کمبود آب چالش اصلی رونق اقتصادی و توسعه سمنان

به گزارش ایرنا، آب اصلی ترین نیاز حیات است و اکنون ایران چندین سال است که شرایط خشکسالی را تجربه می کند و به نظر می رسد تقویت مدیریت منابع آب بهترین راهکار برای مقابله با این پدیده است.
مدیریت در استفاده از منابع فعلی آب، بررسی شرایط منابع آبی، برنامه ریزی برای استفاده بهینه، نوسازی شبکه توزیع و سامانه های نوین آبیاری به ویژه در بخش کشاورزی و فرهنگسازی مستمر در جامعه برای صرفه‌جویی، از راهکارهای مدیریتی در شرایط فعلی برای بهره مندی هرچه بیشتر از آب است.
در قرنی که زندگی می کنیم محیط زیست کره زمین بیش از هر زمان دیگری به آرامش برای تجدید قوا به ویژه آب نیازمند است، بیشتر شهرهای ایران اکنون با کمبود آب مواجه هستند که شرایط خشکسالی تامین آب برای شهرهای حاشیه کویر را سخت‌تر کرده است و نیازمند توجه بیشتری است؛ با افزایش جمعیت و رونق صنعت در کشور، شهرها تمایل به توسعه دارند و نیاز اصلی این توسعه آب است، در مسیر این توسعه اضافه برداشتها از سفره های آب زیرزمینی، برداشت بیشتر از حدمجاز سالانه سفره ها و حفر چاههای عمیق و نیمه عمیق توازن تغذیه و برداشت آب را در نقاط مختلف کشور برهم زده است و سبب شده که آبخوانها با کسری آب و بحران شدید آب مواجه شوند.
کسری مخزن آب زیرزمینی در استان سمنان به 143 میلیون متر مکعب در سال می رسد و گزارش‌هایی که تاکنون در باره بحران آب در سمنان انتشار یافته است، عامل اصلی بحران آب را خشکسالی ها قلمداد کردند، در حالی که بر اساس آمار، عامل اصلی بحران آب اضافه برداشت‌های مستمری است که توسط چاه‌های عمیق از آبخوان اصلی دشتها باعث شده است، یعنی به نوعی عامل اصلی برهم خوردن تعادل چرخه تغذیه و برداشت آب در حقیقت، بی‌توجهی به مساله مدیریت منابع آب در طول سال ها بوده است.
به گفته کارشناسان سطح آب زیرزمینی که می بایست بالا می آمد، به دلیل کاهش بارش های سال های متمادی، همچنان به افت خود ادامه داده است و پیامدهای جبران ناپذیر بحران آب مانند شور شدن آب، نشست زمین و ایجاد شکافها در سطح دشتها، پدیده بیابانزایی به خاطر کاهش منابع زیرزمینی در دست ها و سایر مشکلات زیست محیطی را به همراه دارد.
منابع زیرزمینی سمنان با کمبود 143 میلیون متر مکعبی آب مواجه است و این چالش، توسعه شهرها و رشد صنایع در این استان را با مشکل مواجه کرده و مانع اصلی در اجرای برنامه های اقتصادی و طرح های توسعه ای در این استان است.
در استان سمنان حدود یک میلیارد و 250 میلیون مترمکعب آب در سال تولید می شود که 87 درصد در بخش کشاورزی، حدود هشت درصد در بخش صنعت و خدمات و حدود پنج درصد در بخش آب آشامیدنی مصرف می شود.
میانگین سرانه مصرف آب در کشور حدود 200 لیتر در شبانه روز و در استان بیش از 700 هزار نفری سمنان 160 لیتر و کمتر از میانگین کشوری است.
مدیرکل هواشناسی استان سمنان با اشاره به اینکه بارش باران در استان در سال 95 در مقایسه با مدت بلند مدت 30 ساله 19.3 دهم درصد کاهش یافت، افزود: در سال 95 در سمنان به طور متوسط 108 میلیمتر بارش باران ثبت شد که این رقم در مدت مشابه سال گذشته یک دهم درصد کاهش یافته است.
