخانه همایش ارائه شد و سعی شده که در دو مرحله داوری علمی روی این مقالات انجام شود. یک سطح از این داوری ها، داوری هایی بود که توسط اساتید دانشگاه مازندران انجام شد و سطح دوم داوری ها توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) انجام شد. حاصل این داوری ها 33 مقاله ای بود که برای ارائه به همایش دعوت شدند و 53 مقاله هم به صورت پوستر معرفی شدند. در نهایت نیز 14 مقاله به عنوان مقالات برتر و چهار مقاله به عنوان ممتاز انتخاب شد.
عباس تبار اظهار داشت: این اولین همایشی است که برگزار می شود و در سال های آینده ما با عنوان کلی «امام خمینی و تمدن نوین اسلامی - ایرانی» ولی با تأکیدات دیگر این راه را ادامه خواهیم داد. ما معتقدیم انقلاب اسلامی یک انقلاب تمدن ساز بود و حضرت امام به عنوان گنجینه ای که از جنبه های مختلف ظرفیت های علمی عظیمی در آن وجود دارد می توانیم راه حل مسائل زیادی که در کشور وجود دارد را با استعانت از سیره و اندیشه حضرت امام و با قلم اندیشمندان محقق کنیم.
علی داستانی بیرکی نیز در این همایش گفت: حضرت امام به عنوان احیاگر تفکر دینی و پایه گذار بزرگترین انقلاب مردمی قرن، با ارائه نظام حکومتی مبتنی بر دین و توجه به چهار اصل محوری خداباوری و اعتقاد عمیق به توحید، حاکمیت اخلاق و اخلاق محوری در کلیه شئون فردی و اجتماعی و سیاسی، توجه به علم و اندیشه و جایگاه رفیع آن در فرهنگ سازی و همچنین مردمداری و توجه به شأن و جایگاه آنان، عمیق ترین و گسترده ترین اثر را در احیای تمدن اسلامی داشته و تحقق بخش آرمان های بلند همه پیامبران و مصلحان بوده اند.
سرپرست معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی افزود: تمدن اسلامی که زایش آن از دعوت پیامبر اکرم(ص) به اسلام و تعالیم و آموزه های قرآنی نشأت گرفته هدف کلان اسلام ناب محمدی(ص) بود و این هدف عالی با شروع نهضت مردمی ایران به رهبری حضرت امام و وقوع شکوهمند انقلاب اسلامی تبدیل به یک طرح کلی و چشم انداز اصلی شد و بر این اساس سیاستگذاری های کلان کشور از همان آغاز استقرار نظام جمهوری اسلامی با تشویق به عقل گرایی، علم آموزی، فرهنگ تلاش و کوشش، وحدت و برادری، استقلال و آزادی، خودباوری و خود کفایی، مبارزه با نژادپرستی، ساده زیستی و اجتناب از اسراف و تبذیر بوده شکل گرفت.
وی ادامه داد: اساسا مأموریت دولت اسلامی تحقق جامعه اسلامی است؛ که از دیدگاه امام در این نوع جامعه مردم دارای حقوقی هستند. این حقوق عبارت از توجه به منزلت و کرامت انسانی آنان، عدالت اجتماعی، تعیین سرنوشت سیاسی، آزادی، برخورداری از رفاه و آسایش، تأمین امنیت در زمینه های مختلف، نظارت بر حاکمان و حق انتقاد هستند. به این ترتیب زمینه ها و بستر لازم برای ظهور و برافراشته شدن پرچم تمدن اسلامی فراهم می گردد.
داستانی بیرکی در خصوص مهمترین شاخص های تمدن اسلامی گفت: برخورداری از یک جهان بینی زنده، پویا، عدالت محور، مسئولیت پذیر، عدم وابسته به فرهنگ های بیگانه و تأکید بر مدارا در عین اقتدارگرایی و آزادی از جمله این شاخص ها است. بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در باب ملاک و شاخص های یک تمدن می فرمایند که «اول مرتبه تمدن آزادی ملت است. مملکتی که آزادی ندارد تمدن ندارد. مملکتی که استقلال ندارد و وابسته به غیر است، نمی شود گفت یک مملکت متمدن.» بنابر این در دیدگاه حضرت امام «آزادی» شرط اول پایه گذاری یک تمدن است؛ اصلی که در آموزه های وحیانی و سنت نبوی(ص) و اهل بیت(ع) بر آن تأکید شده است و آن عزیز سفر کرده همواره قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بر این مهم تأکید داشتند.
