مراسم بزرگداشت حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تهران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، مراسم نکوداشت آیت الله العظمی جوادی آملی با سخنرانی وزیر ارشاد، صالحی امیری، آیت الله اعرافی ، حجت الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی، حسن بلخاری و مهدی محقق در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تهران برگزار شد.
در ابتدای این مراسم، پیام رئیس‌جمهور توسط دکتر حسن بلخاری «رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی» قرائت شد که متن کامل آن بدین شرح است:
در این همایش گران‌سنگ، سخن از فقیه برجسته، حکیم متأله و مفسر ژرف اندیش قرآن کریم «آیت الله العظمی عبدالله جوادی آملی» است که با نبوغ و خلاقیت علمی و بهره گیری از استادان بزرگ عرصه معرفت و معنویت و دانایی یعنی امام راحل و سید محمد حسین طباطبایی به جامعیت در علوم عقلی و نقلی اسلامی رسیده و با تدریس بیش از ۶ دهه در علوم حوزه علمیه و پرورش شاگردان متعدد توانسته نقش موثری در تثبیت بنیادهای نظری نظام اسلامی و دین ایفا کند.
از سوی دیگر با تألیف آثار ارزشمندی چون تفسیر قرآن به ترتیب موضوعی مجموعه ارزنده ای برای اندیشه ورزان سپهر معرفت و حکمت فراهم آورند. بی تردید ژرفایی اندیشه، جامع نگری و خضوع کم نظیر، مکارم اخلاقی، صلابت و اتقان رفتاری آن عالم ربانی، اسوه سالکان علم و عمل و زمینه ساز بستر رشد و اعتلای فرهنگ اسلامی و ایرانی است. ضمن سپاس از برگزارکنندگان این مراسم، امید آن دارم که با پاسداشت مقام والای علمی و دینی این بزرگ مرد، نسل جوان و دانشگاهی ما با خوشه چینی از خرمن دانش و بهره گیری از آموزه های دینی و اخلاقی آن استاد فرهیخته و هم اندیشی اصحاب اندیشه، بتواند در ارتقای علمی کشور بیش از پیش کوشا و پویا باشند تا بتوانیم با شتابی بیشتر به سمت افق های روشن فردا پیش برویم.
اوصاف به ظاهر متضاد و ناسازگار در ساحت کبریای مطلق جمع خواهد شد
در ادامه آیت الله اعرافی«مدیرحوزه های علمیه» سخنرانی کرد و گفت: سخن را از یک مقدمه آغاز می کنم و آن اینکه درباره خداوند به عنوان یک موجود مطلق یا کمال مطلق گفته شده است آنجا که وجود هستی به اطلاق وبی حدی برسد، در آنجا همه چیز جمع خواهد بود و همه کمالاتی که احیاناً در سایر مراتب هستی از هم جدا و اجتماع ناپذیر است، در ساحت کمال مطلق در وجود بی نهایت جمع خواهد بود. یعنی آن همه اوصاف به ظاهر متضاد و ناسازگار در ساحت کبریای مطلق جمع خواهد شد و آن همه شگفتی و شکوه خواهد آفرید. اما این امر در سایر مراتب وجود و هستی نیز مصداق پیدا می کند.
او ادامه داد: در مراتب نازل و دانی هستی این تضادها بسیار رخ می دهد و البته آن تضادها منشأ حرکت به سمت کمال هم خواهد بود، اما هر چه یک وجود در مراتب هستی اوج بگیرد و به بالاتر پر کشد، خواهیم دید که جمع اضداد در آنجا میسر شده و اجتماع اضداد به شکل پرشکوهی تجلی پیدا می کند. درباره انسان کامل که امیرالمومنین(ع) باشد همه شنیدیم که در پرتو اضداد جمع شد. این قصه قانونی در انسان کامل است و هر چقدر انسان در مراتب هستی پر کشد و به قله های بلندتر برسد، اضداد در او به شکل بسیار پرشکوهی خود را جمع و متجلی می کند.
