به گزارش ایرنا، طبق آمار وزارت نیرو، حدود 90 درصد آب مصرفی در کشور مربوط به کشاورزی است در حالی که متوسط مصرف آب جهانی در بخش کشاورزی 70 درصد است.
با وجود ارایه آمارهای متفاوت، سالانه در کشور 95 میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌شود که 90 درصد آن در بخش کشاورزی، هشت درصد در بخش آشامیدنی، 2 درصد صنعت و بخش عمومی و پارک‌ها و فضای سبز مصرف می‌شود.
کشاورزی دانش محور، یکصد سال اخیر وارد ایران شد و در این مدت برنامه ریزان بحش های ذیربط نتوانسته اند برای توسعه پایدار و نیازهای کشاورزی در ابعاد مختلف از جمله مصرف آب، تدابیر علمی و عملی اتخاذ کنند و همه راهبردهای امور همچنان با آزمون و خطا پیش می رود.
بخش کشاورزی به دلیل تامین 85 درصد نیازهای غذایی و 90 درصد مواد اولیه صنایع تبدیلی و دارای بودن 25 درصد سهم صادرات غیرنفتی، نقش تعیین کننده ای در اقتصاد کشور دارد.
از بین 66 محصول اصلی کشاورزی، ایران 25 نوع آن را تولید می کند که اغلب آن ها جزو محصولات باغی هستند و از نظر تنوع محصولات، ایران رتبه سوم را در جهان داراست.
برای توسعه کشاورزی لازم است وزارت جهادکشاورزی ارزیابی درستی از منابع آبی موجود داشته و بر اساس آن به کشاورزان الگوی کشت بدهد زیرا میزان بهره وری آب در بخش کشاورزی تنها 33 درصد و به عنوان یکی چالش مطرح است.
برنامه ریزان کشوری باید آگاه باشند مصرف آب در بخش کشاورزی با مباحثی مانند اشتغال پایدار، امنیت غذایی و استقلال کشور گره خورده است که در واقع بهینه سازی مصرف آب در سه حوزه بازدهی، انتقال و توزیع باید منسجم بررسی و سیاستگذاری شود.
برخی از صاحبنظران علوم کشاورزی معتقدند بهینه سازی مصرف آب نباید تنها در بخش کشاورزی بلکه برنامه های زیربنایی در تمام بخش های کشور تدوین شود.
نکته اینجاست که متاسفانه حکمرانی مدیریت آب در کشور ضعیف و نامشخص است به طوری که وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو هر کدام سیاست های خود را دنبال می کنند.
راه برو رفت از وضع موجود ، گفتمان مشترک بین تمام بخش های کشور درباره مدیریت آب است تا مدیریت آب در جامعه به ویژه در بخش کشاورزی با رویکر علمی متحول بشود.
یکی از ضرورت ها با توجه به وضعیت اقلیمی، صرفه جویی در مصرف آب است و اجرای سامانه های آبیاری نوین به عنوان راهکار اصلی وزارت جهاد کشاورزی برای افزایش بازدهی آب و کاهش مصرف به طور جدی در دستور کار قرار گرفته به طوری که با حمایت دولت در سال 1396 طرح های آبیاری نوین در سطح 200 هزار هکتار از زمین های کشاورزی کشور اجرا شده است.
در استان سمنان سالانه به طور متوسط یک میلیارد و 250 میلیون مترمکعب آب تولید می شود که 87 درصد به مصرف بخش کشاورزی، هشت درصد بخش آشامیدنی و پنج درصد به مصرف صنعت می رسد و این استان طبق آمار سالانه با کمبود 140 تا 150 میلیون مترمکعب آب مواجه است.
بازدهی مصرف آب بخش کشاورزی در استان سمنان متوسط 42 درصد و در کشور 37 درصد است و باید توجه داشت یک درصد افزایش بازدهی آب نیازمند 700 میلیون ریال هزینه است.
طرح تبدیل اراضی کم بازده به باغ از برنامه چهارم توسعه با هدف اقتصادی کردن مصرف آب در سمنان اجرا شده و باغ های استان از 32 هزار هکتار به 52 هزار هکتار افزایش یافت، در بخش اجرای سامانه های نوین آبیاری و تحت فشار که تا پایان سال 1392 در استان 16 هزار هکتار بود، از 92 تا 95 به میزان 9 هزار هکتار و در سال 96 نیز 6 هزار هکتار اجرا شد و اکنون حدود 30 درصد اراضی استان زیر پوشش آبیاری نوین است و طرح توسعه فضای گلخانه ای و کشت متراکم دراستان به حدود 100 هزار هکتار رسید و ارتقای بهره وری آب در یک مترمکعب برای محصولات مختلف کشاورزی در برنامه قرار دارد.
استان سمنان 198 هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که 166 هزار هکتار از آن قابل کشت است که شامل 126 هزار هکتار زراعت و 40 هزار هکتار باغ است، سه هزار هکتار از اراضی کشاورزی در این استان به صورت دیم است.
خبرگزاری ایرنا سمنان این موضوع را با برگزاری میزگرد' ضرورت بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی' را با حضور حسین شاهینی معاون آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان، سیدکیانوش عمادی مسوول اجرای آبیاری تحت فشار جهاد کشاورزی استان، رشید فرهام رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان، سعید خادم عباسی استاد دانشگاه در رشته کشاورزی و میثم نقاشیان کارشناس مهندسی کشاورزی در حوزه آب مورد بحث و بررسی قرار داده است.
** مصرف آب بدون جامع نگری بهینه نمی شود
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهادکشاورزی استان سمنان با اشاره به نبود آمار قابل اتکا و دقیق برای مصرف آب در کشور، گفت: میزان مصرف آب در بخش کشاورزی به همین دلیل بین 70 تا 80 درصد از کل تولید آب کشور عنوان می شود.
حسین شاهینی با اشاره به این که نمی شود کشاورزی را ضامن تولید و امنیت غذایی دانست و برای کاهش مصرف آب به این بخش فشار مضاعف آورد، افزود:باید توجه داشت معیشت کشاورزان نسل درنسل به آب و خاک وابسته بوده است و اکنون باید بر اساس مبانی علمی مصرف آب بهینه شود.