وی ادامه داد: امام خمینی(س) ضمن انتقاد از آزادی غربی که نوعی بی بند و باری بی قید و شرط و در راستای رویارویی با اخلاق و سنت های انسانی و بر خلاف شرع و عقل بوده است، آزادی را در چهارچوب تعالیم اسلام، مصالح جامعه و قوانین مبتنی بر احکام الهی و نیازها و منافع عمومی دانستند و معتقدند که قوانین اسلامی آزادی سالم و منطقی را برای همه تضمین نموده است. به این جهت حضرت امام به رسمیت شناختن آزادی های فردی و سیاسی، اندیشه و بیان، احزاب و اجتماعات، عقیده و مذهب و مشارکت آزادانه مردم در تصمیم گیری ها را به رسمیت می شناسند و مواردی چون شرع و عقل، اخلاق و سنت های انسانی، قانون و عدم توطئه چینی و فسادانگیزی و ضرر رسانی را تحت عنوان حدود آزادی مطرح می نمایند.
سرپرست معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی یادآور شد: امام خمینی(س) ضمن نعمت و امانت الهی شمردن آزادی و قدرشناختن آن، آزادی را یکی از نشانه های یک کشور متمدن می دانند و می فرمایند که «مملکت متمدن آن است که آزاد باشد؛ مطبوعاتش آزاد باشند؛ مردم آزاد باشند در اظهار عقاید رأیشان.» و در جای دیگر می فرمایند که «تمام آثار تجدد و تمدن در اسلام مجاز است؛ مگر آنهایی که فساد اخلاق بیاورند، فساد عفت بیاورند.»
وی افزود: یکی دیگر از وجوه تمایز تمدن اسلامی با سایر تمدن ها از دیدگاه امام خمینی(س) در نوع جهان بینی و تأثیر آن بر زندگی بشر است. چنانکه حضرت امام در پیام تاریخی خود به گورباچف می فرمایند که «مشکل اصلی شما مبارزه طولانی و بیهوده با خدا و مبدأ هستی و آفرینش است. لذا لازم دانستم این موضوع را به شما گوشزد کنم که بار دیگر به دو جهان بینی مادی و الهی بیندیشید. تأکید بر عدالت و برابری از ویژگی های فرهنگ اسلامی و تمدن مطلوب آن است. چرا که بر اساس مبانی وحیانی همه افراد بشر فارغ از رنگ، نژاد، پول، ثروت و زبان در پیشگاه خداوند برابرند. لذا تمدن عظیم اسلامی می تواند همه اقوام و ملل را حول یک پرچم گرد هم آورد و از آن سوی نیز پیدایش چنین تمدن ژرفی در جهان مرهون مشارکت همه اقشار و ملل جهان اسلام بوده است.»
داستانی بیرکی اظهار داشت: حضرت امام در بیان اهمیت و مشخصات تمدن اسلامی می فرمایند که «همه با هم به سوی یک تمدن صحیح، تمدن الهی، تمدن رسول اللهی(ص)، آنکه همه اقشار بشر را، سیاه و سفیدش را، هیچ فرق نمی گذارد، مگر اینکه به تقوا. إن اکرمکم عند الله اتقاکم. میزان تقوا است. میزان انسانیت است. کرامت انسانی، استقلال، آزادی و عزت، همه از دستاوردهای بزرگ انقلاب اسلامی است. اما بزرگترین دستاورد انقلاب اسلامی را باید بازیابی جایگاه انسان در نظام هستی دانست؛ که بر پایه معرفت صحیح دین الهی پیدا می شود. بازیابی هویت انسان ها در ایران و جهان، به ویژه در جهان اسلام، با تمسک به دین نقش بزرگی در بازشناسی دین و تمدن شکوهمند اسلام و ایران برای جهانیان داشت.
