اگر حکومتی از نظر مشروعیت و مقبولیت روی کار آمد و مردم هم او را قبول داشتند و جایگاه این حکومت را تثبیت کردند اما بعد از مدتی، اگر مشروعیت این حکومت از دست رفت، نظر مردم چه می شود؟ در این جا نظریات مختلفی وجود دارد که برای مثال آیت الله مصباح یزدی می گوید نظر مردم برای تأسیس یک حکومت شرط است اما وقتی حکومت اسلامی تشکیل شد، مردم نقشی در مشروعیت بخشی به آن ندارند و می توان حتی اکثریت مردم را برای ماندگاری این حکومت اسلامی سرکوب کرد، در حالی که نظر امام خمینی(ره) دقیقا مخالف این نظر است.
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم، گفت: آیت الله مصباح یزدی می گوید نظر مردم برای تأسیس یک حکومت شرط است اما وقتی حکومت اسلامی تشکیل شد، مردم نقشی در مشروعیت بخشی به آن ندارند و می توان حتی اکثریت مردم را برای ماندگاری این حکومت اسلامی سرکوب کرد، در حالی که نظر امام خمینی(ره) دقیقا مخالف این نظر است.
به گزارش خبرنگار جماران در قم، صادق حقیقت، پنجشنبه 8آذر97 در نشست علمی با عنوان «چرایی عدم مشروعیت حکومت ها» که در محل سالن اجتماعات مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی(ره) قم برگزار شد، اظهار داشت: بر اساس یک نظریه، هر چه کارآمدی یک نظام سیاسی بالاتر باشد، مشروعیت آن بالاتر خواهد بود.
وی با بیان این که در بحث مشروعیت و عدم مشروعیت حاکمیت، دو نظریه ولایت محور و نظارت محور وجود دارد که با هم متفاوت است، گفت: بر اساس برخی از نظریه ها، جایگاه ولایت برای حاکم جامعه، در زمان غیبت امام معصوم وجود ندارد، بلکه این جایگاه یک جایگاه نظارتی است که البته این نظریه با نظریه مرحوم آیت الله العظمی منتظری هم راستا می باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم، در ادامه بحث خود با اشاره به شرایطی که گاهی یک حکومت از منظر فقهی مشروع جلوه می کند اما مردم او را قبول ندارند و یا شرایط کاملا برعکس می شود، گفت: در چنین شرایطی بحران مشروعیت پدید می آید اما در همین بحث شرع، جایگاه مردم و نظر مردم، یکی از مباحث بسیار مهم است که باید به آن توجه کرد.
وی افزود: اگر حکومتی از نظر مشروعیت و مقبولیت روی کار آمد و مردم هم او را قبول داشتند و جایگاه این حکومت را تثبیت کردند اما بعد از مدتی، اگر مشروعیت این حکومت از دست رفت، نظر مردم چه می شود؟ در این جا نظریات مختلفی وجود دارد که برای مثال آیت الله مصباح یزدی می گوید نظر مردم برای تأسیس یک حکومت شرط است اما وقتی حکومت اسلامی تشکیل شد، مردم نقشی در مشروعیت بخشی به آن ندارند و می توان حتی اکثریت مردم را برای ماندگاری این حکومت اسلامی سرکوب کرد، در حالی که نظر امام خمینی(ره) دقیقا مخالف این نظر است و در یک نقل قول هم که از سوی یادگار امام مرحوم حاج سیداحمد خمینی(رض) نقل شده به این صورت است که به امام راحل گفتند اگر مردم شما را نخواهند چه می کنید؟ که ایشان پاسخ می دهند حکومت را رها کرده و به قم باز می گردم تا امور طلبگی و حوزوی خود را پیگیری کنم.
صادق حقیقت، با بیان این که در بحث از چرایی عدم مشروعیت حکومت ها، نمی توانیم به دیدگاه فقهی تنها بسنده کنیم بلکه باید نگاه فلسفه سیاسی و نگاه جامعه شناختی را هم لحاظ کرده باشیم، گفت: اگر یک نظامی به شکل تئوریک، مشروع بود اما از نظر جامعه شناختی و در نگاه و نظر مردم این مشروعیت از دست رفته باشد، چه باید کرد؟ اعتبار فقه در پاسخ به این سؤال حداقلی است و البته نباید انتظار داشت که تمام سؤالات پاسخ داده شود؛ البته فقه سیاسی اعتبار دارد اما در همین محدوده که احکام و تکالیف را مطرح کند که این تمام پاسخ به سؤال ما نیست.
وی در ادامه سخنان خود، با بیان این که یک تفاوت اساسی بین نظام های سنتی و نظام های مدرن وجود دارد، گفت: در نظام های سنتی، یک نفر حکومت می کند که حالا یا مشروع یا نامشروع است که به چنین حکومتی اقتدارگرا هم می گویند و البته این اقتدارگرا به معنی حکومت استبدادی نیست؛ اما در نظام های مدرن و امروزی، حکومت فقط در دست یک نفر نیست، بلکه شکل حکومت، هرمی است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم یادآور شد: همانطور که قبلا اشاره شد، برخی بر این نظر هستند که در زمان غیبت امام معصوم، حاکم جامعه نقش ولایت ندارد و نقش او یک نقش نظارتی است، که البته این نظریه نظارتی یک حاکم، در نظام های مدرن هم وجود دارد.
وی گفت: در حوزه جامعه شناختی این موضوع مطرح می شود که اگر نظر مردم از حکومت برگشت، پله پله و آرام آرام، مشروعیت حاکمیت کاسته خواهد شد.
دیگر سخنرانی های این نشست را در اینجا بخوانید:
حجت الاسلام و المسلمین فیرحی تشریح کرد؛ چگونگی زوال مشروعیت یک حکومت
نشست علمی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) در قم؛ حجت الاسلام و المسلمین مسیح بروجردی: فتوای فقیه پشتوانه اصلی حکومت اسلامی است/ نقد مطالب مطرح شده در نامه سرگشاده آیت الله یزدی
حجت الاسلام و المسلمین قاضی زاده: امام خمینی (ره) مشروعیت سنتی، کاریزماتیک و قانونی را یکجا داشت
