پایگاه خبری جماران، سجاد انتظاری: یکی از دیپلمات ها و مدیرکل سابق وزارت خارجه با تأکید بر اینکه همواره باید از راه حل های سیاسی برای عبور از بحران کمک بگیریم، گفت: مناسبات ایران با هند و چین در این شرایط بسیار مهم است و ایران باید آنها را مجاب کند که به خرید نفت ایران ادامه دهند. در غیر این صورت، اگر هند و چین که عمده خریداران نفت ایران هستند، نفت ایران را نخرند بعید می دانم که سایر کشورها ریسک کنند و طبیعتا فروش نفت ایران می تواند به درصدهای بسیار پایینی نزول کند و فشار زیادی به کشور وارد شود.
مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با قاسم محبعلی را در ادامه می خوانید:
به نظر شما بهترین واکنشی که ایران می تواند به رفتار ترامپ داشته باشد، که به زعم خودش بیشترین فشار را به ایران می آورد، چیست؟
طبیعی است که مسئولین اول باید امکانات لازم را برای پایداری و ایستادگی فراهم کنند و همچنان در فکر این باشد. واکنش ها باید عاقلانه، مؤثر و در حد توان و قدرت جمهوری اسلامی باشد. یعنی همواره باید از راه حل های سیاسی برای عبور از بحران کمک بگیریم. چرا که اگر درِ مذاکرات و راه حل های سیاسی بسته شود ممکن است این وضعیت خسارت های زیادی را متوجه کشور کند.
روسیه و عراق از افزایش تولید نفت خودداری کنند
در عین حال جمهوری اسلامی باید توجه داشته باشد که چه کشورهایی می توانند پیش برد سیاست های آمریکا را مشکل کنند. در درجه اول اهمیت کشورهای نفت خیز هستند. یعنی روسیه، عراق، عربستان سعودی و سایر کشورهای عضو اوپک در غیاب ایران می توانند بازار نفت را اشباع کنند. ایران با روسیه و عراق روابط راهبردی دارد. در این شرایط باید انتظار داشته باشد که روسیه و عراق به آمریکا جواب منفی بدهند و از افزایش تولید خودداری کنند.
درباره کشورهایی مثل امارات که روابط تجاری گسترده ای با ایران دارند نیز ایران باید تصمیم بگیرد که اگر امارات تولید نفت خود را افزایش داد واردات کالا از امارات را کاهش دهد؛ نه اینکه امارات یک طرفه خودش را با آمریکا هماهنگ کند و ایران به دلیل اینکه برخی از نهادهای حکومتی منافعی در امارات دارند، به جای واکنش مناسب، اجازه دهد که این وضعیت برای این صورت بگیرد.
نقش اساسی هند و چین در پایداری نفت ایران
کشورهایی مثل هند و چین هم نقش اساسی دارند که علی رغم مخالفت آمریکا نفت ایران را بخرند. من فکر نمی کنم غیر از هند و چین و تا اندازه ای ترکیه، سایر کشورها آمادگی داشته باشند ریسک اینکه تحریم های آمریکا را در برابر خرید نفت ایران بپذیرند. لذا مناسبات ایران با هند و چین در این شرایط بسیار مهم است و ایران باید آنها را مجاب کند که به خرید نفت ایران ادامه دهند. در غیر این صورت، اگر هند و چین که عمده خریداران نفت ایران هستند، نفت ایران را نخرند بعید می دانم که سایر کشورها ریسک کنند و طبیعتا فروش نفت ایران می تواند به درصدهای بسیار پایینی نزول کند و فشار زیادی به کشور وارد شود.
روسیه و عراق تلاش می کنند از این فرصت سوء استفاده کنند
این روابط تجاری چقدر تأثیرگذار است؟
اینها منافع تجاری دارند و سیاست های مستقلی از آمریکا را دنبال می کنند. یکی از این کشورها هم روسیه است. متأسفانه روسیه و عراق علی رغم اینکه در زبان با ایران اظهار دوستی می کنند، ولی در عمل تلاش می کنند که از این فرصت سوء استفاده کنند و حداکثر بهره برداری را در غیاب ایران از بازار نفت داشته باشند و با افزایش تولید خودشان جای ایران را پر کنند.