وی تأکید کرد: آنچه که نقش اصلی را در شکل بخشیدن و ایجاد انسجام در میان نیروهای انقلاب در ایران بازی نمود همان اصولی بود که امام خمینی(س) بر پایه آن انقلاب اسلامی را هدایت و رهبری نمودند. با این وجود برای شناسایی و شناساندن چنین تمدنی که در جغرفیای سرزمین ما آمیخته با فرهنگ اصیل ایرانی نیز هست، راه درازی در پیش داریم و برگزاری چنین همایش هایی از یک سو قدمی ابتدایی برای گام گذاشتن در مسیر رشد و تعالی فرهنگ غنی ایران اسلامی است و از سوی دیگر بستری برای بازخوانی مستمر اندیشه و سیره معمار بزرگ انقلاب اسلامی از رهگذر تضارب آرا و اندیشه های متنوع صاحب نظران است.
سرپرست معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی گفت: «همایش ملی امام خمینی و تمدن نوین اسلامی – ایرانی با تأکید بر سرمایه اجتماعی» که با مشارکت و همکاری دانشگاه مازندران و تعدادی از مراکز علمی و دانشگاهی کشور برگزار شد یکی از ده ها همایش ملی و بین المللی است که مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام، به عنوان متولی حفظ و نشر آثار ایشان، برگزار می نماید. همایش های برگزار شده و همچنین این همایش با هدف ترویج و تبیین سیره ناب و اندیشه های نورانی حضرت امام در میان سطوح مختلف جامعه، به ویژه مراکز علمی و فرهنگی و فرهیختگان حوزه و دانشگاه و جوانان با انگیزه و دوستدار آن شخصیت سترگ برگزار گردیده و می گردد؛ تا مخاطبان فرزانه خود را با منظومه فکری و عملی امام راحل آشنا نماید.
وی افزود: پیام این همایش و سایر نشست های علمی از این دست، این است که اندیشه این بزرگمرد تاریخ همچنان پویا، تأثیرگذار و راهگشا است و با این منظومه فکری می توان مسائل مبتلا به جامعه را شناسایی و با راهکارهای عقلانی و علمی و کارشناسانه آن را مدیریت و حل و فصل نمود. بازخوانی اندیشه، آراء، و سیره حضرت امام یک ضرورت برای نسل حاضر و آیندگان است. چرا که آن رهبر فرزانه با تأکید بر آگاهی و آگاهی بخشی به آحاد ملت معتقد بودند که وقتی مردم بیدار شوند و به وظایف خود آگاه گردند، به قدرتی تبدیل می شوند که هیچ قدرتی نمی تواند در مقابل آنان ایستادگی کند؛ و چقدر این کلام در این زمانه راهگشا است. رمز و راز همه توفیقات آن امام راحل توکل بر خدا و باور واقعی به نقش و جایگاه مردم بود.
نجفقلی حبیبی نیز به عنوان سخنران ویژه این همایش در خصوص موضوع همایش، گفت: مقام معظم رهبری در این زمینه خیلی بحث کرده اند و اتفاقا در پیام گام دوم انقلاب هم بحث کردند. رکن رکین تمدن اسلامی «آزادی» است؛ و این خیلی مهم است. در سده اول اسلام بیشتر مسائل اسلامی بحث می شود. مکتب های فقهی و مکتب های ادبی می آیند و مخصوصا برای آموزش زبان عربی برای کسانی که تازه مسلمان شده بودند تلاش هایی صورت می گیرد. اما خلفای عباسی به مخالفین جدی سیاسی خود، مثل ائمه(ع)، میدان نمی دادند. حتی منصور که این همه بحث آزادی را مطرح می کند و از همه دعوت می کند که در دستگاه خلافت کار کنند، می بینیم که با امام صادق(ع) به صور گوناگون مشکل دارد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: وقتی هارون الرشید خلافت را بر عهده می گیرد قدرت تمدن اسلامی خیلی بالا است. آنجا «بیت الحکمه» راه می اندازند و دانشمندان از سراسر ملیت هایی که مسلمان شده بودند و یا تحت سلطه حکومت اسلامی قرار گرفته بودند به بغداد می آیند و هارون الرشید برای آنها امکانات خوبی را فراهم می کند. چیزی که آنجا اتفاق می افتد و باید به آن توجه کرد همین مسأله «آزادی» است. هیچ کسی به این دانشمندان ایراد نمی گیرد که چه عقیده ای دارید. بنابر این میدان بازی برای بحث و گفت و گو و علم و دانش و نوشتن و انتقال دانش است و مکتب های مختلف آنجا پدید می آید.