استاد جوادی آملی در همه شاخه های علوم اسلامی به قله رسیدند
مدیر حوزه های علمیه گفت: بنابراین این قانون انسان کامل است و من با این مقدمه، می خواهم بگویم که استاد آیت الله العظمی جوادی آملی از جمع دوگانه های به ظاهر متضاد، در سطحی بسیار وسیع برخوردارند و این نکته موجب آن شده است که اکنون شما مفاخر، در نکوداشت این مفخره بزرگ مفاخر جمع شوید.
وی با بیان گوشه هایی از جامعیت شخصیت آیت الله جوادی آملی گفت: نخست جامعیت پایه‌های اصلی علوم حوزوی؛ همه شما مستحضرید که در حوزه، دامنه وسیعی از علوم مورد تدریس و تدرس قرار می گیرد؛ اما شاخه های اصلی علوم حوزه ای در فقه، فلسفه، تفسیر، عرفان و در کنار آنها کلام، رجال و دانش های و علوم ادبی خلاصه می شود. کسی که می خواهد در شاخه های اصلی این علوم به قله برسد، باید عمری 50 تا 60 ساله را هزینه کند تا به یکی از آنها به قله ها برسد؛ حضرت استاد، در همه این شاخه های علوم اسلامی به قله رسیدند؛ اجتماع همه شاخه های اصلی علوم حوزوی آن هم در حد صاحب نظری و قله، بسیار دشوار و حتی در حد محال است و معدود افرادی در آنها به قله می رسند. اما حضرت استاد در همه آنها به قله رسیدند.
آیت الله جوادی آملی در قله صاحب نظری فلسفه سیر کرده اند
آیت الله اعرافی گفت: در فقه اصول نگارش تقریرات مهم مرجع بزرگ و استاد عظیم الشأن فقه و تدریس چند دهه خارج و رسیدن به مقام مرجعیت، نشانه هایی از این است که در شاخه فقه اصول، استاد در قله قرار دارند و در حوزه علوم عقلی، فلسفه و منطق، اینکه سه دوره اسفار تدریس کردند که در قرن اخیر شاید کم نظیر باشد و شاگردان کم شمار ایشان و فضای قم و حوزه ای که از اندیشه حکمی و فلسفی و عقلی ایشان سرشار است، نشانه هایی از این است که استاد در قله صاحب نظری فلسفه سیر کرده اند و به فضل خداوند بعد از بیش از نیم قرن، همچنان در این قله افاضه می کنند و شاگرد می پرورانند و اندیشه تولید می کنند.
وی ادامه داد: در حوزه سوم که تفسیراست، ایشان سرآمد عصر و زمانه ما به شما می آیند که در تفسیر ترتیبی و موضوعی، بیش از ۵۰ اثر از ایشان منتشر شده است و ۶۰ سال بر کرسی تدریس تفسیر تکیه زده اند و آن همه شاگرد تربیت کردند و این مفخره بزرگ دیگر و بُعد سوم تفسیری و جامعیت ایشان را نشان می دهد. در کنار اینها، در حوزه عرفان که از همه آنها از پیچیدگی بیشتری برخوردار است، تحقیقاً از نوابغ حوزه ها، دانشگاه ها و مراکز علمی به شمار می آیند و به فضل الهی در آینده ها آثار مهمی در حوزه عرفان از ایشان منتشر خواهد شد. این 4 شاخه اصلی علوم اسلامی است که در همه این ها، ایشان صاحب اجتهاد و نظریات بکر و بدیع به شمار می آیند.
آیت الله جوادی آملی از جامعیت علمی فراحوزه ای برخوردار هستند
اعرافی اظهار کرد: آیت الله جوادی آملی در علوم ادبی، حوزه علوم عربی، لغت عرب و ادبیات عرب و هم در ادب فارسی و همین طور در حوزه کلام ادیب توانایی به شمار می آیند. این چهار حوزه ای است که هرکدام شخصیتی باید قرنی کار کند تا به این قله برسد و استاد در آن واحد، در همه این پنج شاخه اصلی علوم اسلامی در رتبه صاحب نظری قرار دارند. استاد همین طور از یک جامعیت علمی فراحوزه ای برخوردار هستند، چرا که ایشان با اندیشه توانایی خود کاملاً به سمت دانش ها و فلسفه غربی ناظر بوده اند و در حوزه الهیات، دین شناسی، کلام جدید، فلسفه دین و انبوه معارفی که در غرب در حوزه های عقلی و فلسفی تولید شده است، به شکل‌های گوناگون و در قالب مکاتب گوناگون استاد به آنها هم ورود عالمانه کرده اند. نه ورود سطحی یا ورودی که منفعلانه باشد.