غلامرضا حسنی غربا افزایش دما را عاملی برای افزایش مصرف آب دانست و خاطرنشان کرد: براساس نقشه های پیش بینی فصلی هواشناسی از اول خرداد تا پایان مرداد 96 ، دما هوای استان سمنان در تابستان امسال 1.5 درجه سانتی‌گردا نسبت مدت مشابه سال 95 افزایش می یابد.
حسنی غربا تصریح کرد: بررسی مدت زمانی کوتاه از 20 تا 30 اردیبهشت 96 نشان از افزایش 1.6 درجه دمای استان سمنان در مقایسه با بلند مدت دارد و میانگین دمای هوای در نقاط مختلف استان به 40 درجه سانتیگراد می رسد که علاوه بر افزایش تبخیر، افزایش نیاز آبی را به همراه دارد.
وی افزود: بررسی پیش بینی هواشناسی نشان از افزایش دما در نقاط مختلف جهان دارد و کشور ایران و استان سمنان نیز در آمار مناطق خشک قرار دارد.
حسنی غربا تصریح کرد: به دلیل افزایش دما، در چند سال گذشته شاهد خشکسالی در مناطق مختلف استان هستیم و اگر اقدامات موثر برای رفع این بحران انجام نشود، در چند سال آینده شاهد کاهش سطح آبهای زیرزمینی خواهیم بود.
مدیرکل هواشناسی استان سمنان گفت: دمای هوای استان در میانگین سالانه براساس پیش بینی سالانه هواشناسی در سال 96 حدود 31.4 دهم درصد است در حالی که این رقم برای سال 95، 31.2 بوده است.
مدیرعامل آب منطقه ای استان سمنان با بیان اینکه منابع زیر زمینی آب استان 143 میلیون متر مکعب کمبود دارد، گفت: مهمترین دلیل این امر حفاری بی رویه چاه به دلیل خشکسالی سال های اخیر است.
ایرج حیدریان گفت: حفر بی رویه چاه و برداشت فراوان از آنها باعث شده تا تراز برداشت و واریز در منابع آبی زیرزمینی استان به شدت به هم بخورد و امروز شاهد دشت های بی آب باشیم.
وی با بیان این که نیمی از 26 دشت موجود استان سمنان در محدوده بحرانی و برداشت ممنوع قرار گرفته دارد، گفت: هرگونه برداشت آب در این دشت ها ممنوع است و 13 دشت دیگر نیز با وضعیت نه چندان مطلوب روبرو هستند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سمنان با اشاره به سخنان رهبرانقلاب در بحث تبیین شعار سال، گفت: همان‌طور که همه مسوولان تاکید دارند تنها 10 درصد صرفه جویی و کاهش مصرف در بخش کشاورزی کشور بسیاری از مشکلات را رفع می کند اما همچنان این امر رخ نداده است.
حیدریان، در رابطه با سیاست های آب منطقه ای سمنان در زمینه مقابله با برداشت بی رویه و سوء استفاده از منابع آبی، اظهارداشت: اعمال مدیریت و نظارت دقیق، صحیح و همه جانبه بر منابع آب و جلوگیری از قانون شکنی برخی افراد ناآگاه و سودجو برای اجرای سیاست ها و اهداف راهبردی نظام و احقاق حقوق عموم مردم نیازمند تعامل همکاری و هماهنگی مسئولان قضایی با ماموران و کارکنان مربوط در صنعت آب کشور و استان است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان نیز با اشاره به اینکه بیش از 30 درصد شبکه های انتقال آب آشامیدنی دراستان فرسوده و غیرقابل استفاده است، افزود: بیش از 2 هزار و 200 کیلومترشبکه انتقال آب آشامیدنی در استان وجود دارد که از این مقدار بیش از 700 کیلومتر ازآن فرسوده و غیرقابل استفاده است.