وی تأکید کرد: این «آزادی» است که میدان می دهد تا آدم ها کار کنند و هرکسی حرفش را بزند. در نتیجه تمدنی به نام «اسلام» ساخته می شود. خیلی از این دانشمندان غیر مسلمان بودند. اما در سایه قدرت اسلام است که این اجازه را داده تا آنها کار و رشد کنند. قرن چهارم همین طور است؛ که آدم هایی مثل ابن سینا ظهور می کنند. ابوریحان بیرونی تحول فوق العاده ای در بعضی از علوم به وجود می آورد. البته دانشمندان ایرانی هم چون فکر می کردند اگر عربی بنویسند همه از آن استفاده می کنند و فارسی بنویسند عده کمی از آن استفاده می کنند، کتاب های خود را به زبان عربی می نوشتند.
حبیبی با بیان اینکه ما آزادی را کوچک گرفته ایم، تصریح کرد: اگر کسی چیزی بنویسد فوری با او برخورد می کنند. این طور نمی شود. اگر مقام معظم رهبری به درستی بحث «تمدن نوین اسلامی» را مطرح می فرمایند، رکن رکین آن «آزادی» است. مرحوم استاد مطهری، که از تبیین کنندگان مهم انقلاب اسلامی است، در کتاب های خود دائم به مسأله آزادی تأکید می کند. من در دانشکده الهیات دانشجوی ایشان بودم و خوب به یاد دارم که ما یک استاد مارکسیست داشتیم و خیلی اذیت می کرد. مرحوم استاد مطهری می گفت من به این فرد می گویم جلسه می گذاریم و با هم صحبت می کنیم، قبول می کند و بعد نمی آید. بعد از پیروزی انقلاب هم آقای مطهری در بازگشایی دانشکده الهیات گفت که ما حاضریم در دانشکده الهیات یک کرسی مارکسیست تأسیس شود و بزرگترین استاد معتقد مارکسیست اینجا درس بدهد. این دید آزادی یک شاگرد امام و تربیت شده ایشان است.
وی با تأکید بر اینکه باید خیلی آزادی را جدی گرفت، اظهار داشت: متأسفانه ما آزادی را جدی نمی گیریم. ما نمی دانیم چطور باید این را به مسئولین بگوییم که قدرت حکومت بالا است. امروز همه مباهات می کنیم که تمدن اسلامی تا قرن پنجم و ششم سراسر دنیا را گرفته بوده است. امروز این تمدن روی آن تمدن بنا شده است. یعنی آن کتاب ها ترجمه و آن شخصیت ها و تفکر بررسی شده و چیزهای جدید روی آن آمده است. ولی همه قبول دارند بعد از تمدن اسلامی است که تمدن غرب شکل می گیرد.
عضو هیأت امنای مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: اگر آزادی از بین برود خیلی چیزها از بین می رود. اولین نتیجه آن این است که متحجرین بر فرهنگ اسلامی مسلط می شوند؛ این خطرناک ترین چیزی است که اتفاق بیفتد. آقای مطهری چقدر در این زمینه زحمت کشید. در کتاب هایی که ایشان راجع به آینده انقلاب اسلامی نوشته اند هم ایشان چند رکن را مبنا قرار می دهد و می گوید در انقلاب اسلامی باید اینها را پیگیری کنیم. در تمام حرف های امام هم همین ها هست. تا زمانی هم که این بود صدای انقلاب اسلامی در سراسر جهان پیچید و نام خمینی مشهورترین نام جهان آن روزگار بود.
وی با بیان اینکه جوانان سرمایه کشور هستند و باید با اندیشه امام مأنوس شوند، گفت: ایشان می فرماید که ما باید «عدالت اجتماعی» را پیگیری کنیم. این انقلاب با تکیه بر سرمایه اجتماعی قضایایی مثل جنگ تحمیلی را پیش برد. امروز هم باید این سرمایه اجتماعی وارد میدان شود. برای اینکه آنها را بیاوریم باید «عدالت اجتماعی» برقرار شود و نباید یک عده همه ثروت ها را انحصاری خودشان کنند و بقیه هم گرسنه بمانند. اسلام و جمهوری اسلامی این را نمی خواهد. این باید به هم بریزد. البته این همه چیزهای فرهنگ، سیاست، اقتصاد و امنیت را شامل می شود.