وی بیان کرد: استاد در عین حال وارد اندیشه های متعدد و نظریات مختلف الهیات و فلسفه غربی شده اند و این ورود اندیشمندانه بوده است. چرا که ممکن است ورود ما به حوزه اندیشه های خارج از مرزهای خودمان گاهی ورود منفعلانه بوده باشد یا اینکه از سر انصاف نباشد. اما ایشان فعالانه و منصفانه به این حوزه ورود کرده اند. سنت های علمی استاد در حوزه دانشی نیز جمع های گوناگون دارد که به برخی اشاره می کنم؛ محور اول، جامعیت حوزه های دانشی در قلمروی علوم اسلامی در ۵ شاخه و مطالعات تطبیقی با اندیشه های غربی در شاخه ششم است ومحور دیگر جمعی است که ایشان در سنن علمی خود دارند.
آیت‌الله جوادی آملی بسیار نظام مند به آیات قرآن می‌نگرند
اعرافی ادامه داد: جمع بین تحقیق و تتبع کار دشواری است. به حق استاد جوادی آملی در اوج، این دو را جمع کردند، امروز هم شاید در عالم فلسفه و عرفان کمتر کسی داشته باشیم که از این تتبع بی نظیر و احاطه بر متون کهن و سنتی ما برخوردار باشد. بنده از سال 56 تا 70 نزد ایشان مطالعه فلسفه داشتم، آن همه ظرافت آیت الله جوادی آملی در فهم کلمات اسفار و سایر کتب فلسفی، کلامی، عرفانی و منطقی مثال زدنی است. ما بزرگانی داشتیم که این تتبع و احاطه را داشتند، اما وقتی به تحلیل رسیده کم آوردند و برعکس، احاطه آیت الله جوادی آملی بر تحلیل بی نظیر است.
وی اظهار کرد: استاد هر روز بحث های نو و تطبیقی داشت. شهید مطهری هم به همین شکل بودند، اما به گمان من در حوزه احاطه بر متون فلسفی عرفانی، حضرت استاد جوادی آملی دست بالاتری دارد و در عین حال در تحلیل و تحقیق و مباحثات تطبیقی سرآمد هستند.
اعرافی با بیان اینکه، جمع نگاه عقلی و نقلی کار دشواری است، گفت: در آیت الله جوادی آملی این جمع در اوج تجلی کرده است. جمع تدریس، تحقیق و نگارش نیز امری است که همیشه به سادگی میسر نیست، اما استاد بیش از 60 سال هست که روزی تدریس، نگارش و شاگرد پروری شان قطع نشده است. در حوزه های دانشی ایشان نیز این جمع بسیار متجلی بوده و تفسیر ایشان نیز آیه به آیه است و منهج تفسیری ایشان بسیار جامع است و علاوه بر آن، ایشان بسیار نظام مند به آیات قرآن می نگرند.
آیت‌الله جوادی آملی، در همه ابعاد اخلاقی و معنوی جامعیت دارند
وی در ادامه گفت: آیت‌الله جوادی آملی، در همه ابعاد اخلاقی و معنوی جامعیت دارند. همزمان با اینکه در ادب فردی و روابط میان فردی سرآمد هستند، در روابط اجتماعی نیز انسانی فرهیخته و متخلق هستند و اخلاق فردی و اجتماعی در وجودشان جمع است. استادان بسیاری داریم که اخلاق معنوی و فردی آنان ممتاز است، اما از نظر اخلاق اجتماعی احیاناً کاستی هایی دارند؛ از این رو، آیت‌الله جوادی آملی این چنین نبودند و نیستند. شاید کسانی باشند که 30 الی 40 سال با ایشان مراوده داشته باشند، اما یک نقطه ضعف یا کج خلقی از ایشان ندیدند.