وی با تاکید بر این که آبی که در کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود از نظر کیفیت، سختی و موادمعدنی موجود در هیچ بخش دیگری قابل استفاده نیست، اظهارداشت: مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی در 2 بخش سازه ای از منبع تا مصرف و در حوزه مدیریتی قابل بررسی است.
به گفته شاهینی، یکپارچه سازی اراضی و انتقال آب به مزارع از طریق کانال های بتنی یا لوله راهکارهای سازه ای برای مدیریت بهینه مصرف آب است.
مدیر آب و خاک جهادکشاورزی استان سمنان با اشاره به این که کل طول مسیر انتقال آب در بخش کشاورزی استان هشت هزار و 300 کیلومتر برآورد می شود، بیان کرد: تاکنون 2 هزار و 200 کیلومتر از این میزان بهسازی شده و آب از طریق کانال بتنی یا در لوله منتقل می شود و 6 هزار و 100 کیلومتر مسیر انتقال باقی است که اعتبارات استانی برای تکمیل این طرح کافی نیست و سال ها طول می کشد.
وی تاکید کرد: اصلاح الگوی کشت، توسعه ارقام با نیاز آبی کمتر، تغییر فصل کشت با آبیاری کمتر، توسعه کشت نشایی، ترویج کشت پاییزه به جای کشت بهاره در بین کشاورزان از دیگر راهکارهای مدیریتی برای کاهش مصرف آب بخش کشاورزی است.
شاهینی با تاکید بر اینکه در مجموع 80 درصد اعتبارات جهادکشاورزی در بخش بهره وری آب هزینه می شود که رویکرد کاهش مصرف و افزایش تولید را به همراه دارد، ادامه داد: در واقع بهینه سازی مصرف آب در سه حوزه بازدهی، انتقال و توزیع باید یکپارچه بررسی و سیاستگذاری شود.
** مدیریت مصرف آب نیازمند برنامه کلان است
استاد دانشگاه آزاد در رشته کشاورزی با اشاره به اینکه مدیریت مصرف آب در کشور نیازمند برنامه کلان بوده و هست، گفت: مصرف آب باید در قالب یک برنامه با نگاه ملی از سوی دولت های گذشته برنامه ریزی و اجرا می شده که به شرایط امروز ختم نشود.
سعید خادم عباسی با بیان این که بهینه سازی مصرف آب نباید تنها در بخش کشاورزی باشد، افزود: برنامه های زیربنایی در بخش آب باید در تمام بخش های کشور تدوین شود.
وی کاهش سهم آب بخش کشاورزی را ضروری و نیازی برای حفظ منابع آبی برشمرد و گفت: در برخی موارد کشاورزان در گذشته بیشتر از سهم خود از چاه ها برداشت می کردند و اجرای سامانه های نوین راهی برای بررسی دقیق میزان برداشت و مصرف کشاورزان است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر به کارگیری روش های علمی در مصرف آب، بیان کرد: روش های نوین مبتنی بر علم تنها آبیاری قطره ای نیست، بخش کشاورزی کشور هنوز ثمره ای از تحقیقات مبتنی بر ایده افزایش تولید با آب کمتر ندیده است.
وی فشار مضاعف بر کشاورزان را به صورت دستوری نادرست دانست و تاکید کرد: برای بهینه سازی مصرف آب کشاورزی، دولت ها ابتدا باید خود را مسوول بدانند و روش ها را اصلاح کنند تا این که کشاورز را مقصر بدانند و به کشاورزان برای کاهش مصرف فشار بیاورند.
وی بر تحقیقات علمی برای استفاده از آب های شور تاکید کرد و گفت: مانند کشورهای اروپایی که دارای منابع آبی کافی هم هستند باید به فکر استفاده دوباره و مصرف آب در چرخه مجدد باشیم.
خادم عباسی تصریح کرد: به عنوان نمونه در ایران بر روی استفاده از آب خاکستری کار نشده است، آبی که برای مصارف بهداشتی مانند شستشو در خانه ها استفاده می شود اکنون در اروپا در بازچرخانی دوباره مورد استفاده قرار می گیرد.
این استاد دانشگاه با بیان این که در کنار مصرف باید به فکر تقویت منابع آبی باشیم، تاکید کرد: باید توجه داشت که منابع طبیعی و آبخیزداری در کشور در طول سال ها منابع اعتباری کلانی برای اجرای طرح های حفظ منابع آبی داشته، در حالی که هیچ کس حرفی از بررسی اثربخشی این بخش نمی زند و در کشور فقط طرح و برنامه برای کم کردن مصرف در بخش کشاورزی است.
** سیاست های وزارت نیرو با کشاورزی ضدیت دارد
رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان سمنان گفت: در کار وزارت نیرو نوعی سوء مدیریت دیده می شود به این شکل که قبل از نوروز که کشاورز آب نیاز ندارد آب به کشاورز می فروشد و پس از نوروز که کشاورز به آب نیازمند است وزارت نیرو آبی برای ارایه ندارد، این چرخه به دلیل این است که وزارت نیرو فقط به دنبال سود مالی از آب‌فروشی به کشاورزان است.
رشید پرهام با تاکید بر این که تکالیف وزارت نیرو برای تقویت منابع آبی نادیده گرفته می شود ولی از سوی دیگر دایم به کشاورزان فشار وارد می شود، افزود: حفظ آب باران و مدیریت روان آب ها از سوی وزارت نیرو ضعیف است.
وی یادآور شد: اگر روان آب ها کنترل و این آب به ویژه به کشاورزان حاشیه کویر ارایه شود، با رونق کشاورزی روستاهای حاشیه کویر، بخش قابل توجهی از مهاجرت و حاشیه نشینی حل می شود و نقش مهمی در معیشت کشاورزان دارد.
**سرعت خوب توسعه آبیاری نوین در کشاورزی سمنان
مسوول اجرای طرح های نوین آبیاری سازمان جهادکشاورزی استان سمنان در این میزگرد با اشاره به اعتبار و حمایت مطلوب دولت تدبیر وامید در اجرای طرح آبیاری تحت فشار، گفت: دولت به ازای هر هکتار اجرای این طرح 100 میلیون ریال کمک بلاعوض به کشاورزان می کند.
