پایگاه خبری جماران: از سال 1342 که انقلاب بزرگ اسلامی ایران تحت رهبری حضرت امام خمینی (ره) آغاز شد، بعضی از شخصیت های برجسته حوزوی بنا به برداشت ها و اختلاف سلیقه هایی که با دیدگاههای امام داشتند، با انقلاب همراهی نکرده و هرکدام برای خود دلایلی مطرح می کردند که در جای خود به آن پرداخته شده است.
بعد از پیروزی نیز مواردی پیش آمد حتی نظرات برخی از شاگردان امام ، مخالف نظر ایشان شد؛ در این میان سیره عملی خمینی کبیر احترام و تکریم و حفظ حرمت و در مواردی حتی دفاع از آن بزرگان بود.
مرحوم آیت الله سید احمد شبیری زنجانی با این که در بُعد سیاسی همراه امام نبودند و بیشتر به افکار واندیشه های مرحوم آیت الله شریعتمداری گرایش داشتند و از دارالتبلیغ اسلامی حمایت می کردند ، اما ارتباط علمی و عاطفی امام با ایشان و احترام متقابل میان آن دو بزرگوار تا آخر ادامه داشت. چنان که نسبت به مرحوم آیت الله آخوند ملا علی معصومی همدانی نیز همین طور بود. امام به همراه ایشان ، سال ها در درس مرحوم موسس حوزه حضرت آیت الله حایری یزدی حضور داشتند ولی آقای آخوند در مورد مبارزه با شاه نظر خاص خودشان را داشت و با امام همراهی نمی کرد؛ حتی در موردی امام از ایشان گلایه هم کرده بودند ، اما رابطه دوستی و احترام و تکریم طرفین همچنان برقرار بود، چنان که آن مرحوم ، امام را «ابوذر » خطاب می کرد و امام نیز ایشان را « سلمان زمان» می دانستند. در نقل دیگری وقتی انقلاب به مرحله دشواری رسیده بود و امام موضع قاطع و صریح علیه شاه و رژیم می گرفتند ، مرحوم آخوند ملا علی همدانی به امام پیام داده بودند : « ای ابوذر! اندکی آرام تر!» امام نیز در جواب نوشته یا خطاب کرده بودند : « ای سلمان! مقداری صریح تر و قاطع تر!» ِیعنی برخوردها این قدر صمیمی ، محترمانه و بزرگوارانه بود.
مرحوم آیت الله آقا شیخ مرتضی حائری با این که نسبت به مسائل انقلاب موضع منفی و گاهی تندی داشتند اما امام از ایشان نیز تکریم می کردند. آقای سید حمید روحانی می نویسد وقتی می خواستم اسامی شاگردان امام را در جلد اول کتاب نهضت بیاورم ، لیست آن را تهیه کرده و تقدیم ایشان دادم تا ملاحظه و تاییدکنند. درآن لیست آیت الله منتظری را نفر اول آورده بودم و آقا شیخ مرتضی نفر دوم بود ، حضرت امام چون متوجه شدند روی آقای منتظری خط کشیدند و نوشتند که آقا مرتضی نفر اول بیاید. وقتی هم آقای حائری از دنیا رفت امام طی پیام مهمی از ایشان به طور شایسته و مناسب شان تجلیل کردند.
معروف است که مرحوم آیت الله سید محمد روحانی یکی از مخالفان سر سخت امام در حوزه نجف بود و موضع گیری های تندی از ایشان علیه امام نیز گزارش شده است اما وقتی بعد از پیروزی انقلاب ، ایشان به ایران آمدند بیدرنگ مورد استقبال امام قرار گرفتند . رهبر کبیر انقلاب فرزندشان حاج احمد آقا را به استقبال ایشان فرستادند و ضمن خوش آمد گویی ، در خواست کردند هرگونه نیاز و کمکی باشد احمد در خدمت است.