همه اموری که مولفه عمده و اساسی در فرهنگ سازی هستند اعم از علم، اخلاق، حکمت و عرفان با یک نگرش فرهنگ سازی در اندیشه آیت الله جوادی آملی وجود داشت و دارد.
مدیر حوزه های علمیه در پایان گفت: آیت‌الله العظمی جوادی آملی در کلاس درس به آرامی پاسخ سوال شاگردان را می دادند. این مهربانی همراه با ابهت و شکوه شخصیت است. نگاه تمدنی و بین المللی، قلم جذاب، خطبه و خطابه شیرین و دلربا کم پیدا می شود، اما استاد سرآمد همه این موارد هستند و صاحب فکری بکر و اندیشه های بلند در عصر ما بودند و در انقلاب اسلامی از ایدئولوگ ها و ارکان مهم انقلاب اسلامی به شمار می آمدند و ما امروز بیش از هر زمان نیازمندیم که به سنت علمی، فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی چنین بزرگانی بیشتر تکیه کنیم و از محضرشان بهره ببریم.
وجود حضرت آیت الله جوادی آملی نیاز امروز و ضرورت فردای جامعه ایران است
مهدی محقق نیز در این مراسم گفت: ایشان مدرس و محققی متواضع هستند که دارای اخلاقی حسنه بوده و مشرب فسلفی شان، مبتنی بر آثار ابوعلی سینا و فارابی است که استوانه های مکتب اشراق هستند. علاوه بر این، ایشان بر آثار شیخ شهاب الدین سهرودی که پیشگام مکتب اشراق است، تسلط دارند.
وی گفت: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی افتخار دارد که بزرگداشتی را برای آیت العظمی جوادی آملی برگزار نماید. چرا که هرکس آثار ایشان و اخلاق لطافت آمیزشان را دیده باشد از دیدن این همه ویژگی شگفت زده می شود.
سید رضا صالحی امیری نیز در این مراسم گفت: باورمان این است که وجود حضرت آیت الله جوادی آملی نیاز امروز و ضرورت فردای جامعه ایران است و اگر امروز ما در جامعه با پدیده ای به نام «شکاف نسلی» مواجه شدیم که نسل جدید ما آنگونه که باید با نسل گذشته نتوانستند ارتباط وسیع فرهنگی و معرفتی داشته باشند، باور دارد که وجود شخصیتی مانند آیت الله جوادی آملی می تواند این شکاف را پر کند و به نیازهای نسل امروز پاسخ دهد و از این منظر، جوان امروز ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازشناسی شخصیت بزرگواری مانند آیت الله العظمی جوادی آملی است.
حضرت آیت الله جوادی آملی شخصیتی اجماع آفرین هستند
وی افزود: من پنج ویژگی آیت الله جوادی آملی را یادداشت کردم و فکر می کنم که حداقل مواردی هستند که شایسته ایشان است، اولین ویژگی که من از ایشان در ذهن دارم، این است که آیت الله جوادی آملی شخصیتی هویت آفرین یا هویت بخش هستند. وقتی از هویت صحبت می کنیم یعنی ارزش های بنیانی که بنای یک جامعه و نظام و نهاد از آن نهادینه می شود. نمی شود این ساختمان را بدون بنیان های دینی، معرفتی، فرهنگی، اخلاقی، فقهی بنا کرد. این بنیان ها همان ارکانی هستند که نظام سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ما روی آن قرار گرفته و قطعاً یکی از بنیان های هویت بخش این جامعه آیت الله العظمی جوادی آملی است. هویت یکی از مواردی است که به موجب آن جامعه حق حیات پیدا می کند و از این منظر، آیت الله جوادی آملی حق حیات به گردن جامعه دارند چرا که هویت بخش هستند.