طبیعی است که در این شرایط ایران باید هم در قبال روسیه و هم در قبال عراق از امکانات و ابزاری که دارد استفاده کند و اجازه ندهد که آنها فقط در زبان از آمریکا انتقاد کنند و بلکه در عمل هم عراقی ها تولید نفت خودشان را، که الآن بالغ بر چهار میلیون بشکه در روز تولید می کنند، به جای افزایش تولید در حمایت از ایران تولید خود را کاهش دهند و روس ها هم همین طور از بازار استفاده کنند. به نظر من با توجه به افزایش قیمت، اگر آنها تولید خود را کاهش دهند ضرر نخواهند کرد. چرا که افزایش قیمت نفت آن کاهش تولید را جبران می کند و در عین حال اجازه می دهد که ایران هم بتواند نفت خود را صادر کند و استراتژی ترامپ برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران با شکست مواجه می شود.
البته هند و چین هم ملاحظات خودشان را دارند و نمی خواهند که با یک بازار ریسکی مواجه شوند. طبیعتا آنها هم دنبال متنوع سازی بازارشان هستند. همان طوری که دیدیم اخیرا بن سلمان هم به چین و هم به هند سفر داشته و با آنها قراردادهای نفتی بلند مدت امضا کرده و سرمایه گذاری در پالایشگاه نفت هند را در نظر دارند. یعنی آنها هم دنبال منافع خودشان هستند.
بستن تنگه هرمز غیر عملی است
این روزها برخی ناظران از احتمال بستن تنگه هرمز توسط ایران، در واکنش به این اقدام آمریکا سخن می گویند؛ نظر شما چیست؟
این حرف ضمن اینکه غیر عملی به نظر می رسد، تهدید سرزمینی خود ایران و کشورهای همسایه است و تهدیدی برای آمریکا محسوب نمی شود. چون تهدید بستن تنگه هرمز تهدید امنیت انرژی جهانی و کشورهای همسایه است و طبیعتا بلافاصله شورای امنیت سازمان ملل در مورد آن تصمیم می گیرد و ایران در این قضیه تنها در مقابل آمریکا قرار نمی گیرد و بلکه در مقابل قدرت های بزرگ جهانی و کشورهای همسایه قرار می گیرد و می تواند واکنش سختی را به دنبال داشته باشد.
این تهدید و عمل به آن، کار غیر عاقلانه ای است و حاصل آن از دست رفتن موقعیت ایران و حتی تهدید تمامیت ارضی ایران در تنگه هرمز است و واکنش بین المللی برای باز کردن تنگه صورت می گیرد.
FATF ربطی به تحریم های آمریکا یا قرار دادن سپاه در لیست گروه های تروریستی ندارد/ در صورت ردّ FATF با عراق، هند و چین هم روابط مناسبی نخواهیم داشت
تصویب FATF توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام چه کمکی به ما می کند و عدم تصویب آن چه تبعاتی برای ما خواهد داشت؟
FATF مناسبات پولی و مالی ما را با همه کشورها مورد بحث قرار می دهد و ربط مستقیمی به تحریم های آمریکا یا قرار دادن سپاه در لیست گروه های تروریستی ندارد. مناسبات مالی یا بانکی ما با همه کشورها به FATF ارتباط پیدا می کند. مثلا مشابه رابطه فدراسیون فوتبال و تیم های باشگاهی ما با فیفا است. اگر ما قوانین فیفا را رعایت نکنیم طبیعتا تیم های ورزشی ما قادر نخواهند بود در هیچ مسابقه ای شرکت کنند و حتی در داخل هم باشگاه داری کنند. بنابر این FATF یک شیوه برای نظام مبادلات پولی و بانکی در دنیا است. در هر شرایطی، ایران اگر خواسته باشد روابط پولی و بانکی داشته باشد ناچار است به مقررات FATF بپیوندد و خواسته های این تشکیلات را برآورده کند. در غیر این صورت طبیعی است که ما حتی با عراق، هند و چین هم روابط بانکی مناسبی نخواهیم داشت.
این مسأله مربوط به دوست یا دشمن نیست و مربوط به این است که این ترتیبات قرار است روابط پولی و بانکی را مدیریت کند و شفاف باشد که کشورهای دیگر هم بدانند پول هایی که بین بانک ها مبادله می شود پولشویی نیست و در جهت اهداف سازمان های جنایتکار تروریستی، آدم ربایی و یا قاچاقچیان قرار نمی گیرد.