سیدکیانوش عمادی افزود: از 198 هزار هکتار باغ و زراعت زیر کشت در استان در 29 هزار هکتار آبیاری قطره ای اجرا شده است.
وی با بیان این که 70 درصد آب مصرفی بخش کشاورزی از منابع زیرزمینی و چاه است که قابلیت استفاده در بخش آشامیدنی ندارد، گفت: مصرف 70 تا 80 درصد آب تولیدی کشور در بخش کشاورزی به دلیل غیرقابل استفاده بودن این منابع برای دیگر بخش هاست.
عمادی با تاکید بر این که کیفیت آب کشاورزی در استان سمنان چندان مطلوب نیست و با این وجود باز هم بر کشاورزان در استفاده از آب فشار وارد است، بیان کرد: شوری آب و تولید در سطح ارتباط مستقیم دارد، با شوری آب فعلی در بخش کشاورزی، کشاورزان در کار تولید با مشکل مواجه هستند.
وی با بیان این که بخش کشاورزی سعی در استفاده از این آب بی کیفیت برای افزایش تولید دارد،خاطرنشان کرد: بازدهی آبیاری ایران در روش سنتی یا غرقابی کشاورزی 35 درصد و در روش تحت فشار یا انتقال از زیرخاک تا 95 درصد است.
وی با اشاره به بازدهی بهتر آبرسانی به مزارع در شیوه انتقال با کانال بتنی، بیان داشت: بازدهی آب با توسعه این روش در بخش کشاورزی استان سمنان از 36 درصد در 6 سال گذشته به 42 درصد افزایش یافته است.
وی با اشاره به ضرورت احداث استخر برای اجرای طرح آبیاری تحت فشار در کشاورزی، اظهارکرد: برخی وجود استخرها را عاملی برای تبخیر و هدررفت آب می دانند در حالی که در استخری برای زمین 60 هکتاری، افزایش بازدهی آب 83 هزار مترمکعب و تبخیر یکهزار مترمکعب برآورد می شود و مشخص است که بازدهی بسیار بیشتر از تبخیر جزیی است.
مسوول اجرای طرح های نوین آبیاری سازمان جهادکشاورزی استان سمنان یادآور شد: در آبیاری باغات به روش لوله کشی زیرخاکی و انتقال پای درخت، بازدهی انتقال آب بیش از 95 درصد است و هدررفت به کمتر از 6 درصد می رسد.
** کشاورزی نیازمند آب با محاسبات علمی
رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان سمنان در میزگرد ایرنا با تاکید بر این که کاهش مصرف آب بخش کشاورزی یکسویه میسر نیست، گفت: اگر کشاورزی در کشور علمی و یکپارچه شود روش های علمی در انتقال و مصرف آب جوابگو خواهد بود.
رشید پرهام بر محاسبه دقیق راندمان آب در بخش کشاورزی در کشور تاکید و خاطرنشان کرد: برنامه ریزان کشوری باید آگاه باشند مصرف آب در بخش کشاورزی با مباحثی مانند اشتغال پایدار، امنیت غذایی و استقلال کشور گره خورده است.
وی بهینه سازی انتقال آب به مزارع را وظیفه دولت دانست و گفت: وظیفه کشاورزی استفاده درست از آب در داخل مزرعه یا باغ است، و در این مرحله است که باید آب برنامه ریزی شده به کار کشاورزان بیاید.
** متولی مدیریت آب در کشور معلوم نیست
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهادکشاورزی استان سمنان تصریح کرد: نگاه سیستمی به مصرف آب در کشور ضعیف است یعنی مشخص نیست متولی مدیریت آب چه وزارتخانه ای است، وزارت نیرو، جهادکشاورزی یا منابع طبیعی.
حسین شاهینی، نبود سیاستگذاری های فرابخشی و بالادستی را یکی از دلایل اجرای طرح های مختلف از سوی وزارتخانه های مختلف ذکر و اضافه کرد: سیاست های کلان حوزه آب باید مکمل هم باشند ولی کاهی متناقض هم می شوند، نمی شود از جهادکشاورزی تامین امنیت غذایی کشور را متوقع بود و از سویی سیاستگذاری کشت در برخی موارد متاثر از وزارت نیرو باشد.
رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان سمنان در این میزگرد با بیان این که مدیریت یکپارچه در ارایه الگوی کشت و مصرف در کشور نداریم، گفت: حتی این بی برنامگی در بخش عرضه و نبود و نوسان بازار فروش محصولات دامن کشاورزان را می گیرد.
رشید پرهام تاکید کرد: همین که الگوی کشت را وزارت جهادکشاورزی می دهد و سهمیه آب را وزارت نیرو تعیین می کند باعث چالش بخش کشاورزی است، در حالی که همان قدر که الگو موردنیاز و ضرورت کشاورزی امروز است حفظ سهمیه آب نیز برای کشاورزان حیاتی است.
وی تصمیمات متمرکز در کشور را بدون در نظر گرفتن مسایل استان ها بلای جان کشاورزی کشور دانست و گفت: برنامه ریزان کلان کشاورزی هیچ آشنایی با ضرورت ها و نیازهای کشاورزان در مناطق مختلف کشور ندارند، مگر می شود در مرکز کشور نشست و برای کشاورزی در استانی دورافتاده نسخه پیچید.
** مدیریت آب با رویکرد علمی متحول شود
کارشناس مهندسی کشاورزی در بخش آب در میزگرد ایرنا سمنان با بیان اینکه حکمرانی مدیریت آب در کشور ضعیف و نامشخص است ،گفت: وزارت جهادکشاورزی و وزارت نیرو هر کدام سیاست های خود را دنبال می کنند، حتی در وزارت نیرو بخش آب و برق جدا از هم سیاستگذاری دارند.
میثم نقاشیان بر گفتمان مشترک بین تمام بخش های کشور درباره مدیریت آب تاکید و خاطرنشان کرد: مدیریت آب باید با رویکرد علمی متحول شود.