محمد طاهری گفت: برای نوسازی شبکه های انتقال آب استان بیش از 105 میلیارد تومان اعتبار نیاز است که به دلیل تحصیص نیافتن اعتبارات استانی سالانه به میزان فرسودگی شبکه های آبرسانی استان اضافه می شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان خاطرنشان کرد:61 میلیون متر مکعب از طریق سدها، قنات ها، چشمه و آبهای سطحی برای تامین آب آشامیدنی استان تولید می شود.
طاهری با بیان اینکه در سال 95 بیش از پنج هزار انشعاب انتقال آب در استان اختصاص یافت ، گفت: برای سال 96 نیز ایجاد بیش از پنج هزار انشعاب دیگر نیزبرآورد شده است.
وی اضافه کرد: شهر سمنان هم اکنون با کمبود آب 150 لیتر در ثانیه مواجه است که با حفر چهار چاه درصدد رفع بخشی از این چالش در این شهرستان هستیم.
طاهری اضافه کرد: بیش از 13 میلیارد تومان برای حفر چهار حلقه و انتقال آب آن برای تامین آب آشامیدنی شهر سمنان درنظر گرفته شده است که تا پایان سال 96 این طرح مهم به بهره برداری می رسد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان تصریح کرد: شاهرود نیز با چالش کمبود آب 200 لیتر برثانیه مواجه است که برای رفع این معضل خط انتقال سد کالپوش به این شهر در دستور کار قرار دارد.
رئیس سازمان جهادکشاورزی استان سمنان تجهیز اراضی کشاورزی به تجهیزات و سامانه های نوین آبیاری را بهترین راهکار برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی عنوان و خاطرنشان کرد: در سال 95 حدود 430 میلیارد ریال برای تجهیز 10 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان به سامانه های نوین آبیاری هزینه شد.
سیدحسن میرعماد افزود: همزمان با سفر دکتر روحانی رئیس جمهوری به سمنان در فروردین 96 در پنج هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان، سامانه آبیاری تحت فشار با اعتبار 47 میلیارد تومان اعتبار نصب شد.
وی خاطرنشان کرد: به منظور مقابله با آثار سوء خشک‌سالی، توسعه آبیاری تحت‌فشار در استان بدون محدودیت انجام می‌شود و کشاورزان استان در صورت علاقه‌مندی می‌توانند از تسهیلات دولتی برای توسعه آبیاری مکانیزه در باغات یا اراضی کشاورزی خود بهره‌مند شوند.
میرعماد با بیان اینکه توسعه آبیاری نوین به‌منظور صرفه‌جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی از سیاست‌های مهم و جدی دولت است، خاطرنشان کرد: سمنان همواره از این سیاست مهم دولت یازدهم بهره زیادی برده و تجهیز چندین هزار هکتار از اراضی کشاورزی و باغی سمنان به سامانه های نوین به دلیل استقبال کشاورزان این استان اتفاق افتاده است.
میرعماد، محدودیت آب را یکی از مهم‌ترین مشکلات بخش کشاورزی در استان عنوان کرد و گفت:مصرف بهینه منابع آبی از مهم‌ترین اولویت‌های سازمان جهاد کشاورزی است و طرح‌های زیادی مانند احداث استخرهای ذخیره آب، لایروبی قنات ها، انتقال آب کشاورزی به اراضی از طریق لوله‌های انتقال آب و ساماندهی آبیاری با همکاری کشاورزان این استان اجرایی شده است.
وی، افزایش متوسط تولید محصولات کشاورزی در کنار کاهش مصرف آب را از دیگر اولویت‌های سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان عنوان کرد و گفت: در چند سال اخیر شاهد افزایش چشمگیر تولید محصولات کشاورزی در هر هکتار اراضی کشاورزی و باغی استان هستیم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان تصریح کرد : در سال 96 با تامین اعتبار، بیش از 12 هزار هکتار از اراضی کشاورزی این استان سامانه نوین آبیاری نصب می شود.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان گفت: کمبود آب در شهرک و نواحی صنعتی استان به دلیل خشکسالی های متناوب و افت عمق چاه ها به مرز بحران رسیده است، استان سمنان در منطقه ای خشک کشور قرار گرفته است و باید بپذیریم که دچار کمبود آب هستیم.