تلاش اروپایی ها این است که برجام حفظ شود
ساز و کار اینستکس اروپا در این فضا چقدر به کشور ما کمک می کند؟
اینستکس خیلی محدود است. با توجه به اینکه اروپایی ها یک سال گذشته از ایران نفتی نخریده اند بعید است بعد از این هم کشورهایی مثل یونان و ایتالیا و آلمان بعد از این هم قصد خرید نفت از ایران را داشته باشند. بنابر این اینستکس در حد محدود و صادرات غیر نفتی ایران در شرکت های کوچک عمل خواهد کرد. ولی تلاش اروپایی ها این است که برجام حفظ شود و این تلاششان را ادامه می دهند. البته اینکه چقدر موفق شوند جای بحث است.
به نظر شما اروپایی ها موفق می شوند برجام را حفظ کنند؟
در هر شرایطی هم به نفع ایران و هم به نفع اروپا هست که برجام حفظ شود. ولی باید توجه داشته باشیم که این منازعه یک منازعه ایران و آمریکا است و تا وقتی که این منازعه حل و فصل نشود طبیعی است که سایر کشورها و یا حتی قدرت ها قادر نیستند که خیلی اثرگذار باشند و تنها تلاش می کنند مانع یک درگیری جدید در خاورمیانه شوند.
نقش تعیین کننده آمریکایی ها در آینده برجام
خروج ایران از برجام یا بستن تنگه هرمز احتمالا ایران را وارد یک درگیری نظامی می کند و طبیعتا این خواست اروپایی ها نیست و منافع اروپایی ها چنین چیزی را ایجاب نمی کند و تلاش می کنند که از این وضعیت جلوگیری شود. اما توانایی آنها محدود است و این ما هستیم که باید فکر کنیم چگونه مناقشه خودمان با آمریکا را مدیریت کنیم که به طرف یک درگیری و شرایط دشوارتر نرود. اگر دولت ترامپ احساس کند که بازنده انتخابات 2020 است ممکن است که در این فاصله تا 2020 هم دست به ماجراجویی بزند و با بحرانی و امنیتی کردن شرایط امکان پیروزی خودش در انتخابات بعدی را فراهم بیاورد. در غیر این صورت، نزدیک سال 2023 که پایان برجام است، باز هم آمریکایی ها طبیعتا نقش تعیین کننده ای در آینده این مسأله خواهند داشت.
باید برای حل دیپلماتیک مناقشات برنامه ریزی داشته باشیم
با توجه به جمیع این جوانب، به نظر شما بهترین راهکاری که ما بتوانیم مبادلات تجاری خود را بهبود دهیم چیست؟
ما اول باید ببینیم مناقشات ما چه تأثیری در مبادلات ما داشته است. ما باید برای حل دیپلماتیک مناقشات با کشورهای منطقه، کشورهای غربی و به خصوص آمریکا برنامه ریزی داشته باشیم. اگر چنین برنامه و طراحی ای نداشته باشیم باید هزینه های زیادی را بپردازیم. وقتی کشوری در مناقشه با یک کشور بزرگ و یا حتی کوچک قرار می گیرد ریسک تجاری و اقتصادی و روابط با آن افزایش پیدا می کند.
ایران در حال حاضر با کشورهای منطقه مثل عربستان، امارات، اسرائیل و برخی کشورهای دیگر و همچنین آمریکا در حال منازعه است. طبیعی است که ریسک روابط تجاری با ایران برای هر کشوری افزایش پیدا می کند و هیچ سرمایه گذاری آمادگی نخواهد داشت در کشوری که احتمال می رود در آینده وارد درگیری نظامی یا بی ثباتی شود، سرمایه گذاری کند و هیچ کشوری آمادگی ندارد در حالی که ممکن است تحریم های آمریکا شامل حالش شود و هزینه بالایی بر منافع ملی آن کشور تحمیل کند، این ریسک را بپذیرد و مناسبات با ایران را گسترش دهد.
لذا مسئولین ایران باید فکری داشته باشند و کشور را از این معضل خارج کنند. در غیر این صورت، با این شرایط نباید انتظار داشته باشیم که وضع اقتصادی و معیشتی مردم ایران بهبود پیدا کند.