وی با بیان اینکه گفته می شود 70 درصد از آب تولیدی کشور به مصرف کشاورزی می رسد، اضافه کرد: از این 70 درصد، 30 درصد را هدررفت قلمداد می کنند در حالی که ابدا این میزان هدررفت نیست زیرا به سفره های آب زیرزمینی بازمی گردد.
نقاشیان محدودکرن کشاورزی و محیط زیست را به بهانه کاهش مصرف آب عاملی برای رخداد پدیده ای مانند کانون های گرد و غبار و ریزگرد در کشور دانست و خاطرنشان کرد: از سویی کشاورزی منبع اصلی اشتغال پایدار است و بخش مهمی از صنایع به مواد اولیه بخش کشاورزی وابسته اند که اشتغال این بخش از صنعت نیز با به خطر افتادن کشاورزی تهدید می شود.
وی تبخیر آب در استخرهای ذخیره آب کشاورزی را ناچیز دانست و گفت: سامانه های آبیاری نوین در استان سمنان بیشتر در نواحی اجرا شده است که دارای بارش بهتر است و رطوبت موجود عاملی برای نادرست دانستن مساله تبخیر در استخرهای کشاورزی است.
این کارشناس مهندسی کشاورزی در حوزه آب، افزود: افزایش بازدهی تولید و رونق اقتصادی کشاورزی باید در کنار میزان مصرف آب لحاظ شود و جدا دیدن این بخش ها دردی از کشور دوا نمی کند و در طولانی مدت به امنیت غذایی و اشتغال در کشور آسیب می زند.
** الگوی کشت بدون شرط تامین آب به جایی نمی رسد
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهادکشاورزی استان سمنان با یادآوری اینکه الگوی کشت در استان اکنون تهیه شده و در آخرین مراحل ابلاغ قرار دارد، گفت: ارایه الگوی کشت بدون درنظر گرفتن سهم آب مناسب برای کشاورزان کاربردی نیست و نباید نگاه یکسویه به طرح اصلاح الگوی کشت داشت.
حسین شاهینی تاکید کرد: نمی شود به کشاورزان حکم کرد، جهادکشاورزی و دیگر وزارتخانه ها باید سیاستگذار و توصیه کننده باشند زیرا امنیت غذایی، اشتغال، معیشت و تامین آب مساله ای یکپارچه است.
وی نقش بخش آموزش و ترویج را برای کشاورزان در مدیریت مصرف آب مهم دانست و افزود: آموزش در مراقبت از خاک، تغییر فصل کشت از بهار به پاییز، توسعه کشت نشایی با مصرف آب کمتر، استفاده از کودهای متناسب با آزمون موادمعدنی خاک هر منطقه، از وظایف این حوزه است که اثربخشی بالایی دارد.
** خاک توانایی بازدهی مناسب ندارد
رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان سمنان در این میزگرد با تاکید بر اینکه همیشه در کشاورزی بحث بر سر آب بوده و از مباحث مربوط به خاک غفلت کرده ایم، تاکید کرد: در ابتدا خاک باید به گونه ای باشد که قدرت نگهداری از رطوبت را داشته باشد.
رشید پرهام بیان کرد: در سال های اخیر با بهره برداری بی رویه از خاک به بهانه افزایش تولید در سطح، خاک فرسوده شده و هرقدر در مدیریت آب هزینه و کار شود، خاک توانایی بازدهی مناسب را ندارد.
وی افزود: در این سال ها به خاک فرصت داده نشده تا میکرو ارگانیسم هایی که باید داشته باشد دوباره احیا کند، آیش بحثی که در کشاورزی سنتی رعایت می شد فراموش شده و از خاک به گونه ای بهره برداری شده که قابلیت بهره برداری مفید ندارد.
وی طرح های الگوی کشت و نصب کنتور هوشمند برای کشاورزی را طرح های مفیدی دانست که تنها در صورت تناسب با هم مفید است و گفت: در ارایه الگوی کشت باید تامین آب هم مدنظر باشد نه این که الگوی کشت به کشاورز اجبار شود و از طرفی با نصب کنتور هوشمند، سهم آب کشاورزان کاسته شود.
** دانشگاه تحقیقات راهبردی ندارد
رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان سمنان با بیان اینکه کشورهای پیشرفته برای بخش کشاورزی بودجه های کلان و طولانی مدت مقرر می کنند ،گفت: هیچ محققی تاکنون به کشاورزان مناطق کویری الگویی برای حفظ آب بیشتر ارایه نکرده است.
رشید پرهام با اشاره به این که به عنوان نمونه زئولیت به عنوان نگهدارنده رطوبت خاک در پای گیاه به عنوان طلای سبز در کشاورزی استان است، افزود: استفاده از زئولیت پای گیاهان تا 10 روز رطوبت مورد نیاز گیاه را تامین می کند و نیاز به آبیاری کمتر می شود و گیاه ابدا به مرحله تنش آبی نمی رسد.
طبق آمار موجود فقط 12 درصد از مساحت ایران یعنی کمتر از 200 هزار کیلومتر مربع عملیات کشاورزی انجام می شود.
زمین های زیر کشت ایران در حدود شانزده میلیون هکتار برآورد می شود و از این زمینها حدود نیمی از آن کشت آبی و نیمی دیگر به صورت دیم کشت می شود.
ایران در تولید زعفران ، پسته ، خاویار، زرشک ومیوه توتی انار رتبه یکم ، در تولید زردالود و خرما رتبه دوم، در تولید هندوانه، گیلاس ، طالبی و خیار رتبه سوم، در تولید گوسفند، میوه ها ، به ، پشم ، بادام ، گردو رتبه چهارم ، در تولید سبزی ها، رازیانه و نخود رتبه پنجم، در تولید آجیل، شیر گاو و گوجه فرنگی رتبه ششم، در تولید انگور، پیاز، آلبالو، کیوی و شیر گوسفند رتبه هفتم، در تولید ادویه جات، هلو، نارنگی، لیمو، پرتقال، شیر بز، کدو و کدو تنبل رتبه هشتم، در تولید عدس رتبه نهم ، در تولید خرمالو، چای و عسل رتبه دهم را داراست.