گزارش تصویری >>> نکوداشت آیت الله العظمی جوادی آملی در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
صالحی امیری ادامه داد: دومین ویژگی ایشان ، انسجام بخشی و انسجام آفرینی است. ما در جامعه ای هستیم که با نحله ها و نگرش های متفاوتی مواجه هستیم، از این رو، در این جامعه پر تنش ما نیازمند شخصیت های اجماع ساز و اجماع آفرین هستیم، بی شک آیت الله العظمی جوادی آملی یک شخصیت اجماع ساز و انسجام آفرین است و می تواند به عنوان محور وحدت و انسجام ملی، دینی و معرفتی جامعه باشد. در جامعه ای که نحله های مختلف فرهنگی و فکری وجود دارد و گروه های مختلف به هم انگ زنی می کنند و در جامعه ای که فضاهای آلوده شکل می گیرد، ما نیازمند انسان های بزرگ و اجماع آفرین هستیم. قطعاً بعد از مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله جوادی آملی شخصیتی اجماع آفرین هستند. این شخصیت می تواند در تنگناها و عبور از پیچ و خم های بزرگی که ملت گرفتار می شوند، به عنوان منجی و اجماع آفرین وارد صحنه شوند و از این منظر شخصیت ایشان، انسجام بخش است.
آیت الله العظمی جوادی آملی سرمایه نمادین یک ملت است
وی در بیان سومین ویژگی حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی، ایشان را سرمایه نمادین یک ملت دانست و گفت: ما سرمایه های مختلفی در زمینه های متفاوت داریم و ممکن است در دوره های مختلف برخی از آنها به فراموشی سپرده شوند، اما سرمایه هایی مانند امام راحل(ره) و آیت الله جوادی آملی فراموش نشدنی است، ایشان تنها سرمایه امروز ما نیست، بلکه سرمایه نسل های بعدی است و از این منظر ایشان یک سرمایه نمادین و ماندگار هستند که هم ملت در عصر حاضر و هم نسل های بعدی به آن افتخار خواهند کرد. از این رو، چنین سرمایه ای کلام نافذ و نفوذ معناداری در جامعه دارد و می تواند آنگونه که می اندیشد، جامعه را هدایت کند.قطعاً آیت الله جوادی آملی برای روحانیت، زنان، مردان و جوانان نه تتها در ایران بلکه در ورای این سرزمین، یک سرمایه نمادین هست و خواهد بود.
صالحی امیری در ادامه گفت: ویژگی چهارم آیت الله جوادی آملی خلاقیت و نوآوری در عرصه های دینی، فقهی و تفسیری و اخلاقی است. ایشان همانند چشمه جوشانی هستند که اگر به خوبی به نسل جوان معرفی شوند همه انسان های تشنه می توانند در این مسیر، از معرفت دینی و فقهی و تفسیری ایشان سیراب گردند.
آیت‌الله العظمی جوادی آملی نگرش تشکیلاتی و سیستمی دارند
وی در پایان گفت: ویژگی پنجم آیت‌الله العظمی جوادی آملی نگرش تشکیلاتی و سیستمی است. برداشت ما این است که حوزه اساساً با تشکیلات، ساختار و سیستم مناسبتی ندارد، اما می بینیم که ایشان از یک تشکیلات، سازمان، انسجام و مرکز پژوهشی، علمی، فناوری برخوردار است که قدرت ارتباطی حضرت آیت الله جوادی آملی از مرزها و اقصی نقاط دنیا منعکس کرده است و این از موارد بسیار برجسته ای است که ما در حوزه روحانیت و مرجعیت می بینیم. امیدوارم که ما و جامعه دانشگاهی بتوانیم از این چشمه جوشان بیشتر بهر بریم و به نظر من حوزه باید در بازشناسی شخصیت های بزرگی چون آیت الله جوادی آملی و شناساندن آنها به نسل جوان برنامه های ویژه ای بگذارد.
حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی نیز تشکر حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی از همه بخش هایی که عهده دار این مراسم بودند را ابلاغ کرد و گفت: همه اموری که مولفه عمده و اساسی در فرهنگ سازی هستند اعم از علم، اخلاق، حکمت و عرفان با یک نگرش فرهنگ سازی در اندیشه آیت الله جوادی آملی وجود داشت و دارد.
وی ادامه داد: بسیار مهم است که این علوم خود را به سطح فرهنگ و تعالی جامعه برساند، همواره جامعه خاص علمی و جامعه عام و فرهنگ توده مردم مورد عنایت و اهتمام حضرت استاد بوده و هست و این آثار ضمن اینکه پیچیدگی های دقیق علمی در آنها نهفته است و بسیاری از معضلات علمی با بینش و دانش و ژرف نگری استاد برطرف شده است.
