اتفاقات و مشکلات الآن را به حساب انقلاب نگذارید. بخش قابل توجهی از مشکلات به خاطر عملکرد دولت ها است. دومین مشکل در کارآمدی ما است. بحث کارآمدی نیز دقیقا ریشه در دولت ها دارد. هیچ کدام از اینها ربط به انقلاب ندارد. تئوری پردازان صادق اذعان کرده اند که این انقلاب موفق ترین انقلاب بوده است.
نشست «نسبت مشکلات امروزین جامعه ایران با انقلاب اسلامی» روز گذشته (چهارشنبه 17 بهمن 97) در پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، علی محمد حاضری در این نشست گفت: فضای فرهنگی و رسانه ای کشور پر از نگاه های سفید و سیاه به پدیده انقلاب است؛ در یک طرف رسانه های دولتی قرار دارد که در تقابل با مخالفین سعی می کند یک نگاه بی عیب و نقص جلوه دهد و طرف دیگر نیز سعی می کند تمام مشکلات را به انقلاب منتسب کند و یک نگاه علمی نیاز دارد که ببیند چه نسبتی بین وضع موجود و انقلاب می تواند برقرار کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس یادآور شد: در تاریخ این جامعه 2500 سال سطنت به عنوان نهادی که رابطه جامعه را در قالب شاه و رعیت تعریف کرده بود وجود داشت. در مشروطه تلاشی شد ولی با مختصر افت و خیزی به سلطنت رضا شاه رسید. ولی با انقلاب نگاه شاه و رعیت به کلی برداشته شد و انقلاب طومار حکومت موروثی را بست هرچه برگردد دیگر حکومت موروثی بر نمی گردد. من مطمئنم که در این جامعه راه برگشت سلطنت بسته شده است.
وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی سیاست را توده ای کرده، تصریح کرد: یکی از برجسته ترین وجوه این انقلاب این است که نقش توده مردم در به وجود آمدن و تحولات آن انکارناپذیر است. یکی از اثرات مهم انقلاب مردمی کردن سیاست است.
حاضری به صحنه آوردن زنان را سومین متغیر بررسی انقلاب دانست و اظهار داشت: در مدرنیسم و آنچه که شاه هم دنبال می کرد به صحنه آوردن زنان بود اما بدون انقلاب اسلامی این حضور زنان که امروز داریم امکان نداشت مهیا شود. به دلیل اینکه حضور زنان در اجتماع به عنوان یک امر مغایر با فرهنگ و ارزش های اسلامی تلقی می شد و این انقلاب و امام این حضور را مشروعیت بخشید. زنانی که از خانه به صحنه آمدند و به نقش آفرین در صحنه انقلاب تبدیل شدند دیگر به خانه ها و پستوها برنگشتند. پدیده ای است که باید بیرون بودن و فعال بودن آن را بپذیرند و با آن کنار بیایند و برای این ایفای نقش به رسمیت بشناسند.
وی افزود: نکته چهارم این است که انقلاب اسلامی پلی بین گذشته و جامعه مدرن زد و به تعبیری کل جامعه ایران را شهری کرد و در واقع دیگر فاصله شهر و روستا برداشته شد. ما امروز در دور افتاده ترین نقاط هم شهریت به معنای اینکه آدم ها مداخله گر و مطالبه گر هستند را داریم؛ که این یک مسأله مهم است.
عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه ملاک بعدی استقلال و حاکمیت ملی است، ادامه داد: ما جزو معدود کشورهایی در دنیا به حساب می آییم که صرف نظر از میزان قدرتش، اصل تبعیت از غیر در آن از بین رفته است و دیگر نمی توانند به ما امر و نهی کنند و این یکی از دستاوردهای بزرگ انقلاب است.
وی در خصوص اینکه مشکلات امروز چه نسبتی با انقلاب دارد، گفت: یک بحث عادی این است که هرآنچه هست محصول انقلاب است. اما یک نگاه دیگر هم می شود داشت، که تفکیک شده تر صحبت کنیم. یک نگاه وضع موجود را ناشی از انقلاب می داند. آن نگاه بیشتر یک فضای منازعه سیاسی و قدرتی بین انقلاب و ضد انقلاب است.
حاضری ادامه داد: اما نگاه بعد سه زیرشاخه دارد. اولین گروه مشکلات انقلاب را ناشی از به رسمیت نشناختن نظم بین الملل می داند و معتقد است تمام حامیان این نظم با انقلاب مشکل پیدا کرده اند. گروهی دیگ اعتقاد دارد مشکلات انقلاب ناشی از تلفیق دو بُعد جمهوری اسلامی است. طیفی دیگر مشکلات را در این می بیند که لوازم اسلامیت نظام توسط حامیان جمهوریت نظام به چالش کشیده شده است؛ و نگاه مقابل این است که امروز جمهوریت می لنگد و مشکل این است که فهمی از اسلامیت عرصه را بر جمهوریت تنگ کرده است.
تقی آزاد ارمکی نیز در این نشست گفت: با یک جامعه پر مسأله روبرو هستیم که آسیب های اجتماعی زیادی دارد و به فهم ما در باب جامعه ایرانی و جامعه شناسی بر می گردد. به نظر من باید جامعه شناسی را از دستور کار سیاسیون جدا کنند؛ جمع شدن مسئولین برای حل آسیب های اجتماعی یکی از مشکلات است. روانشناسان باید این را حل کنند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران تأکید کرد: یکی از مشکلات جمهوری اسلامی این است که هر روز انقلاب را حاضر می کند. در جاهای دیگر از جمله فرانسه، دولت ها کار خود را می کنند و آنقدر در مورد انقلابشان صحبت نمی کنند. نکته بعدی این است که متأسفانه به صورت بسته به انقلاب اسلامی پرداخته شده است. به نظر من مراکزی مثل پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی هیچ کاری جز بازبینی انقلاب اسلامی ندارند.