بهروز اسودی گفت: سهم آب بخش صنعت از کل آب استان سمنان حدود چهار درصد است و به ازای هرلیتر آب تخصیصی به صنعت، زمینه اشتغال برای 70 نفر فراهم شده است که در صورت تامین آب برای بخش صنعت حداقل به میزان یک تا دو درصد، ایجاد اشتغال بسیار بالاتری را شاهد خواهیم بود.
وی خاطرنشان کرد: هم اکنون حفر حدود 18 حلقه چاه با آب‌دهی حدود 340 لیتربرثانیه آب برای واحدهای صنعتی اقدام شده است که برای واحدهای بزرگ صنعتی استان سمنان مانند شرکت چوب تراش نقطه و اتومبیل سازی فردا نیاز به تامین 60 لیتر آب در ثانیه هستیم.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان گفت: درباره دغدغه های آبی سرمایه گذاران نیز باید به این‌مقوله اشاره کرد که واحدهای نامبرده باید بدون دغدغه نسبت به سرمایه گذاری اقدام کنند اما مسئولان استانی به ویژه استاندار و مدیر عامل شرکت آب منطقه ای استان در راستای تامین آب بخش صنعت باید تلاش کنند.
اسودی اضافه کرد: برای استفاده بهینه منابع آبی موجود برای شهرک های صنعتی شاهرود، دامغان، سمنان، گرمسار و ایوانکی پنج تصفیه خانه را با ظرفیت چهار هزار و 660 مترمکعب در شبانه روز در سه سال گذشته احداث شده است.
وی در رابطه با استفاده از پساب صنعتی در استان سمنان، افزود: در حال حاضر میزان دریافتی پساب حدود 20 لیتر در ثانیه است که این میزان پس از تصفیه، مستقیم در آبیاری فضای سبز مورد استفاده قرار می گیرد و در شهرک صنعتی سمنان که به عنوان بزرگترین شهرک صنعتی استان و یکی از برگترین شهرک های صنعتی در منطقه تلقی می شود، 2 تصفیه خانه وجود دارد.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان اضافه کرد: هم اکنون در شهرک های صنعتی استان حدود 520 هکتار فضای سبز ایجاد شده است که این میزان به وسیله 320 کیلومتر شبکه آبیاری قطره انجام می شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: خشکسالی و کمبود آب عرصه های طبیعی استان را تهدید کرده و برمعیشت روستاییان همجوار این مناطق تاثیر منفی گذاشته است.
علینقی حیدریان افزود: سمنان در منطقه خشک کشور قرار دارد و کمبود بارندگی و خشکسالی‌های پی‌درپی سبب شده مهم‌ترین تهدید برای عرصه های طبیعی استان به وجود بیاید.
وی با بیان اینکه کمبود بارندگی در استان سمنان سبب شده مشکلات زیادی در بخش‌های گوناگون ایجاد شود، تصریح کرد: خشکسالی تنوع پوشش گیاهی و همچنین جانوری را تهدید می‌کند و کاهش پوشش گیاهی نیز یک تهدید برای محیط زیست محسوب می‌شود.
وی، استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی را تهدید دیگری برای عرصه های طبیعی استان عنوان کرد و گفت: استفاده نامناسب و بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی موضوع خشک‌سالی را تشدید می‌کند و آب زیرزمینی که باید در دسترس گیاه قرار بگیرد کاهش می یابد پوشش گیاهی کم می‌شود و نیز نشست زمین و دیگر موارد این‌چنینی از تبعات استفاده بی‌رویه از منابع آبی است.