یکی از کارهای ارزشمند آیت الله، کنارزدن موانعی بود که بر سر راه فهم علم قرار داشت
رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء با بیان اینکه یکی از کارهای ارزشمندی که حضرت استاد در سطح علوم مختلف داشته اند این بوده که پیچیدگی ها و موانعی که بر سر راه فهم علم و پیشرفت علم بود را کنار زدند، اظهار کرد: آیت الله جوادی آملی همیشه می فرمودند که در هر علمی آن عالمی که در اوج وجود دارد، قدم را به زمین گذاشته ما باید قدم را برداریم. ضمن استقرار و ثبات بخشی به علوم همواره سعی می کردند که علم را چند گام جلوتر ببرند و پیچیدگی های آن علم را برطرف کنند و آن علم را ناظر به پیشرفت و توسعه فرهنگ جامعه قرار دهند. هیچ گاه علم را از آن جهت که علم است، مورد نظر قرار ندادند.
جوادی آملی ادامه داد: قرآن در جامعه ما به همت و حضور ایشان در جامعه راه پیدا کرده است و فرهنگ قرآنی امروز ما میراث بزرگی است که آیت الله جوادی آملی در این چهل سال انقلاب فرهنگی به جای گذاشتند، اما صرف یک تفسیر نبوده است، صرف اینکه دانش تفسیر غنا و قوتی پیدا کند نبوده است بلکه این دانش می رود تا جامعه و نظام را بسازد، اندیشه های بشری را در سطوح مختلف بسازد.
وی گفت: قرآن کتاب بشری است که برای هدایت بشری آمده است. آیت الله جوادی آملی یک سامانه معرفتی به نام عقلانیت وحیانی را به عنوان بزرگترین میراث، تقدیم جامعه دینی و اسلامی ما کرده است که اگر این عقلانیت وحیانی به جامعه بیاید و جامعه از این نوع عقلانیت برخوردار شود قطعاً تعالی فرهنگی با او خواهد بود.
آیت‌الله العظمی جوادی آملی به عنوان یک حکیم مسلمان و اسلامی، متمایز است
سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در سخنانی در این مراسم اظهار کرد: حضرت آیت‌الله العظمی جوادی آملی به عنوان یک حکیم مسلمان و اسلامی، متمایز است. ما در تاریخ ۱۴۰۰ ساله خود حکمای متعددی داشته‌ایم که هر کدام به سهم خود در اتصال حکمت اسلامی از نسلی به نسل دیگر مؤثر بودند و نقش ها، امتیازات و تمایزات خود را داشته‌اند، اما من در حد فهم خودم که افتخار شاگردی ایشان را داشتم، ایشان را در جهاتی به عنوان حکیمی متمایز نسبت به دیگران می‌بینم.
وی افزود: اگر بخواهیم از آیت الله جوادی آملی تصویر شخصیتی داشته باشیم باید به نکاتی توجه کنیم و نکته اول اینکه ایشان یک حکیم جامع در علوم عقلی، عرفانی و نقلی هستند. ما در تاریخ علمای اسلامی داشته‌ایم کسانی که این سه شاخه را با هم داشته‌اند، اما اینکه بتوانند در سطح عالی و ممتاز داشته باشند، فراوان نداریم و در واقع این جامعیت که در پاره‌ای از حکمای ما همچون حضرت امام خمینی (ره) وجود داشته، یکی از ویژگی‌های آیت الله جوادی آملی است.
آیت الله العظمی جوادی آملی یک حکیم مدرس است
صالحی ادامه داد: دومین ویژگی حضرت آیت الله جوادی آملی این است که ایشان یک حکیم مدرس هستند. افرادی داریم که شاگردپرور بوده‌اند، اما آیت الله جوادی آملی یک حکیم مدرس هستند که از طریق تعلیم شفاهی و مکتوب صدها و هزاران شاگرد در خان تدریس ایشان قرار داشته و دارد. این ویژگی‌های خاصی است که شاید همگان ندارند در حقیقت عالم برجسته هستند اما در حوزه تربیت شاگرد، شاگردان کثیر و گسترده ای نداشته یا ندارند. آیت الله جوادی آملی هم با تدریس ممتد و هم با مکتوبات فراوان این ترکیب را دارند که می توانیم از ایشان به عنوان یک حکیم برجسته یاد کنیم.