6103/6026
انتهای پیام با وجود ارایه آمارهای متفاوت، سالانه در کشور 95 میلیارد مترمکعب آب مصرف می‌شود که 90 درصد آن در بخش کشاورزی، هشت درصد در بخش آشامیدنی، 2 درصد صنعت و بخش عمومی و پارک‌ها و فضای سبز مصرف می‌شود.
کشاورزی دانش محور، یکصد سال اخیر وارد ایران شد و در این مدت برنامه ریزان بحش های ذیربط نتوانسته اند برای توسعه پایدار و نیازهای کشاورزی در ابعاد مختلف از جمله مصرف آب، تدابیر علمی و عملی اتخاذ کنند و همه راهبردهای امور همچنان با آزمون و خطا پیش می رود.
بخش کشاورزی به دلیل تامین 85 درصد نیازهای غذایی و 90 درصد مواد اولیه صنایع تبدیلی و دارای بودن 25 درصد سهم صادرات غیرنفتی، نقش تعیین کننده ای در اقتصاد کشور دارد.
از بین 66 محصول اصلی کشاورزی، ایران 25 نوع آن را تولید می کند که اغلب آن ها جزو محصولات باغی هستند و از نظر تنوع محصولات، ایران رتبه سوم را در جهان داراست.
برای توسعه کشاورزی لازم است وزارت جهادکشاورزی ارزیابی درستی از منابع آبی موجود داشته و بر اساس آن به کشاورزان الگوی کشت بدهد زیرا میزان بهره وری آب در بخش کشاورزی تنها 33 درصد و به عنوان یکی چالش مطرح است.
برنامه ریزان کشوری باید آگاه باشند مصرف آب در بخش کشاورزی با مباحثی مانند اشتغال پایدار، امنیت غذایی و استقلال کشور گره خورده است که در واقع بهینه سازی مصرف آب در سه حوزه بازدهی، انتقال و توزیع باید منسجم بررسی و سیاستگذاری شود.
برخی از صاحبنظران علوم کشاورزی معتقدند بهینه سازی مصرف آب نباید تنها در بخش کشاورزی بلکه برنامه های زیربنایی در تمام بخش های کشور تدوین شود.
نکته اینجاست که متاسفانه حکمرانی مدیریت آب در کشور ضعیف و نامشخص است به طوری که وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو هر کدام سیاست های خود را دنبال می کنند.
راه برو رفت از وضع موجود ، گفتمان مشترک بین تمام بخش های کشور درباره مدیریت آب است تا مدیریت آب در جامعه به ویژه در بخش کشاورزی با رویکر علمی متحول بشود.
یکی از ضرورت ها با توجه به وضعیت اقلیمی، صرفه جویی در مصرف آب است و اجرای سامانه های آبیاری نوین به عنوان راهکار اصلی وزارت جهاد کشاورزی برای افزایش بازدهی آب و کاهش مصرف به طور جدی در دستور کار قرار گرفته به طوری که با حمایت دولت در سال 1396 طرح های آبیاری نوین در سطح 200 هزار هکتار از زمین های کشاورزی کشور اجرا شده است.
در استان سمنان سالانه به طور متوسط یک میلیارد و 250 میلیون مترمکعب آب تولید می شود که 87 درصد به مصرف بخش کشاورزی، هشت درصد بخش آشامیدنی و پنج درصد به مصرف صنعت می رسد و این استان طبق آمار سالانه با کمبود 140 تا 150 میلیون مترمکعب آب مواجه است.
بازدهی مصرف آب بخش کشاورزی در استان سمنان متوسط 42 درصد و در کشور 37 درصد است و باید توجه داشت یک درصد افزایش بازدهی آب نیازمند 700 میلیون ریال هزینه است.
طرح تبدیل اراضی کم بازده به باغ از برنامه چهارم توسعه با هدف اقتصادی کردن مصرف آب در سمنان اجرا شده و باغ های استان از 32 هزار هکتار به 52 هزار هکتار افزایش یافت، در بخش اجرای سامانه های نوین آبیاری و تحت فشار که تا پایان سال 1392 در استان 16 هزار هکتار بود، از 92 تا 95 به میزان 9 هزار هکتار و در سال 96 نیز 6 هزار هکتار اجرا شد و اکنون حدود 30 درصد اراضی استان زیر پوشش آبیاری نوین است و طرح توسعه فضای گلخانه ای و کشت متراکم دراستان به حدود 100 هزار هکتار رسید و ارتقای بهره وری آب در یک مترمکعب برای محصولات مختلف کشاورزی در برنامه قرار دارد.
استان سمنان 198 هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که 166 هزار هکتار از آن قابل کشت است که شامل 126 هزار هکتار زراعت و 40 هزار هکتار باغ است، سه هزار هکتار از اراضی کشاورزی در این استان به صورت دیم است.
خبرگزاری ایرنا سمنان این موضوع را با برگزاری میزگرد' ضرورت بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی' را با حضور حسین شاهینی معاون آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان، سیدکیانوش عمادی مسوول اجرای آبیاری تحت فشار جهاد کشاورزی استان، رشید فرهام رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان، سعید خادم عباسی استاد دانشگاه در رشته کشاورزی و میثم نقاشیان کارشناس مهندسی کشاورزی در حوزه آب مورد بحث و بررسی قرار داده است.
** مصرف آب بدون جامع نگری بهینه نمی شود
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهادکشاورزی استان سمنان با اشاره به نبود آمار قابل اتکا و دقیق برای مصرف آب در کشور، گفت: میزان مصرف آب در بخش کشاورزی به همین دلیل بین 70 تا 80 درصد از کل تولید آب کشور عنوان می شود.
حسین شاهینی با اشاره به این که نمی شود کشاورزی را ضامن تولید و امنیت غذایی دانست و برای کاهش مصرف آب به این بخش فشار مضاعف آورد، افزود:باید توجه داشت معیشت کشاورزان نسل درنسل به آب و خاک وابسته بوده است و اکنون باید بر اساس مبانی علمی مصرف آب بهینه شود.