حبیبی با اشاره به اینکه یکی از ارکان انقلاب ما و بخشی از شعار مردم «استقلال و آزادی» بود، افزود: پس آقای مطهری استقلال و آزادی را هم به عنوان یکی از پایه های جمهوری اسلامی تلقی می کند. استقلال در مقابل استعمار خارجی است. یعنی اینکه کشور مستقل باشد و زیر سلطه بیگانه نباشد. همه قبول دارند که امروز الحمدلله جمهوری اسلامی این شعار استقلال را خوب حفظ کرده است و تحت سلطه قدرت های شیطانی نرفته است. در صد سال گذشته به همه انقلاب های مردمی یک جنگ تحمیل کرده اند؛ برای اینکه نگذارند رهبران آن موفق شوند. در ایران هم صدام را تحریک و جنگ سنگینی را به جمهوری اسلامی تحمیل کردند.
وی با اشاره به اینکه امام آزادی را نگه داشت، تصریح کرد: یکی از مسائل انتخابات مجلس است. همه می گویند وقتی در منطقه ای جنگ است نمی شود انتخابات برگزار کنیم؛ انتخابات را تعطیل کنید. امام محکم ایستاد و گفت در تمام مناطق جنگی هم باید انتخابات برگزار شود. هرچه عده ای گفتند انتخابات حزبی و جناحی است و می خواهند با هم رقابت کنند در جبهه مشکل ایجاد می شود امام قبول نکرد و فرمود انتخابات در همه جای کشور باید انجام شود. قیمت اینها حالا معلوم است. یعنی جمهوری اسلامی این قدر قدرت دارد که دیدگاه های مخالفش را هم تحمل می کند؛ و کرد. حالا همه باید این را حفظ کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: من فکر می کنم ما در شعار آزادی لنگ می زنیم. برای چه یک سری روزنامه ها دچار مشکل شده اند؟ استقلال و آزادی دو شعار اساسی جمهوری اسلامی ایران بوده است. همان طوری که استقلال جنبه خارجی دارد، آزادی هم جنبه داخلی دارد. یعنی مردم برای بیان عقایدشان آزاد هستند. باید این آزادی را حفظ کرد. اگر بخواهد تمدن نوین شکل بگیرد یکی از الزامات آن آزادی است. هیچ شوخی ندارد و آزادی خیلی مهم است. شما در آزادی می توانید بهترین دیدگاه ها را بدهید و مردم می پذیرند. با زور و شلاق و زندان کسی این چیزها را نمی پذیرد و بدتر لج می کنند.
وی تأکید کرد: یکی دیگر از شاخص ها «معنویت» در انقلاب اسلامی است که آقای مطهری مطرح می کنند و در تمام حرف های امام هست. معنویت و خداگرایی و آخرت گرایی را باید دید؛ و الا مردم دنیایی می شوند. همین مردمی که ثروت اندوزی می کنند در زمان جنگ چه کار می کردند؟ امام در یکی از سخنان خود می فرمود که پیرزن روستایی هم تخم مرغ های مرغ خود را جمع می کند و به جبهه می دهد. نباید این ایثارها فراموش شود. چرا او این کار را می کرد؟ همان معنویت است. وقتی مردم برای دنیایشان این کارها را انجام دهند معلوم می شود که آن معنویت رفته است. جمهوری اسلامی باید برای نگه داشتن معنویت کوشش کند.
حبیبی در بخش پایانی سخنان خود با تأکید بر اینکه جمهوری اسلامی خیلی باید روی بحث آزادی تلاش کند، گفت: برای اینکه ایران قدرت بزرگ جهانی شود همین چیزها را می خواهد. اگر مسئولین به این مسأله می اندیشند باید «آزادی» را خیلی جدی بگیرند؛ چنانکه باید «عدالت» را جدی بگیرند و ثروت اندوزی فاسد و مفسد را جدی بگیرند. الآن فساد دارد نهادهای مختلف کشور را می گیرد. مسلما هنوز افراد پاک در مدیریت کشور وجود دارند. اما همین مقدار فساد هم برای جمهوری اسلامی، که یک نظام پاک و منزه اسلامی است، زیاد است.
در پایان همایش نیز نویسندگان مقالات برتر مورد تقدیر قرار گرفتند.