حیدریان، بر ضرورت مدیریت منابع آبی تأکید کرد و گفت: استفاده نکردن از آب‌های سطحی نیز مشکلاتی را ایجاد می‌کند و اگر همین مقدار اندک بارندگی نیز اگر به‌درستی مدیریت نشود به‌صورت سیلاب درآمده و از دسترس خارج می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی استان سمنان بابیان اینکه تخریب جنگل در شمال مهدی‌شهر، دامغان و شاهرود در سالهای گذشته به صفر رسیده است، تصریح کرد: در منطقه کالپوش نیز هرازگاهی برای استفاده سوختی از درختان بهره گرفته می‌شود اما هم اکنون به علت فرهنگ‌سازی‌های صورت گرفته و نیز گازرسانی به این منطقه، تخریب جنگل نیز وجود ندارد.
وی، فرسایش خاک را از دیگر تهدیدهای استان سمنان در اثر خشکسالی عنوانی کرد و گفت: فرسایش خاک به 2 صورت فرسایش آبی خاک و فرسایش بادی وجود دارد که به هر 2 دلیل خاک حاصلخیز از بین می برد.
حیدریان، درباره علت رخ دادن فرسایش خاک ناشی از آب گفت: زمانی که به علت خشکسالی پوشش گیاهی کاهش یابد، زمانی که بارندگی اتفاق می‌افتد؛ این میزان آب به‌صورت سیلاب‌ها روان می‌شود و این سیلاب با خود خاک حاصلخیز را به همراه می‌برد.
مدیرکل منابع طبیعی استان سمنان با اشاره به اینکه مهم‌ترین راهکار جلوگیری از کاهش سیلاب‌ها افزایش پوشش گیاهی عرصه های طبیعی است، خاطرنشان کرد: اگر در منطقه‌ای میزان پوشش گیاهی بالای 80 درصد باشد روان آب وجود ندارد.
استاندار سمنان نیز با تاکید بر اینکه انتقال آب دریای خزر به این استان راهکار اصلی برای تامین آب مورد نیاز در بخش آشامیدنی و صنعت است، گفت: انتقال آب دریای خزر به سمنان برای تامین آب واحدهای صنعتی و تولید مهم ترین دغدغه مسوولان استانی در سال 96 است.
محمدرضا خباز افزود: در 2سال گذشته بیش از 6 هزار و 500 میلیارد تومان تفاهم نامه اقتصادی با بخش خصوصی در سمنان منعقد شد که برای عملیاتی کردن آن تامین آب واحدهای صنعتی ضروریست.
خباز ادامه داد: تامین و تولید آب باید در اولویت کاری دستگاه های اجرایی قرار گیرد و مسوولان استانی ، با جدیت تمام به دنبال انتقال آب خزر به سمنان بودند.
استاندار سمنان با بیان اینکه منابع زیر زمینی آب استان 143 میلیون متر مکعب کمبود دارد، گفت: مهمترین دلیل این امر حفاری بی رویه چاه به دلیل خشکسالی اخیر است.
استاندار سمنان تصریح کرد: حفر بی رویه چاه و برداشت فراوان از آنها باعث شده تا تراز برداشت و واریز در منابع آبی زیر زمینی استان به شدت به هم بخورد و امروز شاهد دشت های بی آب باشیم.
در مجموع به نظر می رسد مدیریت منابع آبی در شرایط کم آبی فعلی، نیازمند همراهی بخش های مختلف به ویژه کشاورزی، آشامیدنی و بخش صنعت است؛ به شکلی که بهینه سازی شبکه های انتقال و توزیع، نوین کردن سامانه های آبیاری و ایجاد تصفیه خانه برای استفاده از پساب در بخش صنعت به عنوان مهمترین رویکردها باید در دستور کار قرار گیرد.
7339/6103 گزارش: محمدرضا یوسف نژاد ** انتشار دهنده : مصطفی دهقان
برای آگاهی از تازه‌ترین اخبار و رویدادها در استان سمنان به نشانی IRNASEMNAN@کانال اخبار ایرنا سمنان مراجعه کنید.