وی با تاکید بر این که آبی که در کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود از نظر کیفیت، سختی و موادمعدنی موجود در هیچ بخش دیگری قابل استفاده نیست، اظهارداشت: مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی در 2 بخش سازه ای از منبع تا مصرف و در حوزه مدیریتی قابل بررسی است.
به گفته شاهینی، یکپارچه سازی اراضی و انتقال آب به مزارع از طریق کانال های بتنی یا لوله راهکارهای سازه ای برای مدیریت بهینه مصرف آب است.
مدیر آب و خاک جهادکشاورزی استان سمنان با اشاره به این که کل طول مسیر انتقال آب در بخش کشاورزی استان هشت هزار و 300 کیلومتر برآورد می شود، بیان کرد: تاکنون 2 هزار و 200 کیلومتر از این میزان بهسازی شده و آب از طریق کانال بتنی یا در لوله منتقل می شود و 6 هزار و 100 کیلومتر مسیر انتقال باقی است که اعتبارات استانی برای تکمیل این طرح کافی نیست و سال ها طول می کشد.
وی تاکید کرد: اصلاح الگوی کشت، توسعه ارقام با نیاز آبی کمتر، تغییر فصل کشت با آبیاری کمتر، توسعه کشت نشایی، ترویج کشت پاییزه به جای کشت بهاره در بین کشاورزان از دیگر راهکارهای مدیریتی برای کاهش مصرف آب بخش کشاورزی است.
شاهینی با تاکید بر اینکه در مجموع 80 درصد اعتبارات جهادکشاورزی در بخش بهره وری آب هزینه می شود که رویکرد کاهش مصرف و افزایش تولید را به همراه دارد، ادامه داد: در واقع بهینه سازی مصرف آب در سه حوزه بازدهی، انتقال و توزیع باید یکپارچه بررسی و سیاستگذاری شود.
** مدیریت مصرف آب نیازمند برنامه کلان است
استاد دانشگاه آزاد در رشته کشاورزی با اشاره به اینکه مدیریت مصرف آب در کشور نیازمند برنامه کلان بوده و هست، گفت: مصرف آب باید در قالب یک برنامه با نگاه ملی از سوی دولت های گذشته برنامه ریزی و اجرا می شده که به شرایط امروز ختم نشود.
سعید خادم عباسی با بیان این که بهینه سازی مصرف آب نباید تنها در بخش کشاورزی باشد، افزود: برنامه های زیربنایی در بخش آب باید در تمام بخش های کشور تدوین شود.
وی کاهش سهم آب بخش کشاورزی را ضروری و نیازی برای حفظ منابع آبی برشمرد و گفت: در برخی موارد کشاورزان در گذشته بیشتر از سهم خود از چاه ها برداشت می کردند و اجرای سامانه های نوین راهی برای بررسی دقیق میزان برداشت و مصرف کشاورزان است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر به کارگیری روش های علمی در مصرف آب، بیان کرد: روش های نوین مبتنی بر علم تنها آبیاری قطره ای نیست، بخش کشاورزی کشور هنوز ثمره ای از تحقیقات مبتنی بر ایده افزایش تولید با آب کمتر ندیده است.
وی فشار مضاعف بر کشاورزان را به صورت دستوری نادرست دانست و تاکید کرد: برای بهینه سازی مصرف آب کشاورزی، دولت ها ابتدا باید خود را مسوول بدانند و روش ها را اصلاح کنند تا این که کشاورز را مقصر بدانند و به کشاورزان برای کاهش مصرف فشار بیاورند.
وی بر تحقیقات علمی برای استفاده از آب های شور تاکید کرد و گفت: مانند کشورهای اروپایی که دارای منابع آبی کافی هم هستند باید به فکر استفاده دوباره و مصرف آب در چرخه مجدد باشیم.
خادم عباسی تصریح کرد: به عنوان نمونه در ایران بر روی استفاده از آب خاکستری کار نشده است، آبی که برای مصارف بهداشتی مانند شستشو در خانه ها استفاده می شود اکنون در اروپا در بازچرخانی دوباره مورد استفاده قرار می گیرد.
این استاد دانشگاه با بیان این که در کنار مصرف باید به فکر تقویت منابع آبی باشیم، تاکید کرد: باید توجه داشت که منابع طبیعی و آبخیزداری در کشور در طول سال ها منابع اعتباری کلانی برای اجرای طرح های حفظ منابع آبی داشته، در حالی که هیچ کس حرفی از بررسی اثربخشی این بخش نمی زند و در کشور فقط طرح و برنامه برای کم کردن مصرف در بخش کشاورزی است.
** سیاست های وزارت نیرو با کشاورزی ضدیت دارد
رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان سمنان گفت: در کار وزارت نیرو نوعی سوء مدیریت دیده می شود به این شکل که قبل از نوروز که کشاورز آب نیاز ندارد آب به کشاورز می فروشد و پس از نوروز که کشاورز به آب نیازمند است وزارت نیرو آبی برای ارایه ندارد، این چرخه به دلیل این است که وزارت نیرو فقط به دنبال سود مالی از آب‌فروشی به کشاورزان است.
رشید پرهام با تاکید بر این که تکالیف وزارت نیرو برای تقویت منابع آبی نادیده گرفته می شود ولی از سوی دیگر دایم به کشاورزان فشار وارد می شود، افزود: حفظ آب باران و مدیریت روان آب ها از سوی وزارت نیرو ضعیف است.
وی یادآور شد: اگر روان آب ها کنترل و این آب به ویژه به کشاورزان حاشیه کویر ارایه شود، با رونق کشاورزی روستاهای حاشیه کویر، بخش قابل توجهی از مهاجرت و حاشیه نشینی حل می شود و نقش مهمی در معیشت کشاورزان دارد.
**سرعت خوب توسعه آبیاری نوین در کشاورزی سمنان
مسوول اجرای طرح های نوین آبیاری سازمان جهادکشاورزی استان سمنان در این میزگرد با اشاره به اعتبار و حمایت مطلوب دولت تدبیر وامید در اجرای طرح آبیاری تحت فشار، گفت: دولت به ازای هر هکتار اجرای این طرح 100 میلیون ریال کمک بلاعوض به کشاورزان می کند.