در این میان برخی طلاب جوان و احساساتی که تحمل این عدم همراهی ها را نداشتند گاهی واکنش های تندی علیه این بزرگان از خود بروز می دادند و فضای حوزه را خراب و آلوده می کردند که هرگز موافق نظر حضرت امام نبود. آن وقت ها چون این تنش ها به اوج خود رسید ، یک روز امام اطرافیان و نزدیکان و اعضای بیت و دفترشان در قم را جمع کردند و به آنها توصیه و تاکید فرمودند : «کسی حق ندارد در منزل من پشت سر علما حرف بزند.»
بعد که به نجف تبعید شدند و چون بعضی خبر هایی شنیدند بیدرنگ از آنجا نیز طی نامه ای ، خطاب به مرحوم آیت الله پسندیده توصیه و تاکید می کنند : «آنهایی را که به بزرگان و مراجع اسائه ادب و توهین می کنند به دفتر و بیتشان راه ندهد.»
علاوه، در یک سخنرانی مفصل خطاب به طلاب تأکید می کنند که تندروی ها را نسبت به بزرگان و مراجع کنار بگذارند بعد آن جمله معروف خویش را می فرمایند:
«... و من یک نصیحت مى‌کنم به بچه‌هاى طلاب؛ طلاب جوان که تازه آمده‌اند و حاد و تندند؛ و آن این است که آقایان! متوجه باشید اگر چنانچه شَطْر کلمه‌اى به یک نفر از مراجع اسلام، شطر کلمه‌اى اهانت بکند کسى به یک نفر از مراجع اسلام، بین او و خداى تبارک و تعالى ولایت منقطع مى‌شود. کوچک فرض مى‌کنید؟! ...توبه‌تان مشکل است قبول بشود! »
بعد از پیروزی نهضت نیز خمینی کبیر با این که در اوج قدرت بودند اما نسبت به مخالفان و به خصوص مراجع معظم تقلید کمال تواضع را داشتند، به طوری که چندین بار به دیدار آنان رفتند. در ماجرای اهانت به آیت الله شریعتمداری فوری به دیدن ایشان رفتند با این که در ورودی منزل مورد هتک حرمت اطرافیان قرار گرفتند، اما هرگز ارتباط خویش را با ایشان قطع نکردند! در ماجرای غائله حزب خلق مسلمان تلاش بسیاری کردند تا ایشان را از این فضا دور کنند، در سه مرحله مرحوم آقای فلسفی را به خدمت ایشان فرستادند ، متاسفانه نتیجه ای حاصل نشد.
از مرحوم آیت الله ملکوتی شنیدم بارها نقل می کرد؛ وقتی آیت الله شریعتمداری اصرار داشتند که استانداران و امام جمعه های آذربایجان را ایشان منصوب و تعیین کنند در این مورد اعضای جامعه مدرسین جلسه ای در منزل یکی از اعضای محترم برگزار کرده بودند، آغاز جلسه مرحوم حاج احمد آقا از طرف امام پیام آورد که در آن امام به اعضای جامعه توصیه داشتند در این مورد کاری نداشته باشند و بگذارند آقای شریعتمداری هر طور صلاح می دانند عمل کنند. در حالی که آقای مهندس بازرگان که نخست وزیروقت و مرید آقای شریعتمداری بود به این اقدام اعتراض جدی داشت و آن را خلاف قانون می دانست.
بارها از مرحوم آیت الله موسوی اردبیلی شنیدم ، می فرمود: در جلسه ای با حضور سران قوا ، محضر حضرت امام بودیم ، مطرح شد که فلان گروه ضد حوزه و روحانیت هستند ، امام فرمودند : آنها ضد روحانیت نیستند ، بلکه با شخص شماها مخالف هستند؛ می خواهند شماها نباشید بعد یکی از حاضران گفت :آقا اینها ضد شما هستند؛ امام جواب دادند : « ضد من باشند چه می شود؟ ، مگر من اصول دین هستم؟!»