وی اظهار داشت: ویژگی سوم آیت الله جوادی آملی این است که ایشان یک حکیم اجتماعی هستند. بارها مخصوصاً در کلمات رهبر انقلاب این مساله و تأکید بسیار مطرح بوده که فلسفه اسلامی باید امتداد اجتماعی پیدا کند، اینکه فلسفه از حوزه نظری انتزاعی به حوزه عملی اجتماعی نزدیک‌تر شود، یکی از دغدغه‌های استاد جوادی آملی بوده و هست. در آثار متنوعی که ایشان به بحث حقوق بشر و سیاست و محیط زیست می پردازد نشان از این تعلق است که باید و ضرورت است که ما حکمت اسلامی را به حوزه اجتماعی نزدیک کنیم و فاصله نظر و عمل را کمتر کنیم.
آیت الله العظمی جوادی آملی یک حکیم موسوعه‌نگار است
صالحی با اشاره به اینکه ویژگی چهارم آیت الله جوادی آملی این است که ایشان حکیم متکلم است، گفت: ما همیشه دو شاخه را در تاریخ علوم عقلی خود تحت عنوان متکلمان و فلاسفه داشته ایم، متکلمان بیشتر به سوالات زمانه توجه داشته‌اند و فلاسفه به مباحث بنیادی، اما آیت الله جوادی آملی، شهید مطهری و ...حکیم متکلم تلقی می شوند، یعنی در عین اینکه از یک خاستگاه فلسفی برخاسته‌اند و به آن آزاد اندیشی عقلی پایبند هستند، اما به سوالات و شبهات زمانه خود توجه دارند و صرفاً درگیر بحث های نظری بنیادی نیستند. ایشان در عین اینکه ایشان ریشه در عمق نظریه های بنیادین دارد، اما به سوالات و شبهات زمانه خودش نیز به شدت متوجه و ناظر است.
وی افزود: وجه دیگر شخصیت آیت الله جوادی آملی، موسوعه نگاری است. ایشان یک حکیم موسوعه‌نگار است. در میان علمای نقلی، برخی مانند علامه مجلسی ویژگی موسوعه‌نگار داشتند، یعنی کار دایره‌المعارفی انجام دادند. استاد آیت الله جوادی آملی هم «تفسیر تسنیم» و «رحیق‌مختوم» و برخی از آثار دیگر صرفاً یک اثر نیستند، بلکه یک دایره‌المعارف علوم عقلی و عرفانی هستند. استاد جوادی آملی در عین اینکه حکیمی تک‌نگاراست اما موسوعه‌نگار هم است. برخی تک‌نگاری هایی دارند، اما آن فضای جامعه‌نگری در آنها چندان به وجود نمی‌آید.
آیت الله جوادی آملی حکیم انقلاب است
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: قبل از انقلاب ما بزرگانی شبیه شهید صدر و شهید مطهری داشتیم که در حکمت انقلاب اثرگذار بوده‌اند، اما زمانی نداشته‌اند که آن را استمرار دهند، ولی حضرت آیت الله جوادی آملی حکیم انقلاب است؛ کسی که مبادی نظری مفقوده‌ای را در حوزه‌های مختلف در بحث حق و تکلیف، ولایت فقیه و حقوق و بسیاری از حوزه هایی که بحث های پیچیده ماست، نظریه پردازی کرده و افق های تازه ای را گشودند.
وی در پایان گفت: آیت الله جوادی آملی یک حکیم متخلق است که انسان وقتی ایشان را می بیند یاد اولیای خداوند می افتد. این ویژگی وجودی ایشان است که انسان وقتی کنار ایشان قرار می گیرد حس نمی کند که در دنیا قرار گرفته بلکه حس می کند در یک افقی از ملکوت همزیستی دارد، برای ایشان عمری طولانی و باعزت در دوران های مختلف آرزومندیم و انشالله سایه ایشان بر ایران اسلامی و جهان اسلام مستدام بماند.