سیدکیانوش عمادی افزود: از 198 هزار هکتار باغ و زراعت زیر کشت در استان در 29 هزار هکتار آبیاری قطره ای اجرا شده است.
وی با بیان این که 70 درصد آب مصرفی بخش کشاورزی از منابع زیرزمینی و چاه است که قابلیت استفاده در بخش آشامیدنی ندارد، گفت: مصرف 70 تا 80 درصد آب تولیدی کشور در بخش کشاورزی به دلیل غیرقابل استفاده بودن این منابع برای دیگر بخش هاست.
عمادی با تاکید بر این که کیفیت آب کشاورزی در استان سمنان چندان مطلوب نیست و با این وجود باز هم بر کشاورزان در استفاده از آب فشار وارد است، بیان کرد: شوری آب و تولید در سطح ارتباط مستقیم دارد، با شوری آب فعلی در بخش کشاورزی، کشاورزان در کار تولید با مشکل مواجه هستند.
وی با بیان این که بخش کشاورزی سعی در استفاده از این آب بی کیفیت برای افزایش تولید دارد،خاطرنشان کرد: بازدهی آبیاری ایران در روش سنتی یا غرقابی کشاورزی 35 درصد و در روش تحت فشار یا انتقال از زیرخاک تا 95 درصد است.
وی با اشاره به بازدهی بهتر آبرسانی به مزارع در شیوه انتقال با کانال بتنی، بیان داشت: بازدهی آب با توسعه این روش در بخش کشاورزی استان سمنان از 36 درصد در 6 سال گذشته به 42 درصد افزایش یافته است.
وی با اشاره به ضرورت احداث استخر برای اجرای طرح آبیاری تحت فشار در کشاورزی، اظهارکرد: برخی وجود استخرها را عاملی برای تبخیر و هدررفت آب می دانند در حالی که در استخری برای زمین 60 هکتاری، افزایش بازدهی آب 83 هزار مترمکعب و تبخیر یکهزار مترمکعب برآورد می شود و مشخص است که بازدهی بسیار بیشتر از تبخیر جزیی است.
مسوول اجرای طرح های نوین آبیاری سازمان جهادکشاورزی استان سمنان یادآور شد: در آبیاری باغات به روش لوله کشی زیرخاکی و انتقال پای درخت، بازدهی انتقال آب بیش از 95 درصد است و هدررفت به کمتر از 6 درصد می رسد.
** کشاورزی نیازمند آب با محاسبات علمی
رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان سمنان در میزگرد ایرنا با تاکید بر این که کاهش مصرف آب بخش کشاورزی یکسویه میسر نیست، گفت: اگر کشاورزی در کشور علمی و یکپارچه شود روش های علمی در انتقال و مصرف آب جوابگو خواهد بود.
رشید پرهام بر محاسبه دقیق راندمان آب در بخش کشاورزی در کشور تاکید و خاطرنشان کرد: برنامه ریزان کشوری باید آگاه باشند مصرف آب در بخش کشاورزی با مباحثی مانند اشتغال پایدار، امنیت غذایی و استقلال کشور گره خورده است.
وی بهینه سازی انتقال آب به مزارع را وظیفه دولت دانست و گفت: وظیفه کشاورزی استفاده درست از آب در داخل مزرعه یا باغ است، و در این مرحله است که باید آب برنامه ریزی شده به کار کشاورزان بیاید.
** متولی مدیریت آب در کشور معلوم نیست
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهادکشاورزی استان سمنان تصریح کرد: نگاه سیستمی به مصرف آب در کشور ضعیف است یعنی مشخص نیست متولی مدیریت آب چه وزارتخانه ای است، وزارت نیرو، جهادکشاورزی یا منابع طبیعی.
حسین شاهینی، نبود سیاستگذاری های فرابخشی و بالادستی را یکی از دلایل اجرای طرح های مختلف از سوی وزارتخانه های مختلف ذکر و اضافه کرد: سیاست های کلان حوزه آب باید مکمل هم باشند ولی کاهی متناقض هم می شوند، نمی شود از جهادکشاورزی تامین امنیت غذایی کشور را متوقع بود و از سویی سیاستگذاری کشت در برخی موارد متاثر از وزارت نیرو باشد.
رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان سمنان در این میزگرد با بیان این که مدیریت یکپارچه در ارایه الگوی کشت و مصرف در کشور نداریم، گفت: حتی این بی برنامگی در بخش عرضه و نبود و نوسان بازار فروش محصولات دامن کشاورزان را می گیرد.
رشید پرهام تاکید کرد: همین که الگوی کشت را وزارت جهادکشاورزی می دهد و سهمیه آب را وزارت نیرو تعیین می کند باعث چالش بخش کشاورزی است، در حالی که همان قدر که الگو موردنیاز و ضرورت کشاورزی امروز است حفظ سهمیه آب نیز برای کشاورزان حیاتی است.
وی تصمیمات متمرکز در کشور را بدون در نظر گرفتن مسایل استان ها بلای جان کشاورزی کشور دانست و گفت: برنامه ریزان کلان کشاورزی هیچ آشنایی با ضرورت ها و نیازهای کشاورزان در مناطق مختلف کشور ندارند، مگر می شود در مرکز کشور نشست و برای کشاورزی در استانی دورافتاده نسخه پیچید.
** مدیریت آب با رویکرد علمی متحول شود
کارشناس مهندسی کشاورزی در بخش آب در میزگرد ایرنا سمنان با بیان اینکه حکمرانی مدیریت آب در کشور ضعیف و نامشخص است ،گفت: وزارت جهادکشاورزی و وزارت نیرو هر کدام سیاست های خود را دنبال می کنند، حتی در وزارت نیرو بخش آب و برق جدا از هم سیاستگذاری دارند.
میثم نقاشیان بر گفتمان مشترک بین تمام بخش های کشور درباره مدیریت آب تاکید و خاطرنشان کرد: مدیریت آب باید با رویکرد علمی متحول شود.