قرائن و شواهد بسیاری وجود دارد و نشان می دهد که امام در موارد متعدد و مشابه نسبت به مخالفان معمولا کوتاه می آمدند ، مدارا می کردند حتی در مورد اعلان رؤیت هلال که از وظایف و مختصات حاکم اسلامی است ، همیشه مردم و مسئولان را به دفاتر مراجع و به خصوص دفتر آیت الله گلپایگانی ارجاع می دادند ؛ همین طور در اداره حوزه و تعیین اعضای شورای مدیریت و امثال ذالک چندان دخالتی نمی کردند.
نسبت به ساحت مراجع و بزرگان حالت خضوع و تواضع ستودنی داشتند در نقلی آمده به حالات معنوی مرحوم آیت الله سید محمد باقر سلطانی طباطبایی غبطه می خوردند و این را گاهی بر زبان می آوردند و تصریح می کردند ؛ حتی در اوائل پیروزی با این که در اوج قدرت بودند ولایت را در وجود ایشان می بینند و طی پیامی توسط حاج احمد آقا از آن مرحوم در خواست می کنند که شما این اجازه را به من بدهید و ولایتتان را به من تفویض کنید تا من بتوانم در امور انقلاب و کشور تصمیم بگیرم.
نقش تخریبی افراطیون
متاسفانه برغم این ارتباط صمیمانه ، یک سری افراد تندور و محافل افراطی ، حضور کاسه ای داغ تر از آش داشتند ، به نام دفاع از امام و انقلاب ، با یک سری رفتار ها ، کردار ها و گفتار های ناشیانه مرتب به این ارتباط های مثبت و صمیمانه آسیب های جدی وارد می کردند، در ماجرای تهیه و چاپ لیست اسامی شاگردان امام که در پیش اشاره شد خود آقای سید حمید روحانی تصریح دارد با این که امام نوشتند و تاکید کردند نام آقای حائری مقدم بر آقای منتظری شود ولی وی بر خلاف نظر امام ، پافشاری کرده آقای منتظری را جلوتر می آورد!
در حوزه نجف همه می دانند با وجود اختلاف نظر هایی که امام با سایر مراجع معظم تقلید داشتند ولی ارتباط ، احترام و اعتماد متقابل همچنان بر قرار بود ، در چند مورد شخص امام در مقابل هتک حرمت بعثی ها نسبت به ساحت مرجعیت نجف ، از حریم آن بزرگان حمایت جدی کردند و با ایادی دولت عراق درگیر شدند. حتی فرزندشان آقا مصطفی در درس اکثر همان مراجع شرکت کرده و بهره علمی می برد. این که نماز میت حاج آقا مصطفی ، توسط آیت الله خوئی اقامه می شود ؛ از اوج اعتماد و ارتباط امام به آن مرجع بزرگ حکایت دارد،
اما در مقابل ، از سوی برخی افراد تندرو و کسانی که خود را منصوب به امام می دانستند ، طی تحلیل هایی همین مراجع « ارتجاع نجف» نامیده شدند ، فعالیت های علمی ، دینی ، فرهنگی و سیاسی دو دهه امام موسی صدر و شهید سید محمد باقر صدر در لبنان و حوزه نجف « کمر بند امنیتی برای اسرائیل» معرفی گردیدند. به گفته آقای سید صادق طباطبایی وقتی بخشی از این حرکت های تفرقه افکنانه به امام گزارش می شود ، چون نزدیک نماز مغرب بود امام از شدت ناراحتی رکعات نماز را قاطی می کنند ، معلوم می شود ایشان چقدر از این گونه حرکت های افراطی منزجر و متنفر بودند.