وی افزود: رژیم برآمده از انقلاب اسلامی باید رابطه اش را با انقلاب اسلامی معلوم کند. بیشتر کنشگران نسبت به این مسأله ناآگاه هستند. نزاع بین داوران و راویان اجازه نمی دهد که نهایتا ایده های متفاوت در مورد انقلاب اسلامی مطرح کنیم. به نظر من انقلاب اسلامی یک پدیده تاریخی است ولی جمهوری اسلامی مستقر شده و با همه نیروها عمل می کند. تحقق اخلاق و برابری و عدالت از طریق جمهوری اسلامی است. چون جمهوری اسلامی اصل می شود، اینها اصل می شود و بقیه مسائل کنار می رود.
آزاد ارمکی تأکید کرد: ما با وضعیتی مواجه هستیم که شاید با انقلاب اسلامی ربطی ندارد؛ هر نظامی وجود داشت این مشکلات با ظهور جامعه مدرن به وجود می آمد. من نمی دانم چرا اینها را پای انقلاب اسلامی می نویسیم؛ این منطق بروز جامعه جدید و جزو وجودی آن است.
وی افزود: بعضی ها انقلاب اسلامی را معادل جمهوری اسلامی می گیرند. مسأله و موضوع پژوهش ما باید جمهوری اسلامی باشد. انقلاب اسلامی به عنوان یک اتفاق نادر قابل تقدیس است؛ اما خیلی آن را نزدیک کرده ایم و راجع به آن بحث می کنیم.
علیرضا شجاعی زند نیز در این نشست گفت: عنوان نشست «مشکلات» است؛ یعنی چیزهایی که کف خیابان می بینیم. اما انقلاب اسلامی یک پدیده تاریخی است که کار خود را کرده و تمام شده است. مسائل و مشکلاتی که در هر جامعه ای می تواند باشد و برای آنها راه حل هایی متصور است را به انقلاب اسلامی نسبت می دهند و حتی در ماهیت دینی انقلاب چالش می شود. یعنی ما ناظر بر یک واقعیت روزانه دم دستی پای انقلاب را وسط می آوریم.
عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس با تأکید بر اینکه سه ساحت انقلاب، نظام و دولت ها باید از هم تفکیک شود، تصریح کرد: به نظر من در مقایسه با انقلاب های دیگر انقلاب اسلامی به ثمر رسیده و موفق است. درک بعضی ها این است که در حوزه های مختلف دامنه آن باید به ثمر برسد. من فکر می کنم در حوزه اقتصادی پایانی ندارد و تحولات در حوزه فرهنگ مستلزم گذر چندین نسل است. آیا می توان گفت انقلاب استمرار دارد؟! به اعتقاد من وقتی در نقطه تثبیت قرار گرفتید کار انقلاب تمام شده و بعد از آن با نظام سیاسی برآمده از انقلاب مواجه هستید.
وی تأکید کرد: اتفاقات و مشکلات الآن را به حساب انقلاب نگذارید. بخش قابل توجهی از مشکلات به خاطر عملکرد دولت ها است. دومین مشکل در کارآمدی ما است. بحث کارآمدی نیز دقیقا ریشه در دولت ها دارد. هیچ کدام از اینها ربط به انقلاب ندارد. تئوری پردازان صادق اذعان کرده اند که این انقلاب موفق ترین انقلاب بوده است. انقلابی بودن را به این معنا نگیریم که انقلاب همه جا حضور دارد.
علی محمد حاضری در بخش دیگری از سخنان خود گفت: آیا نظام قائل است که رابطه خود را با انقلاب قطع کرده و یا می گوید دارم به آرمان ها عمل می کنم؟ وقتی خودشان منتسب می کنند، شما چطور می خواهید جدا کنید؟ آیا کارآمدی دولت ها مستقل از نظام تعریف می شود و یا کارآمدی را نظام تعریف می کند؟
تقی آزاد ارمکی نیز در بخش دوم صحبت های خود اظهار داشت: اشکال علوم اجتماعی و حوزه روشنفکری این است که متأسفانه «جمهوری» را به رسمیت نمی شناسد. وظیفه دانشگاه این است که جمهوری اسلامی را مرجع بحث قرار دهد. ما در دانشگاه روی مدرنیته صحبت می کنیم. از نگاه من دوگانه جمهوری و مدرنیته توهم است. اگر به این توجه کنیم دیگر به تغییر انقلاب بر نمی گردیم؛ نسل من کار درستی کرده و جز این کاری نباید می کرد. باید به جمهوری اسلامی برای عبور از بحران ها کمک کرد. اصحاب علوم اجتماعی اینجا باید بایستند.
وی تأکید کرد: ایران معاصرترین کشور در جهان است؛ چون هر لحظه از خودش عبور می کند. این زیادی مدرن شدن جامعه ایران را نفسگیر کرده است. جامعه ایران به دلایل مختلف بیش از حد از خودش عبور می کند. چهل سال تجربه جمهوری اسلامی را نباید فراموش کرد.