وی با بیان اینکه گفته می شود 70 درصد از آب تولیدی کشور به مصرف کشاورزی می رسد، اضافه کرد: از این 70 درصد، 30 درصد را هدررفت قلمداد می کنند در حالی که ابدا این میزان هدررفت نیست زیرا به سفره های آب زیرزمینی بازمی گردد.
نقاشیان محدودکرن کشاورزی و محیط زیست را به بهانه کاهش مصرف آب عاملی برای رخداد پدیده ای مانند کانون های گرد و غبار و ریزگرد در کشور دانست و خاطرنشان کرد: از سویی کشاورزی منبع اصلی اشتغال پایدار است و بخش مهمی از صنایع به مواد اولیه بخش کشاورزی وابسته اند که اشتغال این بخش از صنعت نیز با به خطر افتادن کشاورزی تهدید می شود.
وی تبخیر آب در استخرهای ذخیره آب کشاورزی را ناچیز دانست و گفت: سامانه های آبیاری نوین در استان سمنان بیشتر در نواحی اجرا شده است که دارای بارش بهتر است و رطوبت موجود عاملی برای نادرست دانستن مساله تبخیر در استخرهای کشاورزی است.
این کارشناس مهندسی کشاورزی در حوزه آب، افزود: افزایش بازدهی تولید و رونق اقتصادی کشاورزی باید در کنار میزان مصرف آب لحاظ شود و جدا دیدن این بخش ها دردی از کشور دوا نمی کند و در طولانی مدت به امنیت غذایی و اشتغال در کشور آسیب می زند.
** الگوی کشت بدون شرط تامین آب به جایی نمی رسد
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی جهادکشاورزی استان سمنان با یادآوری اینکه الگوی کشت در استان اکنون تهیه شده و در آخرین مراحل ابلاغ قرار دارد، گفت: ارایه الگوی کشت بدون درنظر گرفتن سهم آب مناسب برای کشاورزان کاربردی نیست و نباید نگاه یکسویه به طرح اصلاح الگوی کشت داشت.
حسین شاهینی تاکید کرد: نمی شود به کشاورزان حکم کرد، جهادکشاورزی و دیگر وزارتخانه ها باید سیاستگذار و توصیه کننده باشند زیرا امنیت غذایی، اشتغال، معیشت و تامین آب مساله ای یکپارچه است.
وی نقش بخش آموزش و ترویج را برای کشاورزان در مدیریت مصرف آب مهم دانست و افزود: آموزش در مراقبت از خاک، تغییر فصل کشت از بهار به پاییز، توسعه کشت نشایی با مصرف آب کمتر، استفاده از کودهای متناسب با آزمون موادمعدنی خاک هر منطقه، از وظایف این حوزه است که اثربخشی بالایی دارد.
** خاک توانایی بازدهی مناسب ندارد
رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان سمنان در این میزگرد با تاکید بر اینکه همیشه در کشاورزی بحث بر سر آب بوده و از مباحث مربوط به خاک غفلت کرده ایم، تاکید کرد: در ابتدا خاک باید به گونه ای باشد که قدرت نگهداری از رطوبت را داشته باشد.
رشید پرهام بیان کرد: در سال های اخیر با بهره برداری بی رویه از خاک به بهانه افزایش تولید در سطح، خاک فرسوده شده و هرقدر در مدیریت آب هزینه و کار شود، خاک توانایی بازدهی مناسب را ندارد.
وی افزود: در این سال ها به خاک فرصت داده نشده تا میکرو ارگانیسم هایی که باید داشته باشد دوباره احیا کند، آیش بحثی که در کشاورزی سنتی رعایت می شد فراموش شده و از خاک به گونه ای بهره برداری شده که قابلیت بهره برداری مفید ندارد.
وی طرح های الگوی کشت و نصب کنتور هوشمند برای کشاورزی را طرح های مفیدی دانست که تنها در صورت تناسب با هم مفید است و گفت: در ارایه الگوی کشت باید تامین آب هم مدنظر باشد نه این که الگوی کشت به کشاورز اجبار شود و از طرفی با نصب کنتور هوشمند، سهم آب کشاورزان کاسته شود.
** دانشگاه تحقیقات راهبردی ندارد
رئیس هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی استان سمنان با بیان اینکه کشورهای پیشرفته برای بخش کشاورزی بودجه های کلان و طولانی مدت مقرر می کنند ،گفت: هیچ محققی تاکنون به کشاورزان مناطق کویری الگویی برای حفظ آب بیشتر ارایه نکرده است.
رشید پرهام با اشاره به این که به عنوان نمونه زئولیت به عنوان نگهدارنده رطوبت خاک در پای گیاه به عنوان طلای سبز در کشاورزی استان است، افزود: استفاده از زئولیت پای گیاهان تا 10 روز رطوبت مورد نیاز گیاه را تامین می کند و نیاز به آبیاری کمتر می شود و گیاه ابدا به مرحله تنش آبی نمی رسد.
طبق آمار موجود فقط 12 درصد از مساحت ایران یعنی کمتر از 200 هزار کیلومتر مربع عملیات کشاورزی انجام می شود.
زمین های زیر کشت ایران در حدود شانزده میلیون هکتار برآورد می شود و از این زمینها حدود نیمی از آن کشت آبی و نیمی دیگر به صورت دیم کشت می شود.
ایران در تولید زعفران ، پسته ، خاویار، زرشک ومیوه توتی انار رتبه یکم ، در تولید زردالود و خرما رتبه دوم، در تولید هندوانه، گیلاس ، طالبی و خیار رتبه سوم، در تولید گوسفند، میوه ها ، به ، پشم ، بادام ، گردو رتبه چهارم ، در تولید سبزی ها، رازیانه و نخود رتبه پنجم، در تولید آجیل، شیر گاو و گوجه فرنگی رتبه ششم، در تولید انگور، پیاز، آلبالو، کیوی و شیر گوسفند رتبه هفتم، در تولید ادویه جات، هلو، نارنگی، لیمو، پرتقال، شیر بز، کدو و کدو تنبل رتبه هشتم، در تولید عدس رتبه نهم ، در تولید خرمالو، چای و عسل رتبه دهم را داراست.
6103/6026
کپی شد
