کتاب «تاریخ قومس» تالیف عبدالرفیع حقیقت به وقایع تاریخی، اوضاع جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و شرح حال عارفان، دانشمندان، شاعران، هنرمندان، وزرا و مشاهیر استان سمنان از دوره ماقبل تاریخ تا دوره تاریخ معاصر سمنان و گذری بر وقایع تاریخ مشرق ایران زمین می پردازد.
در مقدمه این کتاب که توسط استاد ذبیح الله صفا شهمیرزادی از اساتید برجسته ادبیات ایران و هم استانی مولف کتاب نوشته شده است به کوشش چندین ساله جوان دانشمند در دهه ۴۰ شمسی اشاره می کند که بی انگیزه مادی و بر اساس علاقه شخصی مطالب را جمع آوری کرده است.
پژوهش‌های کتاب در ابتدا از دوره ما قبل تاریخ و از زمان پیشدادیان که تاریخ ایران را از این سلسله افسانه ای می دانند آغاز و با تاکید بر تاریخ مشرق زمین ایران وارد تاریخ پر فراز و نشیب ایالت قومس می شود.
مطالب این کتاب که در ۲۵ بخش از دوره ماقبل تاریخ آغاز و در آخرین بخش با اشعاری به زبان سمنانی خاتمه می‌یابد در ۶۴۴ صفحه در سال ۱۳۹۷ برای بار پنجم تجدید چاپ شده است.
قسمتی از کتاب
اسکندر به درون پارت که بعدها موسوم به«هکاتوم‌پیلس» یعنی شهر صددروازه وارد شد ،محلی که احتمال می دهند در جنوب غربی دامغان کنونی بوده است و چون مقدونیها در این محل آذوقه فراوان یافتند ،اسکندر در اینجا چند روز بماند و ضیافتها داد.
در جایی دیگر از کتاب به تاریخ دررالتیجان درباره شهر هکاتم‌پیلس(صددروازه) پایتخت اشکانیان می نویسد: نواحی سمنان و دامغان بنام«کمیسن»،«قومس»و«کمی‌زنا» ثبت گردیده است که محل این شهر احتمالا با محل تپه های حوالی روستای علا که در ۹ کیلومتری جنوب شرقی سمنان واقع است باید تطبیق نماید زیرا در زبان محلی سمنانی که باقیمانده زبان اشکانی است «کِی لِی» نامیده میشود و با گذشت بیش از دو هزار و سیصد سال و تغییر الفاظ بعید به نظر نمی‌رسد.
در بخشی از کتاب که به اوضاع عمومی قومس می‌پردازد شعری از شخصی بنام مجدالعلی اهل خراسان که احتمالا دهه ۴۰ شمسی بعنوان رییس اداره دادگستری در سمنان مامور بوده است جلب توجه می کند که آن را پس از پایان ماموریت خود و هنگام ترک سمنان سروده و می تواند شرح حال افرادی باشد که چند صباحی در سمنان زندگی می‌کنند و سپس مجبور به ترک این دیار هستند:
دور شدم تا از شهر دلکش سمنان
کالبدی بی روان شدم تن بی جان
کالبدی بی روان شدم تن بیجان
دور شدم تا از شهر دلکش سمنان
سمنان ای باغ پر شکوفه و نرگس
سمنان،ای مشکبار راغ و بیابان
باغ فردوس تو بهشت برین است
خاصه بوقت بهار در دل بستان
یاد ز گل رود بار و سنگسر تو
یاد ز شهمیرزاد خرم و خندان
یاد از آن درجزین آب و هوایش
هم لب آن رودخانه پای درختان
یاد ز در بند و شیخ چشمه سر تو
یاد ز آب و هوای روضه رضوان
یاد از آن آب پخش کن که چه نیکوست
جنبش آن آبشار سلسله جنبان
یاد ، محلات زاو غان و کدیور
یاد ز کوشک مغان و معبدموغان
یاد ز ناسار و چو بمسجد خرم
یاد لتیبار و شاهجوی وسپنژ ان
یاد، ز استخر های مملو از آب
یاد، ز لطف وصفای مردم دهقان
به به زان هوای پاک و فرحبخش
به به از آن آسمان صاف در افشان
یاد، ز شب های همچو روز منور
یاد، زشبهای قدر و هم تلاوت قرآن
یاد، سحرها و یاد مسجد جامع
یاد،ز شب خوانی مؤذن خوشخوان
یاد ز سوز و گداز و گریه و زاری
گریه شب زنده دار شمع شبستان
یاد از آن صوفیان پاک پر از شوق
یاد ز اهل صفا و ذکر فقیران
یاد ز گمگشتگان وادی حیرت
یاد ز سر گشتگان واله و حیران
جمع فرو برده سر بجیب تفکر
تاج سر و آبروی خاک نشینان
سمنان ، ای مهد مردمان خردمند
سمنان، ای جان مردمان سخندان
سمنان ، ای خانقاه و محفل أحرار
سمنان ، آرامگاه شیخ وزیران
شیخ اعز و جل علاءالدوله
حضرت پیغمبر شریعت عرفان
سمنان ، ای یاد گار مهر و محبت
سمنان ، ای پیش کار خوبی و احسان
سمنان ، ای شهر آشنائی و یاری
سمنان ،ای مرز انس و الفت یاران
سمنان ، گردیده میهن دوم من
گرچه بود زادو بوم من بخراسان
حال ز دوری دوستان عزیزم
ورد زبانم شدست سمنان،سمنان
درباره نویسنده
عبدالرفیع حقیقت متولد ۱۳۱۳ صادره از سمنان است و به گفته خود تا به حال بیش از ۱۷ اثر درباره سمنان به رشته تحریر درآورده است که از جمله می توان به سمنان دیار وارستگان،مقامات شیخ ابوالحسن خرقانی و دیوان شیخ علاءالدوله سمنانی نام برد ،همچنین از مهم‌ترین آثار او تاریخ نهضت‌های ملی ایران در پنج جلد، تاریخ نهضت‌های فکری ایرانیان در ۱۱ جلد، تاریخ علوم و فلسفه ایرانی، تاریخ عرفان و عرفان ایرانی، نقش ایرانیان در تاریخ و تمدن جهان، نگین سخن شامل شیواترین آثار منظوم ادبیات پارسی در ۱۳ جلد و مجموعه‌های اشعار و کتابهای دیگر اشاره کرد.
