غارآهکی دربند در دامنه‌های جنوبی بخش میانی رشته کوه البرز در کمرکش کوه لهرد و ۲ کیلومتری شمال منطقه گردشگری دربند، به علت عملکرد شدید نیروهای زمین‌ساختی منطقه و نیز پدیده انحلال توسط آب‌های نفوذی شکل گرفته و برای دسترسی به این غار زیبا باید به شهرستان مهدیشهر در ۱۵ کیلومتری شهر سمنان سفر کرد.
غار ۱۴۰ میلیون ساله دربند مهدیشهر در استان سمنان روزگاری محل سکونت انسان بوده و در تاریخ ثبت است که در حکمرانی اسپهبدان طبرستان، در دوره سلجوقیان و جنگ‌های آنان با اسماعیلیه، مکرر لشکر به نواحی سمنان آمده است و احتمالاً در همین کشمکش‌ها و جنگ‌های ملوک‌الطوایفی بوده که گروهی از ترس جان به این غار پناهنده شدند.
طبق کاوش‌های انجام شده دیرینه‌ترین آثار به دست آمده از غار متعلق به سده پنجم هجری قمری و همچنین سکه‌های طلایی به خط کوفی مربوط به دوره سلجوقی و اوایل حمله مغول است و یک گردن‌بند عقیق کوچک، دو قطعه شانه چوبی، ابزاری درفش مانند، یک قطعه ته کاسه لعابی، یک فک بسیار بزرگ و سالم انسانی که حجم و اندازه آن قابل توجه داشته، چندپاره استخوان یک طفل و تکه‌ای مهره لعابی از جمله اشیاء به دست آمده متعلق به دوره‌های مختلف تاریخی در غارآهکی دربند است.
به گفته برخی اندیشمندان بزرگترین و شگفت انگیزترین غارها در سنگ‌های آهکی به وجود آمده‌اند که غار آهکی دربند در زمره این غارها قرار دارد و دیوارهای آهکی که در غارکهن دربند شکل گرفته گواه زیبایی‌های این غار است.
آقای شیخلی، عضو هیات غارشناسان ایران، در مقاله خود در خصوص این غار نوشته‌اند: «از جمله غارهای تاریخی و دیدنی ایران غار دربند سمنان است که از چندین سال پیش مورد کاوش و توجه کوهنوردان قرار گرفته است. اولین اکتشاف و بررسی این غار که زمان آن به درستی مشخص نیست توسط اهالی و افراد محلی صورت گرفته است.»
غار دربند برای اولین بارسال۱۳۲۷ توسط یک گروه چهار نفری که متشکل از کوهنوردان بود کشف شد. در تابستان همان سال محمود دانشور جهانگرد ایرانی موفق شد قبل از آنان به انتهای غار برسد. از زمانی که خبر مسافرت آنان در مجله «نیرو و راستی» منعکس شد، غار دربند در ردیف یکی از هدف‌های برجسته کوهنوردان قرار گرفت و این کار تنها جنبه ورزشی داشت. اما یک تصادف کوچک باعث شد که برای اولین بار نکته جالب و مهمی درباره این غار پیش آید و جنبه جدی‌تری به آن دهد.
در تابستان سال ۱۳۳۵ یک دسته چهار نفری از کوهنوردان ضمن بازدید از غار تصادفی مقداری اشیا و زیورآلات قدیمی به دست آوردند و این اکتشافات به سرعت پخش شد و از این پس بود که غار دربند وجهه دیگری به خود گرفت و هدف پرنعمتی برای کوهنوردان شد و مسافرت‌های متعددی برای به دست آوردن اشیای قدیمی صورت می‌گرفت تا آنجا که اهالی محل نیز خود به تنهایی در گروه‌های چند ده نفری به غار وارد شده و به جست و جو پرداختند.
غارآهکی دربند ۱۱۴ مترطول، ۲ الی ۳۰ متر عرض و ۲ هزار متر از سطح دریای آزاد ارتفاع دارد و ارتفاع دهانه از پای کوه ۳۰۰متر، عریض‌ترین قسمت آن ۳۶ متر و بلندترین نقطه سقف آن به ارتفاع حدود ۳۰متر است.
دهانه غارآهکی دربند رو به مشرق قرار گرفته و دره وسیع و سرسبز دربند در زیر آن گسترده شده و پس از عبور از دهانه، دالانی به طول ۲۴ و عرض ۳ متر دیده می‌شود و مانند گلو، بین دهانه و تالار غار قرار گرفته و انتهای گلو به تدریج کوتاه شده تا این که به دهانه‌ای به ارتفاع ۸۰ سانتی‌متر می‌رسد.
سفر به غار آهکی دربند جذابیت‌های زیادی دارد که با ورود به غار قدم به قدم نظر بیننده را به خود جلب می‌کند، در داخل غار مقداری استخوان متعلق به حیوانات بزرگ از قبیل اسب و گاو دیده می‌شود که با توجه به ارتفاع کم در این ناحیه، به نظر می‌رسد این جانوران توسط حیوانات درنده شکار شده و به این قسمت آورده شده‌اند.
در کنار دهانه غار ۱۴۰ میلیون ساله دربند، آثار سنگ‌چین محکمی به چشم می‌خورد که قسمتی از آن ریزش کرده، این سنگ‌چین به منظور مسدود ساختن شکافی است که از کنار دهانه به داخل غار راه دارد و نشانگر آن است که ساکنان و پناهندگان غار برای جلوگیری از نفوذ دشمنان آن را بسته‌اند.
این توصیف‌ها فقط مربوط به دهانه غار بوده، کم کم بعد از عبور از دهانه غار محوطه داخلی غار دیده می‌شود که نسبتاً ساده و بدون پیچ و خم است. فضای غار به صورت تالار تقریباً بیضی شکل است ۹۱ متر طول و عریض‌ترین قسمت آن ۳۶ متر و بلندترین نقطه سقف آن به ۲۰ متر می‌رسد.
غارآهکی دربند در شهریور ۹۸ به فهرست آثار ملی کشور اضافه شد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) استان سمنان در موضوع‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی پرونده‌های خبری ویژه را با برنامه مشخص در دستور کار خود داده است.
با هدف توسعه گردشگری و رونق اقتصادی، خبرگزاری ایرنا به معرفی جاذبه‌های گردشگری استان سمنان در قالب پرونده خبری می‌پردازد.
در استان سمنان بیش از هزار آثار تاریخی شناسایی شده که تاکنون بیش از ۷۰۰ اثر تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و هر مسافر و گردشگری با هر انگیزه ای که به استان سمنان دیار با سابقه غنی تاریخی و فرهنگی سفر کند به خاطر تنوع اقلیمی می تواند مطابق اهداف ، ذوق ، و برنامه خود ، در استان سمنان ، دیدنی های مورد نظر خود را بیابد و لذت سفر را برای خود دوچندان کند.
۷۳۴۲/۶۱۰۳