همین فضای ساختگی توسط تندرو ها سبب شد ، پس از پیروزی ، نزدیک به دو دهه آیت االه خویی و امام موسی صدر در ایران کاملا بایکوت خبری و رسانه ای بشوند ، کسی جرات نمی کرد اسمی از آن بزرگان بر زبان بیاورد. شهریه آیت الله خویی در شهرستان ها به صورت قاچاقی و مخفیانه به طلاب و روحانیون پرداخت می شد ؛ نمایندگان ایشان در شهرستان ها و مراکز استان ها ، متهم به انواع و اقسام اتهامات واهی گرفتار ، تحت تعقیب و منزوی بودند.
جالب است در همین ایام ، همزمان ارتباط امام با آقای خویی و خانواده صدر به گونه صمیمانه و عادی برقرار بود؛ در سال 1363 وقتی سید جمال فرزند بزرگ آقای خویی در ایران فوت کرد ، حضرت امام طی پیام محبت آمیز به آیت الله خویی تسلیت گفته و به توصیه ایشان ، پیکر سید جمال در بالاسر حرم حضرت معصومه( ع) با احترام به خاک سپرده می شود ، چنان که در فوت داماد ایشان ، آیت الله سید احمد مستنبط در سال 1364 نیز پیام تسلیت صادر می کنند.
سیاست تعدیل و مروت در سیره امام
در هشت سال دفاع مقدس که حضرت امام خمینی از دولت وقت آقای میر حسین موسوی حمایت قاطع می کردند ، بعضی از اعضای جامعه مدرسین و نمایندگان مجلس به توجیه این که اوامر رهبری ارشادی است و نه مولوی به مخالفت جدی با آن دولت موضع می گرفتند وتعداد آنها در مجلس به 99 نفر معروف شده بود. در این مقطع تاریخی چون جریان چپ و اصلاح طلبان حاکم بود ند جناح راست و اصولگرایان در اقلیت ، تنگنا و انزوا قرار داشتند و در میان مردم نمی توانستند ظاهر بشوند. حتی وقتی حضرت امام گاهی صحبت از اسلام آمریکایی می کردند مصداق بارزش در اذهان مردم همین مخالفان دولت تداعی می شد.
در پی آن یک روز جمعه مردم هجوم آوردند و از سخنرانی قبل از خطبه های نماز جمعه قم که توسط مرحوم آیت الله آذری قمی ایراد می شد مانع شدند ؛ در مهدیه تهران سخنرانی آیت الله محمد یزدی را به هم زدند و ایشان را از منبر پایین آوردند. چون این دو بزرگوار از رهبران 99 نفر در مجلس به شمار می آمدند. یک هفته در نماز جمعه قم ، مردم طومار بلندی را امضا می کردند و در آن خواستار اخراج این دو نماینده از مجلس بودند.
به خاطر همین فضای موجود ، اغلب طلاب جوان علیه جامعه مدرسین حرکت های تندی داشتند و زیر بار برنامه های آنان نمی رفتند و در مقابل جامعه مدرسین ، مجمع نمایندگان طلاب را تشکیل دادند.
در این میان حضرت امام خمینی سعی و تلاش می کردند نقاط ضعف هردو طرف را نقد و تعدیل کرده و آنها را مدیریت کنند و در نهایت طرفین را کنار هم و برای هم قرار بدهند. امام در دفاع از دولت با این که تشری به مخالفان زده و فرموده بودند : «شما نانوایی یک شهر را نمی توانید اداره بکنید از جان این دولت چه می خواهید؟!» از سوی دیگر به طلاب جوان هم پیام و هشدار می دادند جذب جامعه مدرسین شوند و می فرمودند : «تندروی عاقبت خوبی ندارد و باعث شکست شده و شما را به دامن اسلامی آمریکایی سوق می دهد.» یعنی اگر خودتان را تعدیل نکنید به همان نقطه ضعفی گرفتار می شوید که امروز مخالفان خود را به آن متهم می کنید.
از سوی دیگر وقتی در اثر همین فضای موجود رهبران جناح مخالف دولت در مجلس، حضرات آیات : آذری قمی و محمد یزدی در انتخابات مجلس شورای اسلامی رای نیاوردند و به تعبیری توسط مردم از مجلس اخراج شدند ، امام در یک اقدام حمایتی و تعدیلی ، طی حکمی آقای یزدی را به عضویت شورای نگهبان منصوب کردند و از آقای آذری قمی هم به گونه دیگر از قبیل کمک مالی در جهت تاسیس موسسه تحقیقاتی دلجویی نمودند. در همین حال از تشکیل و آغاز فعالیت مجمع نمایندگان طلاب جوان نیز حمایت همه جانبه کردند.
در سیره و سیاست خمینی کبیر نفی مطلق افراد و اشخاص و گروه ها و جناح ها هیچ جایگاهی نداشت ، ایشان می خواستند همه گروه ها با همه اختلافات ، سلایق و گرایشی که دارند بتوانند در خدمت انقلاب ، نظام و مردم باشند. در کنار «جامعه روحانیت مبارز» از « مجمع روحانیون مبارز» نیز حمایت می کردند ؛ در قاموس رهبر کبیر انقلاب هیچ کسی حق نداشت خودش را حق مطلق بداند و دیگران را باطل مطلق ، خودش را قسیم الجنه و النار فرض کرده و بهشت و جهنم را در میان مردم و جناح ها تقسیم کند و مغازه مغفرت نامه فروشی باز نماید.
با کمال تاسف در آن مقطع تاریخی، برخی محافل تندرو این سیره ی تعدیلی امام را نادیده گرفتند و بر خلاف نظر ایشان به بعضی مراجع معظم وقت و شخصیت های دیگر هتک حرمت کردند و هر کدام از آنها را به نحوی منزوی ساختند. در واقع امام را در مقابل عمل انجام شده قرار دادند در این ماجراها، تندروهای هردو جناح چپ و راست، اصولگرا و اصلاح طلب مؤثر بودند.
به یقین اگر به سیره امام عمل می شد سرنوشت مرحوم آیت الله شریعتمداری غیر از آن چه اتفاق افتاد رقم می خورد و حضرات آیات عظام : سید صادق روحانی و سید حسن قمی آن گونه حبس خانگی نمی شدند و شخصیت های ریشه دار و محترم حوزه و دانشگاه مانند دکتر احمد مهدوی دامغانی به خارج نمی رفتند.
آن ایام اگر چه افراطیون با این حرکت ها ی غیر منطقی خیال می کردند مشکل نظام جمهوری اسلامی را برطرف می سازند اما متوجه نبودند ، واقعا روی شاخه نشسته و بُن می برند و به ساختار سالم و ریشه هزار ساله مرجعیت شیعه تیشه می زنند! متاسفانه امروز به جایی رسیدیم اگر یک مرجع تقلید به جاسوسی و ارتباط با بیگانگان متهم بشود مردم به آسانی و راحت آن را قبول می کنند ، اما برای جاسوسی و خیانت دیگران سند و دلیل می طلبند! بعضی ها خواستند نظام اسلامی و ولایت فقیه را به خیال خود تقویت و پشتیبانی کنند نا خواسته تیشه به ریشه هر دو زدند.
بعد از رحلت حضرت امام ، این سیره ی حسنه توسط رهبر معظم انقلاب نیز به طور جدی دنبال می شد، سال 1371 ، هنگام رحلت آیت الله خویی ، معظم له طی پیام تاریخی ، طلسم 14 ساله علیه آن مرجع بزرگ را شکستند و از مقام علمی ، خدمات دینی ، عمرانی و حوزوی ایشان تجلیل کردند. در اقدامی دیگر زمینه رفع حصر آیت الله قمی و آیت الله روحانی را فراهم آوردند حتی به توصیه ایشان ، آقای قمی به حج عمره مشرف شدند. از بزرگی شنیدم نقل می کرد : وقتی یک دوره فقه (بیع) آقای شریعتمداری چاپ شد و آن را خدمت رهبری بردم خوشحال شدند و فرمودند خوب است سایر آثار از جمله یک دوره اصول ایشان هم چاپ بشود. حتی هنگامی که در جلد دوم نهضت امام خمینی ، دکتر علی شریعتی توسط مولف کتاب ، متهم به همکاری با ساواک و ایادی آن معرفی شد ، معظم له موضع صریح و قاطع گرفته و کتبی نوشتند: « به نظر من و با شناختی که از دکتر داشتم ... شاکله ی او با نوکری ساواک سازگار نبود.»
در کنار همه اینها باز یک عده ای کاسه های داغ تر از آش شدند ، همه ی کاسه و کوزه ها را به هم زدند ، برخلاف نظر امام و رهبری، برخلاف مصوبه شورای تامین استان و برغم توصیه ها و درخواست های آیت الله جوادی آملی و مرحوم آیت الله مشکینی، به بیت و حسینیه آیت الله منتظری و بعدها به تحریک جریان انحرافی به دفتر آیت الله صانعی هجوم آوردند و کاری کردند که مایه شرمندگی برای همه شد.
در ماجرای بیت آقای منتظری یکی از صحنه گردانان اصلی به نگارنده می گفت : چون می دانستیم اگر رهبری بفهمند مانع خواهند شد به مخابرات گفتیم ارتباط تلفنی میان قم – تهران را قطع کردند ، غروب آن روز وقتی کار را تمام کردیم ، ارتباط بین شهری برقرار شد. به او گفتم : پس اطاعت از ولی فقیه و پیروی از اوامر رهبری چه می شود ؟! در جواب گفت : بعضی مواقع آدم به وظیفه و تشخیص خود باید عمل کند ، بعد هم برای «خودسری» و «کله شقی» خود دلیل و استدلال آورد و گفت : در صدر اسلام و جنگ نهروان هم ، نبایستی مالک اشتر به توصیه امام علی علیه السلام عمل می کرد بلکه می رفت شیوخ نهروان را می کشت تا سرنوشت جنگ به حکمیت منتهی نمی شد!
متاسفانه از آن روزی که این گونه آدم های کوچک مغز ، داعشی مسلک و خوارج پیشه وارد عرصه های سیاسی ، امنیتی و اجرایی شدند و سیره حسنه امام و رهبری را دور زدند و انسان های بزرگ ، شریف و ریشه دار را منزوی کرده و از قطار انقلاب بیرون انداختند ، مشکلات کشور نیز رو به فزونی گذاشت. همین ها بودند که پل پیروزی برای حاکمیت یک جریان انحرافی شدند که هیچ اعتقادی به حوزه و روحانیت و مرجعیت نداشتند و با زبانحال ندای «امام زمان منهای مرجعیت» سر می دادند و اصرار می ورزیدند که خودشان مستقیما با امام زمان در تماس و ارتباط باشند.، اینها آمدند سنگی را به چاه ویل انقلاب و نظام انداختند که امروز صد عاقل نمی توانند بیرون بیاورند.
چه باید کرد
اگر می خواهیم مشکلات نظام ، کشور ، انقلاب و مردم بر طرف شود در مرحله نخست باید از ادامه نفوذ این فرهنگ غلط و فکر التقاطی مانع شویم ، در مرحله بعدی باید با اشراف و هدایت رهبری به سیره ی حسنه امام و افکار و اندیشه های ناب حواریون امام بر گردیم ، باید نیروی های اصیل و انقلابی از هر دو طرف اختلافات و درگیری های جناحی را تمام کنند ، همدیگر را تحمل کنند و در کنار هم باشند و در نهایت عرصه ها و فرصت ها را از چنگ افراطیون و تندروهای طرفین و آدم های کوچک مغز گرفته و مردم را از سلطه تحمیلی آنان رها سازند.
